1 mei in Dakar

In de krant had ik gelezen dat de 1 mei stoet zou worden gevormd op het kruispunt van de Avenues Malick Sy en Blaise Diagne. Als ik er aan kom om kwart over tien, krijg ik meteen drie lintjes opgespeld door een lief meisje. Geel, rood en groen, de kleuren van de Senegalese vlag, alleen niet in de goede volgorde. Snel even rondkijkend merk ik dat ik niet de enige ben. De kleurenvolgorde blijkt niet zo een punt te zijn. Ik vraag haar hoeveel dat moet kosten; “Wat je wil geven”, zegt ze glimlachend, terwijl ze alweer iemand anders zijn borstkas kleur geeft. Ik stop haar 200 FCFA toe.

De stoet zet zich in beweging. Ik loop tegenstroom om snel een zicht te krijgen op de verschillende eisen. Er is weinig ambiance. Enkele luidsprekers met muziek, één militant die met een microfoon in de hand de syndicale agenda voor het komende jaar overloopt. Voor ik het besef ben ik aan het eind. Dit is helemaal niet de volkstoeloop die ik in Senegal had verwacht.

Ik vermoed dat er wat anders aan de hand is, en spreek een journalist aan. Er blijken vandaag 5 verschillende stoeten door de hoofdstad te trekken. Elk met zijn eigen parcours, en een apart podium voor de slotceremonie. “Heb je niet gezien dat we van het oorspronkelijke parcours zijn afgeweken? De politie wilde niet dat de CNTS-FC te dicht bij de stoet van de NTSC zou komen. Ze hebben ons afgeleid”.

“Vorig jaar op 20 april zijn er voor het eerst in de geschiedenis van Senegal sociale verkiezingen geweest, en die blijken niet zonder problemen te zijn verlopen. De samenstelling van de kiezerslijsten werd zwaar in vraag gesteld. Enkel de mensen met een contract of een loonbriefje konden zich inschrijven, de talrijke arbeiders in de informele sector bleven volledig in de kou staan. En toch bleek maar de helft van de officiële werknemers op de kiezerslijsten te staan, en is slechts een derde komen opdagen voor de verkiezingen. Van de 18 vakbondcentrales hebben verschillende de verkiezingen geboycot. Door de spanningen tijdens de verkiezingen is het syndicale landschap zelfs nog verder versnipperd. De CNTS-FC van Wade is nog eens verder opgesplitst. “

De journalist buigt zijn hoofd wat dichter naar mij toe. “Hier in Senegal heeft president Wade een beleid gevoerd van verdeel-en-heers. En dat was heel makkelijk voor hem omdat iedereen graag geld heeft”. Vakbondseiders tegen elkaar opzetten is op die manier letterlijk een fluitje van een cent.

Ik bevind me dus in de stoet van de Confédération Nationale des Travailleurs du Sénégal – Forces du Changement. Dat verklaart waarom hij zo kort is. De CNTS tout court is als grootste vakbond uit de verkiezingen gekomen: 76 vakverenigingen zijn aangesloten. Haar podium staat opgesteld op de Place de l’Indépendance, het grootste plein in Dakar. Ik haast me erheen.

De ambiance is er veel meer begeesterend. Een militant van wel twee meter groot gekleed in een oogverblindend witte boubou, een rode pet op het hoofd en dito sjaal rond de nek, heet met een krachtige microfoon in de hand alle delegaties één na één welkom, waarop deze een hartelijke groet uitbrengen aan de vakbondsleiding op het podium. De eisen van elke groep worden extra in de verf gezet, en deze of gene vakbondsman of –vrouw krijgt complimentjes voor de mobilisatie.

De hoofdstrijdpunten van de vakbonden blijken gedeeld te zijn. Het is niet duidelijk waarom er zoveel verschillende vakbondcentrales moeten bestaan als ze toch dezelfde politieke agenda hebben. De CNTS hebben dat begrepen. “We herhalen onze oproep aan alle Senegalese vakbondcentrales om een kader voor eenheid van actie te creëren, omdat we ervan overtuigd zijn dat verdeeldheid ons zwak maakt, terwijl eenheid kracht geeft”. Blijkbaar wordt die oproep toch niet zo goed gehoord…

De eisen dan.

Vorig jaar hadden ze een daling van de voedselprijzen gevraagd. Het werd één van de eerste beleidsdaden van de nieuwgekozen president Macky Sall om de prijs van rijst, suiker en olie te verlagen, zoals beloofd tijdens zijn campagne. De vakbonden vragen nu om die beslissing ook uit te breiden naar andere voedingsmiddelen, en naar brandstof en huishuur.

