Eens Parlementaire debout, altijd rechtop

Als ik me met mijn contactpersoon naar de beruchte wijk Furu begeef, zien we de eerste indicaties van het voorbereiden van de allereerste meter asfalt in Butembo. Langs beide kanten van de weg worden afvoerkanalen voor regenwater gemetst in natuursteen. Ik kan het niet nalaten een foto te maken van wat een historische referentie in Butembo zal worden (het tijdperk vóór en na de asfaltering). President Kabila is ervan overtuigd dat hij door dergelijke blitsacties de harten van de Kivutianen snel zal heroveren in dit verkiezingsjaar. Dat zijn typische wensdromen van presidenten die niet naar hun volk luisteren. Want de mensen van Kivu zijn niet te paaien: “too little too late”, is de heersende opinie. Dat de president bang is dat hij electoraal zal worden afgerekend is al overduidelijk gebleken toen hij in januari een grondwetsherziening forceerde die een verkiezing in één enkele ronde mogelijk maakt. Dat stemt tot nadenken: een man die bereid is president te zijn zonder een meerderheid van de kiezers, laat staan het volk, achter zich te scharen. Zou dat dan zijn om de belangen van dat volk te dienen?

Het salon van Crispin Mbindule Mitono zit afgeladen vol bezoekers. Allemaal mannen. Op de veranda buiten zitten enkel vrouwen. Duidelijk nog twee gescheiden werelden.

Crispin is één van de bezielers van het Parlement debout van Butembo, en is er ook de voorzitter van. Hun goed doordachte en juridisch onderbouwde acties gericht op grotere veiligheid en reële burgerinspraak kregen al weerklank tot in Kinshasa en tot in de Belgische pers (zie ook mijn eerdere blog met als titel ‘Parlement debout’). Dit is uiteraard niet naar de zin van de overheid die het niet zo begrepen heeft op burgerinitiatief en dat steevast afkeurt als volksopruiing en illegaal verzet. Hoe ga je daar dan tegenin, als je toch de schijn van democratie wil hooghouden? Zoals hier al jaren de gewoonte is: je koopt je tegenstanders in door ze een postje te geven, wat hen monddood maakt.

Met Crispin is dat niet anders gelopen. Hij werd aangesteld tot verantwoordelijke voor de mensenrechten in de provinciale administratie met als standplaats Goma. Duidelijk niet met de bedoeling de mensenrechten verder te helpen, wel om hem weg te halen uit Butembo en het Parlement debout te onthoofden, of althans dat te proberen. Maar of dat ook is gelukt?

Ik vraag eerst voorzichtig naar het gevolg dat is gegeven aan het verslag van de factfinding mission die door de provinciale regering in november 2009 is uitgevoerd naar de overheidsacties tegen de parlementaires debout. Nu hij aan de bron werkt zou hij er wellicht meer over kunnen zeggen? En dat zou me meteen duidelijk maken of de inkoopoperatie gelukt is.

Heel sereen bevestigt hij me dat het rapport wel degelijk bestaat, maar dat het ongebruikt in een schuif is beland. Hij heeft daarover de politiek verantwoordelijken van de provincie meermaals geïnterpelleerd, en het antwoord was duidelijk: dit rapport toont de verantwoordelijkheid van Kinshasa aan in het opzetten van overheidsgeweld, dus is er volstrekt geen sprake van dat dit rapport die schuif ooit nog verlaat. Niemand hier wil daarvoor zijn hachje wagen.

Aangemoedigd door zijn openheid stel ik hem op de man af de vraag hoe hijzelf aankijkt tegen zijn benoeming, of dit niet eerder een operatie muilkorven is.

Opnieuw antwoordt hij zonder enige aarzeling. Inderdaad, dat was wel degelijk de bedoeling. Hij heeft een kantoortje toegewezen gekregen weg van de andere provinciale diensten, weg van de overheidsgebouwen. Als er vergaderingen worden belegd over mensenrechten wordt hij systematisch niet uitgenodigd. Dossiers over mensenrechtenschendingen krijgt hij nooit te lezen, en een budget voor missies in het binnenland is onbestaande. Dus houdt hij zich onledig met het beantwoorden van correspondentie en deelname aan infovergaderingen van OCHA en andere internationale organisaties.

Onlangs werd hij opnieuw geïnterpelleerd over zijn houding, die steevast als “anti-Kinshasa” en “anti-Président” wordt omschreven, terwijl ze in wezen pro-democratie en pro-ontwikkeling zijn. De aanleiding ditmaal was de verspreiding van de tekst van mijn vorige blog over het Parlement debout. Ook al is die in het Nederlands geschreven, toch hadden ze die breed verspreid. Een Vlaamse vriendin van Crispin, ene Christine, had mijn blogtekst vertaald naar het Frans, en zo werd hij de hele provinciale administratie rondgestuurd.

“Nu word je pas echt gevaarlijk”, hadden ze hem gezegd, “nu je internationale connecties begint te krijgen, en begint te publiceren op de website van MO*”. Het gemak waarmee de naam van mijn bloghost wordt geciteerd doet me opkijken. Die naam is nu in Noord-Kivu genoegzaam bekend.

Ik vraag hem me wat beter uit te leggen waarom hij zoveel tegenwerking krijgt, daar waar zijn bedoelingen vreedzaam zijn, en objectief gesproken hij eigenlijk zou moeten worden gezien als een bondgenoot en een troef voor een overheid die het goed meent met de bevolking. Ik word stil van zijn antwoorden.

