Kabila en Tshitshi samen in Butembo

Het is iets na 2 in de namiddag wanneer de blauwe helikopter van Kabila boven de stad verschijnt. Hij vliegt eerst voorbij de landingsplaats, gaat een kijkje nemen boven het VGH-kruispunt waar de meeting van Etienne Tshisekedi zal plaatsvinden, en draait dan terug naar het Tsaka Tsaka stadion, wat niets anders is dan een grote aarden speelplaats van de gelijknamige school, waar ook een eretribune is gebouwd.

De helikopter verplaatst bij het landen zoveel lucht dat de grote opblaasbare versieringen die zijn campagnemedewerkers naast het podium hadden opgesteld in een oogwenk in een belendend perceel belanden. Tot daar voor hun moeite.

De president begeeft zich recht naar het podium, en wordt kort ingeleid door de gouverneur van Noord-Kivu, die niet van zijn zijde wijkt, en door het volk als een verrader wordt gezien, aangezien hij groot is geworden door de RCD-KML, maar nu openlijk partij kiest voor Kabila in plaats van RCD-KML-kandidaat Mbusa Nyamwisi.

De toespraak van Kabila is weinig geïnspireerd. Hij begint met te zeggen dat de burgemeester van de stad hem een zoon van Butembo heeft genoemd. Dan herinnert hij het publiek eraan dat hij al eerder in Butembo is geweest, en dat wat hij toen heeft beloofd ook wordt uitgevoerd. “Ik heb beloofd het wegenwerk van de stad te modernizeren”, en inderdaad, de eerste meter asfalt werd eergisteren gegoten, voor de gelegenheid. “Ik heb beloofd de stad te elektrificeren, en ik zal meteen na mijn toespraak naar Ivugha rijden voor de eerste steenlegging van een grote Hydro-elektrische centrale”. De mensen rondom mij bevestigen dat er aan die langbeloofde centrale nog helemaal niets is gebeurd, dat dit een schamele poging is om te doen alsof het probleem hem heeft beziggehouden. “Ik heb beloofd dat het onderwijs zal gratis zijn, en we werken daaraan”.

De menigte bestaat voor meer dan de helft uit schoolgaande jeugd. Ik zie veel meer vlaggen van de MSR dan van de PPRD. Kandidaat député Vahamwiti Mukesyayira wilde ongetwijfeld indruk maken op JK, door te illustreren hoe sterk zijn partij hier staat, als lid van de ‘Presidentiële meerderheid’.

“Mijn politieke tegenstanders zullen instabiliteit en oorlog brengen”, probeert hij op de gemoederen in te spreken. “Stem voor mij, en je kan er zeker van zijn dat de vrede gehandhaafd blijft”. Sommigen zien er een verborgen dreiging in, en beginnen te fluiten.

De sprekers proberen er wat ambiance in te krijgen. “Steun de operatie… “, en dan zou volk moeten roepen: “JK”. “Stem voor kandidaat nummer…” en dan zou moeten volgen: “3”. Maar de response is maar flauwtjes, en de sprekers dringen niet aan. Ze maken zich gauw uit de voeten voor de eerste steenlegging van de fantoomcentrale.

Exact op hetzelfde moment als Kabila zijn redevoering geeft, houdt ook Etienne Tshisekedi zijn meeting, op nog geen twee kilometer afstand in vogelvlucht. Hij is met de wagen vanuit Beni aangekomen. Dat enkele dagen geleden in Goma hun meetings op hetzelfde moment vielen kon eventueel nog een toeval genoemd worden. Dat dit nu opnieuw gebeurt, in een land waar doorgaans zo slordig met tijd wordt omgesprongen, roept luide vragen op bij de mensen rondom mij. Ze vermoeden dat de beide heren een afspraak in die zin hebben gemaakt. Of dat JK zijn planning aanpast aan die van ET. Ze vragen mij of ik meer weet. Ik kan alleen maar beamen dat ik het zelf ook hoogst merkwaardig vind.