Wat het effect van de prijsdaling van rijst op de rijstboeren zal zijn, daar is blijkbaar nog niemand blijven bij stilstaan. Het was een kans geweest om lokale rijst te promoten, maar neen, gewone rijst zakte van 325 naar 280 FCFA per kilo (van 49 naar 42 cent), terwijl aromatische rijst zakte van 475 naar 435 FCFA (van 71 naar 65 cent). Hier en daar draagt een vakbondslid een boodschap mee om de invoer van een of ander product te stoppen, maar over rijst ligt men blijkbaar niet wakker, terwijl toch nog 60% van de consumptie wordt ingevoerd. Kwatongen beweren trouwens dat de prijsdaling die met veel bombarie werd aangekondigd als een regeringsbeslissing alleen maar het gevolg is van de prijsdaling op de wereldmarkt. Er is immers geen sprake van prijssubsidies of vermindering van heffingen.

Een herziening van de fiscaliteit op de lonen wordt geëist door alle bonden. Ze vinden dat de werknemer te zwaar wordt belast. Pensioen op 60 jaar voor iedereen, lees ik ook. En de herziening van het openbaar ambt. De wetgeving dateert nog uit de koloniale tijd. Geen carrièreambtenaren meer, maar duidelijke postprofielen en evaluaties: het ambtenarenstatuut moet meegaan met zijn tijd.

Door de lerarenstaking dreigt het schooljaar verloren te gaan, een année blanche te worden. De onderwijsvakbond is talrijk opgekomen om alle betrokken partijen op te roepen om het niet zover te laten komen.

Aangekondigde hervormingen van de Code du Travail zaaien grote onrust. Vooral contracten van bepaalde duur zouden daardoor bedreigd worden.

Verschillende groepen vertegenwoordigen het personeel van bedrijven die over kop zijn gegaan zonder sociale maatregelen voor hun werknemers: Africamer, Sotrac, Air Afrique, … Sommigen wachten al 8 jaar op een afwikkeling. Zelfs het lokaal personeel van een Franse legerbasis die gedeeltelijk werd gesloten door het vertrek van de Franse troepen moet alsnog op de kin kloppen.

Kinderarbeid blijkt nog steeds een probleem te zijn: 450.000 kinderen van 4 tot 14 jaar zouden ingezet worden bij economische activiteiten. Jongeren dragen borden met de slogan “geef ons werk, dan hoeft de illegale migratie niet meer”.

Vissersvrouwen zijn talrijk opgekomen om te protesteren tegen vergunningen voor buitenlandse vissersboten. Vooral de Russische boten worden daarbij geviseerd.

De vakbonden keuren ook uitdrukkelijk de staatsgrepen in Mali en Guinee-Bissau af. “Die logica zal enkel meer onderontwikkeling en armoede meebrengen”.

De grote mensenmassa heeft ook de informele sector massaal doen afzakken naar het stadscentrum, maar dan wel om te werken. Een niet afnemende stroom verkopers biedt de meest uiteenlopende dingen aan, van de begrijpelijke versnaperingen over kinderspeelgoed, gebedsmatjes en –kralen tot… vogeltjes.

Een man draagt een houten kooi, volgepropt met roodbekwevers, een vogel die op zijn rode bek na erg op mussen lijkt. “Is dat om te eten?”, vraag ik hem naïefweg. Hij bekijkt me donker, onthutst over zoveel onwetendheid. “Neen meneer, voor 50 FCFA laat ik een vogel vliegen, dat brengt geluk”. “En morgen vang jij hem weer, en vraag je er weer geld voor”. “Neen meneer, ik heb deze vogels niet gevangen. De profeet zegt dat als je een vogel de vrijheid geeft, hij aan Allah zal vertellen dat jij het bent geweest”.

Ik tracht hem nog op verschillende andere manieren het onzinnige van zijn vogelhandel duidelijk te maken, maar zonder resultaat. Voor hem is het een bron van inkomsten als een ander.

Ik grijp in mijn zak en vind slechts een stuk van 500 FCFA. Ik geef het hem, en prompt krijgen tien vogeltjes de vrijheid. “Wil je dat ik de andere ook vrijlaat? Dat kan hoor. Voor slechts 6000 FCFA” (9 EUR).

Niets van wat ik hem eerder zei is dus tot hem doorgedrongen. Ik slaak een zucht en zet mijn weg verder. In gedachten zie ik mijn tien vogeltjes het oor van Allah bereiken. Diep in mijn onderbewustzijn voel ik een Vlaamse spreuk zich naar boven worstelen, maar ze bereikt de oppervlakte niet. Wellicht wegens niet toepasbaar.