De politiek is zich heel goed bewust van zijn eigen tekortkomingen. Ze hebben geen nood aan iemand die daar nog eens de vinger in de wond gaat steken. Die zou wel eens meer volkssteun kunnen verwerven dan ze zelf hebben. Dus is die persoon bedreigend en moet geneutraliseerd worden.

Maar alle machtsstructuren reageren op een gelijkaardige manier. Hij vertelt hoe hij als student zijn thesis had gemaakt over de rol van de burgermilities Mai Mai. Daarin beschreef hij openlijk hoe de bisschop van Butembo een verzoeningspoging had ondernomen tussen twee Mai Mai groepen, de ene pro-Kabila, de andere pro-rebellen, toen het land nog opgesplitst was. De Maï Maï van Vurondo werden uitgenodigd in het kamp van de Maï Maï van Bunyuka. Helemaal geen neutrale grond dus. En dat had ook zo zijn bedoeling, is later gebleken: de hele groep van Vurondo werd uitgemoord. Als voorbeeld van verzoeningspoging kan dat tellen. Volgens Crispin was dat allemaal opgezet spel door de bisschop zelf, die nauw aanleunt bij Kabila. Uiteraard dat die dat niet wil gezegd hebben.

Crispin zelf had die dag moeten aanwezig zijn, in het kader van zijn thesis. Maar zijn brommer was in panne gevallen, en hij kon pas de ochtend van de tweede dag vertrekken. Onderweg kwam hij een ooggetuige tegen van de slachtpartij, die hem aanmaande terug te keren naar Butembo. Wellicht was het de bedoeling geweest dat hij samen met de andere slachtoffers het leven zou laten…

Toen Kabila enige tijd geleden een bezoek bracht aan Butembo had het Parlement debout  een grote spandoek zichtbaar opgehangen met als boodschap gericht aan de FEC (Fédération des Entreprises du Congo): “stop de fraude, stop ons eigen volk te bestelen”. In wezen een boodschap die hen tot objectieve bondgenoot van Kabila zou moeten maken, aangezien deze zelf enkele uren later precies hetzelfde zou zeggen. Maar niets gebaat: alle instellingen kanten zich tegen het Parlement debout.

Dat weerhoudt Crispin er evenwel niet van om door te gaan: “ik heb het recht om te handelen als een vrij mens. Aan mijn belagers zeg ik heel duidelijk: vergis je niet van vijand. Mij kan je doden, maar niet de geest van Furu. Het bewijs: die is stevig overeind gebleven sinds zijn ontstaan in de jaren vijftig! In Furu werken de machtsspelletjes rond etniciteit niet: in de koloniale tijd werden arbeiders vanuit alle provincies aangetrokken, hier heb je diversiteit, en dat creëert respect. Furu is een voorbeeld voor de toekomst van het hele land.

Zijn bevlogenheid doet me polsen naar zijn politieke ambities, gelet ook op de nakende verkiezingen. Natuurlijk heeft hij daar al vaak over nagedacht. Als onafhankelijke dan, want geen enkele partij heeft een echt programma. Hij heeft echter één grote handicap: een systematisch informatieblok tegen hem. Zelfs Radio Okapi, de radio van de VN, had hem gezegd: “je boodschap is té socialistisch, zelfs eerder marxistisch, sorry, dat krijgen we nooit uitgezonden op een VN-radio”. Zonder media kan je geen verkiezingen winnen, besluit Crispin nuchter.

Of de komende verkiezingen een reële verandering kunnen brengen? Crispin schat die kans niet groot in. Maar dat zal hen niet beletten op te blijven komen voor gerechtigheid, waarachtigheid, transparantie en democratie. “De dag dat wijzelf iets fout zouden doen, wil ik ook dat dit breed bekend wordt gemaakt. De mensen moeten dat weten”.

“Brengt mijn bezoek u niet in gevaar?”, vraag ik hem. “Vindt u het wel goed als ik blijf schrijven over Furu?”.

“Uw blog heeft onze strijd versterkt”, antwoordt hij zonder met de ogen te knipperen. Ga asjeblief door. Het regime leest mee. Zo bereikt onze boodschap hen ook. Laat hen maar dreigen. Onlangs zegden ze me dat ze een politiepost gaan oprichten vlakbij mijn woning. Alsof dat me zou bang maken. Ik heb niets te verbergen. Ik ben een vrij man en mijn strijd voor vrede en democratie is eerlijk”.

“Democratie is mooi, maar is zeker niet de gemakkelijkste weg”, zeg ik hen, en vertel in het kort hoe de Belgische politici nu al negen maanden worstelen met de regeringsvorming, zonder enig vooruitzicht op een ontknoping. Uit de stilte die valt begrijp ik dat dit niet bepaald het soort informatie is dat hen aanmoedigt.

Ik gooi het over een andere boeg. Ik vraag of hij er bezwaar zou tegen hebben als ik zijn foto op mijn blog zet. En welke boodschap hij aan de wereld nog zou willen meegeven.

Terwijl hij gewillig poseert, antwoordt hij met vaste blik: “waar we voor staan is gelijkheid voor alle mensen, en het invoeren in Kongo van wat ons al zolang wordt beloofd in het adjectief van de naam van dit land!”.