Een vriend brengt me verslag uit van de simultaan- toespraak van Ya Tshitshi. Die was nog korter dan die van zijn rivaal. Drie punten heeft mijn vriend onthouden:

1. Gratis onderwijs van kleuterklas tot universiteit
2. “Ik hoorde ‘die andere’ zeggen dat hij afkomstig is van Maniema (JK had dit in zijn speech aldaar onderlijnd), wel ik ga daar eens gaan kijken om te zien of hij wel de waarheid zegt. (Een duidelijke verwijzing naar de twijfels van sommigen of JK wel een Congolees is).
3. In 2012 kom ik Butembo nog eens bezoeken, maar dan als uw president.

En hij verdween meteen in zijn wagen met open dak richting luchthaven, waar een lijntoestel van CAS hem stond op te wachten. Van de Zuid-Afrikaanse vliegtuigen die hij zou hebben gehuurd, is blijkbaar geen sprake meer.

Het viel me op hoe zwaar beide kandidaten hun toehoorders onderschatten. Ze richtten zich niet tot een rijp kiespubliek, spraken op lagere schoolniveau. Als Congolees kiezer zou ik me diep beledigd voelen. En ik hoor dat vele anderen er ook zo over denken.

Hoewel geen van beide kandidaten grote drommen op de been bracht (Kabila’s toehoorders waren nog geen vijfde in aantal van de massa die hier in 2006 voor hem samenkwam), werd er bij Tshitshi wél gezongen en gedanst, ook al duurde het niet lang.

Incidenten bleven beperkt. Een kleinere groep tegenbetogers had plaats gevat op een strategische plaats waar de presidentiële caravane zou passeren na de meeting. Ze hadden affiches, PPRP-klakjes en vlaggen en T-shirt met “100% sûr” erop breed uitgesmeerd in de modder op de Avenue du Président de la République, en elke keer er een brommer of wagen over reed applaudisseerden ze luid, en scandeerden ze anti-Kabila slogans. De hoogste in rang van de politie van Butembo in persoon heeft ingegrepen om een eind te maken aan deze belediging. 

Aan het VGH-kruispunt waar Tshisekedi speechte, had zijn campagneteam een plakkaat van de UDPS boven de tronie van Kabila geplaatst, maar daar werd niet op gereageerd. Generaal Kakolele, die campagne voert voor Kabila, had de eigenaar van een pand waar een grote affiche van Kamerhe op prijkt aangemaand deze te verwijderen, maar hij heeft zich niet laten intimideren. Kortom, enkele indicatoren dat de Bubolese kiezer heel wat aan politieke maturiteit heeft gewonnen.

Na afloop wil de helikopter zonder Kabila het luchtruim kiezen, om te overnachten op de luchthaven. Kabila zelf zal de nacht doorbrengen in zijn residentie in Musienene, op 17 kilometer van Butembo. De piloot laat verschillende minuten lang zijn rotor proefdraaien, als plots een erg ratelend geluid hoorbaar wordt, en het toestel stilvalt. Techniekers stappen uit, gooien de motor open en beginnen te sleutelen. Nieuwsgierigen komen van alle richtingen toegestroomd. Een man die ervan overtuigd is dat ik de piloot ben (de meeste vliegende tuigen worden hier bestuurd door blanken) windt zich op en zegt me dat het een schande is dat de president in zulk gammel en onbetrouwbaar ding moet reizen. Hij vraagt me of ikzelf er nog wel durf in te stappen om terug te vliegen.

‘Ik denk er niet aan”, zeg ik hem vastberaden. “Ik ben niet 100 % zeker van dat toestel, dus ga ik nog liever te voet.” Zelden een kinnebak zo laag zien vallen.

Een uur later start de echte piloot de rotor weer. Uiterst voorzichtig trekt hij het toestel een halve meter op, om te zien of het in de lucht blijft, en zet het weer neer. Tot vier keer toe doet hij de test, vooraleer uiteindelijk aarzelend het luchtruim te kiezen.

Heel de tijd krioelde het rond het toestel van de kinderen. Niemand leek zich van enig gevaar bewust. Ik mag er niet aan denken wat er zou gebeurd zijn mocht een kind door die helikopter zijn verongelukt…