De laatste cyclus van de oligarchie in Bolivia?

 “Ik denk dat, na de Federale Revolutie van 1952, de verkiezingsoverwinning van Evo Morales de belangrijkste historische gebeurtenis is in Bolivia”, vangt Ivan Nogales aan. “Voor de eerste maal kennen een inheems persoon en traditioneel onderdrukte sociale organisaties de mogelijkheid de administratie van de staat uit te voeren. Na een langdurige strijd op het grassrootsniveau zijn zij er eindelijk in geslaagd de macht te verwerven”.
De nieuwe grondwet is voor hem dan ook een uitstekende vooruitgang in het land. “De meest harde vormen van kolonialisme die wij kennen bestaan op het gebied van eigendom, het grondbezit, de administratie,… Ondanks de vele fouten en contradicties die ze bevat, probeert de nieuwe grondwet een einde te maken aan dit kolonialisme. Want in het oosten bestaan er families die hele landen grond in hun bezit hebben. Dit maakt deel uit van een oud koloniaal systeem”, synthetiseert Nogales.

Een ‘lelijk’ discours

De andere kant van de medaille is dat deze regering grotendeels uit onervaren nieuwkomers op het politieke toneel bestaat, die ontelbaar veel politieke blunders hebben begaan. Voor Ivan Nogales is één van de grootste blunders de vlag van de autonomie cadeau gedaan te hebben aan het oosten. “De autonomie was immers niet enkel een eis van mensen uit het oosten”, aldus Nogales. “Autonomie was een nationale eis. In het begin stelde MAS dat ze de autonomieprocessen zouden steunen. Maar toen de oostelijke oligarchie de autonomie begon te gebruiken als politiek strijdpunt stelde MAS, voor een eigenaardige reden die zij nog  altijd niet heeft verklaard, maar ik geloof voor een politieke misrekening, ‘neen’ aan de autonomie. Indien MAS de autonomie-eis zou hebben gesteund, zou de oostelijke oligarchie nu niet zo’n sterk politiek strijdpunt in handen gehad hebben en zo’n machtige politieke positie bezitten”.
“De oligarchische sector uit Santa Cruz heeft daarom de sleutels gevonden om zich te reorganiseren in een betrachting het interessantste historische proces in Bolivia sinds vijftig jaar af te remmen”, stelt hij. “De oppositie neemt daarbij een min of meer intelligente positie in. De oligarchie, die traditioneel steeds de macht in handen had, is alle middelen aan het gebruiken om de regering te boycotten. Zij zijn een effectieve taak aan het vervullen, door een heel lelijk discours te voeren met betrekking tot de tekst van de grondwet en in het algemeen met betrekking tot alle nieuwe voorstellen en initiatieven van de regering.
Zij profiteren ook van de moeilijkheid een plurinationale, communautaire staat in te stellen. Zij hebben zich dit gerealiseerd en hebben gedacht: ‘Kijk aan, wij zijn de nationalisten die een eenheidsstaat aanbieden!’ Maar in realiteit zijn zij diegenen die steeds gezorgd hebben voor een scheiding. Zij hebben altijd het mooiste discours gehouden over de nationale eenheid, de democratie etc., als een manier om de maatschappij te verleiden. Door te zeggen ‘geloof in mij’ kenden zij altijd een manier de andere in diskrediet te brengen: ‘zij zijn diegenen die niet geloven in de natie’, ‘zij denken aan scheiding’.
De ironie bestaat nu net hieruit dat heel het centralistische systeem dat men vandaag bekritiseert, in realiteit de sterkte heeft gegeven aan de oligarchie van zowel de eerdere machtscentra, La Paz en Sucre, als het huidige machtscentrum, Santa Cruz. “De oligarchie van Santa Cruz was de sector die zelfs het meest geprofiteerd heeft van het centralistische systeem,” stelt Nogales, “want alle kredieten, alles wat ooit de versterking heeft betekend van hun positie, zoals de grondeigendom, hebben zij bemachtigd via kredieten van de Banco Agricola, via dictator Banzer en anderen die middelen via deze bank kanaliseerden. Het zijn families die hun verrijkt hebben onder het meest centralistische systeem. De grootste vertegenwoordigers van het centralisme zijn juist de oligarchische groeperingen uit Santa Cruz”. 

