Social Protection Floor: een keerpunt voor sociale bescherming wereldwijd ?

Één van de punten op de agenda van de Internationale arbeidsconferentie is de uitwerking van een “Aanbeveling over nationale sokkels van sociale bescherming”. De werkzaamheden in de desbetreffende commissie worden gevolgd door Paul Palsterman (ACV), Marcos Rondon (IKAJ) en Gijs Justaert en Bart Verstraeten (WSM).

Misschien even best uitleggen wat die fameuze “sokkels van sociale bescherming” zijn. Bij het begin van de 21^ste eeuw stelde de IAO vast dat het grootste deel van de wereldbevolking geen of ontoereikende toegang heeft tot sociale bescherming. De IAO is dan gaan nadenken over de mogelijkheid om een soort minimumpakket van sociale bescherming in te voeren, een pakket dat als een “vloer” kan fungeren. Dat minimumpakket zou bestaan uit 4 basisgaranties:

• toegang tot essentiële gezondheidszorgen,
• basisinkomen voor kinderen dat hen op z’n minst voeding, scholing enz moet garanderen;
• basisinkomen voor mensen die niet voldoende kunnen verdienen omwille van werkloosheid of werkongeschiktheid; en
• basisinkomen voor ouderen zodat die niet moeten werken tot ze erbij neervallen.

Vele studies van de IAO tonen aan dat de meeste landen, met inbegrip van lage inkomenslanden, deze vloer of sokkel kunnen invoeren met “slechts” 3,6 tot 10% van hun BNP. Dat blijft natuurlijk allemaal veel geld, maar lang niet zoveel als men ons tracht voor te houden, zeker van overheidswege die met dit argument steeds haar engagement op dit vlak op de lange baan schuift.

Waarom een niet-bindende aanbeveling? Klopt, de IAO had ook kunnen kiezen voor een bindende conventie. Maar gezien er op dat vlak al een dergelijke conventie bestaat, de fameuze Conventie 102 die als het ware de minimum standaarden op vlak van sociale zekerheid vastlegt en die nog steeds als de referentie ter zake beschouwd wordt, werd er geopteerd voor een aanbeveling die deze Conventie aanvult. Een goede keuze volgens ons. Want het streefdoel blijft de invoering van een globaal sociale beschermingssysteem dat iedereen dekt, zoals vastgelegd in Conventie 102. En de sokkel of de vloer moet dan gezien worden als een opstap daar naartoe. Die keuze komt ook expliciet aan bod in de Aanbeveling die nu op tafel legt: de sokkel of de vloer is de horizontale dimensie waarop verder gebouwd moet worden om aan zoveel mogelijk mensen een uitgebreid pakket van diensten en prestaties te kunnen geven (de verticale dimensie).

Is zo een sokkel relevant? Als men weet dat mensen in de informele economie of in de landbouw wel hard werken maar geen toegang krijgen tot sociale bescherming, dan wordt de relevantie van zo een sokkel heel duidelijk. Daarom net mogen die mensen niet zomaar als “sukkelaars” beschouwd worden: we vergeten snel dat hun werk ook bijdraagt tot economische groei, dat zij dikwijls ook belastingen betalen, dat zij consumeren enz, alleen worden ze volledig links gelaten als er herverdeeld moet worden. En dat is net de essentie van een degelijk sociale beschermingssysteem.

En vele partnerorganisaties van WSM en ACV tonen elke dag opnieuw aan dat die mensen mee opgenomen kunnen worden in een sociale beschermingssysteem: hun zelf-georganiseerde coöperatieven, ziekenfondsen en sociale zekerheidskassen etc. bereiken honderdduizenden werkende mensen wereldwijd. Maar omdat hun werk niet formeel erkend wordt door beleidsmakers en andere relevante actoren, kunnen vele van die initiatieven niet doorgroeien tot stevige pijlers van een nationaal sociale beschermingsbeleid. Als de Aanbeveling er door komt, hebben vele van die organisaties en wijzelf, een nieuwe basis om met vernieuwde krachten te ijveren voor die formele erkenning.

Bart Verstraeten - WSM