De kloof van Butembo

Het is een intrigerend zicht. In de overigens dichtbebouwde stad zie je ineens een hellend stuk grasland zonder enige constructie, en daar middenin een indrukwekkende erosiegeul. Vandaag ben ik dat fenomeen eens van dichtbij gaan bekijken.

De geul is blijkbaar veroorzaakt door een bron. Aan het hoogste punt van de kloof, waar ze nog maar een dertigtal centimeter diep is, en die naam nog niet verdient, zie je het water druppelsgewijs opborrelen. Maar even verderop is ze al een tiental meter diep, en op het diepste punt meer dan twintig meter.

Ik zet me op de rand van de kloof om alles eens goed in me op te nemen. In een mum van tijd ben ik omringd door een bende kinderen. Of ik geen geld wil geven, want ik ben beslist rijk. En als ik geen geld heb zijn koekjes of bonbons ook goed. In ruil zullen ze dan voor mij een diamant zoeken, gekscheert één van hen. Die mag je houden hoor, antwoord ik hem. Diamanten zijn toch ook maar steentjes. Wat heb je daar nu aan?

Mijn blik valt op eigenaardige gebogen objecten van ongeveer een meter lang die op de bodem van de kloof liggen. Het lijken wel horens van de imposante Ankole-runderen die massaal in Butembo worden ingevoerd uit Oeganda voor vleesvoorziening van de stad.

Mijn blik glijdt naar boven, en dan begrijp ik het. Ik zie hoog aan de rand van het glooiende grasland het slachthuis van Butembo. Het echte dan. Butembo wordt wel eens de “ville-abattoir” geheten, maar dat is beslist niet wegens dat slachthuis. Wel wegens de talrijke nutteloze slachtoffers van aanhoudend zinloos geweld.

Als je als burger niet kan genieten van elementaire veiligheid, ontstaat er onvermijdelijk een gigantische kloof tussen burger en overheid. De burgemeester die de leiding had van de nachtelijke patrouille die de student Pascal Mwanazaire doodschoot, werd vrijgesproken. Dat heb ik eerder al gemeld. Maar de dag erop gebeurden er twee dingen: een betoging van de studenten, die het geen eerlijk proces vonden omdat de rechters allen studiegenoten zijn geweest van burgemeester Tsiko. En die avond nog werd aangekondigd dat de burgemeester ondanks zijn vrijspraak van zijn functie werd ontheven, en dat een nieuwe werd benoemd.

Hetzelfde gebeurde met stadsburgemeester Syahetera, waarvan gefluisterd werd dat de onveiligheid het werk was van zijn tegenstanders om hem te wippen. Als dat de strategie was, dan heeft ze inderdaad gewerkt. Opnieuw gewerkt. Want de vorige burgemeesters zijn op dezelfde manier moeten wijken. Als er de komende weken geen moorden en roofovervallen meer gebeuren, dan zal die theorie in de praktijk worden bevestigd. Maar dat betekent dan wel dat de politiek hier zonder schroom onschuldige burgers slachtoffert. Als runderen in een slachthuis…

In de wijk Furu werd de hele nacht gefeest en gedanst. Daar hebben de politiemannen van de stad ooit eens lelijk huisgehouden, en sedertdien had Syahatere het daar grondig verkorven. Maar elders is de stemming in mineur. De stadsburgemeester had immers beloofd om van Butembo “het Europa van Kongo” te maken. En met zijn campagne “J’aime Butembo” zocht hij het burgerengagement voor de stad te vergroten. Zijn plan voor de asfaltering van de wegen en het stofvrij maken van de binnenstad had hoge verwachtingen geschapen. De Chinezen zijn al aangekomen en doorkruisen de stad met hun theodolieten. De bevolking is nu bang dat dit allemaal weer wordt teruggeschroefd.

De nieuw aangestelde stadsburgemeester is een oude rot in het vak. Sikuli Vasaka Makala heeft jarenlang gediend onder Mobutu en Mzee Kabila, en toen Beni-Lubero in de oorlogsjaren bestuurd werd als een apart land door de toenmalige rebellengroep van de RCD-KML onder leiding van huidig nationaal minister voor decentralisatie Antipas Mbusa Nyamwisi, was hij raadgever. Sinds de hereniging van het land was hij evenwel van het politieke toneel verdwenen. Maar nu duikt hij dus weer op als PPRD-aanhanger. Wordt met deze man alles anders? Afwachten maar. Zijn mandaat loopt tot de lokale verkiezingen (beloofd in 2007, maar nu ten vroegste voorzien tegen 2012).

Even later daal ik af in de kloof. De kinderen uiten hun verbazing. Ik hoor die wijsneus zeggen: “de blanke komt onze diamanten stelen”. Een andere echoot wat zijn ouders wellicht zo vaak tegen hem hebben gezegd: “pas op hoor, want de slangen zullen je bijten!”.

Als ik nog dieper afdaal en dreig uit hun gezichtsveld te verdwijnen, volgen ze me evenwel zonder aarzeling. De jongens dan toch. De meisjes blijven over de rand kijken. Even verderop hoor ik plots hoe een golf van gefluisterde spanning door de groep bengels gaat. Me niet bewust van de reden hiervan, zet ik nog een stap vooruit, en mijn linkerbeen verdwijnt onverwachts tot aan de knie in drijfzand. De groep kinderen ontploft in luid geschater…

Terug op weg naar huis kijken de mensen voor een keer niet verwonderd naar mij, de muzungu die te voet gaat, maar volgen hun verbaasde blikken mijn met een dikke laag modder en zand bedekte linkersandaal.