Een laatste stuiptrekking…

Eerst kende Bolivia de oligarchie van Sucre, die zich voedde met zilver uit de mijnen van Potosí. Daarna werd La Paz het machtscentrum. Bolivia heeft voortdurend oligarchische sectoren gekend, die steeds veel strijd hebben geleverd met sociale sectoren maar tezelfdertijd een oligarchisch discours gevolgd hebben: nationalisme, liberalisme etc. Ze hebben een discours geconstrueerd dat de bevolking verleidde en tegelijkertijd een zeer sterke oligarchische sector heeft gecreëerd. Dit verleidende discours tegenover de maatschappij liet hen toe voor zeer lange tijd de macht naar zich toe te trekken. Er bestond een sterke intellectuele, zelfs artistieke praktijk, die ervoor zorgde dat de oligarchie werkelijk veranderde in een model waarmee alle indios, alle armen, zich wilden vereenzelvigen. “Juist daarom waren zij zo succesvol en zo machtig”, stelt Nogales.
Maar volgens Nogales vormt Santa Cruz de laatste oligarchische cyclus. “Het is een oligarchische cyclus die slechts sinds 30 à 40 jaar ontstaan is. Deze generatie heeft noch een discours, noch een praktijk geconstrueerd die de maatschappij verleidt voor lange tijd. Hun situatie is uitzichtloos omdat in werkelijkheid het een oligarchie is die zich geactiveerd heeft op zich door zichzelf zo te benoemen, hoewel ze in de praktijk wel bestond. Wanneer zij zich realiseerden dat een indio uit het westen de macht zou verkrijgen, erkenden zij deze regering uiteraard niet.
Ze aanzagen hem vanuit een hoogst racistisch perspectief. Niettegenstaande Santa Cruz veel migratie ondervond vanuit het hele land, is traditioneel deze regio veel blanker, en kent ze een koloniserende en racistische traditie. Zij kennen een historisch perspectief waarin de indio eeuwenlang onderdrukt is geweest. Nu kwam er echter een president met deze kenmerken, en bovendien met een economische visie tegengesteld aan hun belangen aan de macht”.
Bijgevolg zag deze oligarchie, die vroeger redelijk slaperig toekeek, zich verplicht in een verhoogd tempo een discours te activeren. “Daarom gebruiken zij nu wanhopig het thema van autonomie, dat hen weliswaar is aangereikt door deze regering”, haalt Nogales aan. Deze tactiek is zeer succesvol, want alle symbolen van het oosten, zoals mooie vrouwen, voetballers zoals Etcheverry (voetbalvedette uit de jaren ’90), alle stedelijke traditionele symbolen van de laatste 20 jaar beginnen te gelden en de camba-natie, het oosten, begint een zeer sterke identiteit te ontwikkelen. De bevolking begint zichzelf te erkennen en alle bevolkingssectoren beginnen een ontzettend grote steun te kennen.
“Er is dus wel degelijk een grote steun, tegengesteld aan wat de regering beweert. Anders zouden de actuele grote conflicten en confrontaties niet kunnen ontstaan”, benadrukt Nogales. “Maar niettegenstaande deze zeer sterke steunbasis, kent deze oligarchie geen constructie. Het is geen oligarchie die een groot intellect of een grote artistieke capaciteit heeft gecreëerd die deze blik hebben gecreëerd. Het is de laatste en meest wanhopige oligarchische cyclus in Bolivia. Om die reden kent zij ook vele gebreken”.
Het interessante van dit alles is dat, door Evo Morales te willen verslaan, de oligarchie een socialistisch, humanistisch en democratisch discours aangenomen heeft. “Hun discours is mooi en krachtig, en juist daarom gaat dit voor hen de ondergang betekenen, want zij gaan de beloftes niet kunnen vervullen wanneer zij in de regering zouden komen”, besluit Nogales. “Het gaat een romantische huwelijksreis zijn de eerste maanden. Ze zullen aan de mensen suiker en truien cadeau doen, maar vanaf het moment dat zij de echte problemen van dit land gaan moeten aanpakken, gaan zij moeten vervullen wat zij hebben beloofd. Dit gaan zij uiteraard niet kunnen doen.”