Kinshasa – Dakar

Bij aankomst in Dakar merk je het al meteen: dit is een heel ander soort Afrika. Een visum is niet nodig, de verwerking van de binnenkomende mensenstroom gaat snel en doeltreffend. Enig aandringen over het adres van onze verblijfplaats wordt bevredigend opgelost door de naam van een willekeurig hotel te vernoemen. De hal waar de bagage wordt bezorgd heeft luchtkoeling. Geen drukdoenerij van bagagisten die je ticket uit de hand rukken om tegen vergoeding je bagage op te snorren. Dit is Senegal.

Via een goed uitgekiend netwerk van stedelijke snelwegen is elke wijk vlot te bereiken. Nergens nid de poules. Files, dat wel ja, maar je moet een kniesoor zijn om dat erg te vinden. Hier kom je nog vooruit. In een embouteillage in Kinshasa kom je gewoon muurvast te zitten tot in het holst van de nacht.

Zo zit een mens in mekaar: altijd maar willen vergelijken met wat men kent. Drie weken geleden nog in Kinshasa, nu in de parel van de West-Afrikaanse kust, het zijn echt werelden van verschil.

Tweedehandswagens mogen hier maar worden ingevoerd indien ze jonger dan vijf jaar zijn. Het is hoogst uitzonderlijk om hier een roestbak te zien rijden zoals de gevaarten die de Congolese hoofdstad onveilig maken. Bovendien is er een assemblagelijn van Koreaanse wagens, onder meer voor de vele zwartgele taxi’s die het stadsbeeld overheersen, en zich fier tooien met een koeienstaart op dezelfde hoogte als maar aan de andere kant dan die van de uitlaatpijp. De vele kleine paardenkarren moeten hun actieterrein beperken tot de secundaire straten van Dakar, dus dat is op zich ook geen probleem. Het verhoogt alleen maar het pittoresk karakter van het straatbeeld.

De grote reclameborden langs de snelwegen laten er geen twijfel over bestaan: Senegal is in volle verkiezingsstrijd. Op zondag 25 maart volgt de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. In tegenstelling tot Joseph Kabila in de DRC is zittend president Abdoulaye Wade van Senegal er niet in geslaagd om de grondwet te veranderen opdat de kandidaat met de meeste stemmen in de eerste ronde de verkiezingen zou winnen (maar wel om hem toe te laten zich kandidaat te stellen voor een derde mandaat). En dat zal hij geweten hebben.

Alle kandidaten die in de eerste ronde zijn afgevallen hebben zich achter de belangrijkste challenger van Wade geschaard, exact dat scenario waar Kabila zo bang voor was. De grote affiches van Macky Sall staan overal zeer goed zichtbaar opgesteld, met alle medestanders voor de tweede ronde op kleinere foto’s in slagorde opgesteld.

De parallel tussen het verhaal van Makcy Sall en dat van Vital Kamerhe in Congo is treffend. Jarenlang waren de president en zijn rivaal trouwe bondgenoten. Sall heeft verschillende ministerposten ingevuld onder president Wade, inclusief het premierschap, om uiteindelijk voorzitter van het parlement te worden. En daar is hun relatie verzuurd. Zoals Kamerhe als eerste burger in Congo harde kritiek gaf op de militaire toenadering tussen de presidenten Kabila van Congo en Kagame van Rwanda in het oosten van het land, zo kon Sall niet langer stom blijven voor het schrijnend nepotisme van Wade en de greep van diens zoon Karim op de Senegalese economie. Beide parlementsvoorzitters werden tot ontslag gedwongen, creëerden hun eigen politieke partij die evenwel bij het liberale gedachtegoed bleef aanleunen, en daagden hun vroegere medestander uit in de verkiezingen.

De kans is groot dat Macky zal slagen waar Kamerhe en de verdeelde Congolese oppositie faalden. De hoofdstad is overschilderd met spuitbuskreten die de 85-jarige Wade van het politieke toneel willen zien verdwijnen. De meeste mensen die ik erover aanspreek zijn het er volmondig mee eens. De burgerbeweging M23 laat geen kans onbenut om zijn ongenoegen te uiten, evenals het collectief met de alleszeggende naam “Y’en a marre”.

Maar ook de vrouw en de man in de straat zien Wade niet meer zitten. Een polioverlamde die me aanklampte zei het me meteen toen ik polste naar zijn kiesintenties. Een verkoopster van sieraden die toevallig langs kwam riep al vanop afstand “moi aussi j’en ai marre!”.

Toen de zoon van Wade de eerste korte tunnel van Dakar inhuldigde, verkondigde zijn vader in de pers dat hij meteen de moeder van Karim opbelde om te zeggen hoe trots hij wel niet op hem is. “Dit land wordt bestuurd als een familiaal bedrijf”. “Wij willen een moderne democratie, geen dynastie”. De commentaren laten niets aan onduidelijkheid over.

De kranten staan elke dag vol beschouwingen over de verkiezingen, maar het valt op dat de meest tegenstrijdige opinies in één en dezelfde krant aan bod komen. Dat zijn we van Congo niet gewend.

Het politiek steekspel wordt ook wiskundig gevoerd. “Wade had 35% van de stemmen in de eerste ronde, dus heeft hij er maar 15 extra meer nodig om te winnen, dat wordt een makkie”, zegt zijn campagneleider (vergeef me de ongelukkige vertaling).

De beweging voor politieke verandering van Macky Sall die in de eerste ronde iets meer dan 26% behaalde, zegt het omgekeerde: “de stemmen van alle andere kandidaten gaan naar de oppositie, dus Wade kan onmogelijk winnen”.

Toch vrezen velen dat het spel niet zuiver zal worden gespeeld. Geruchten over plannen tot kiesfraude circuleren volop. Die schaden de reputatie van Senegal, dat sinds de onafhankelijkheid steeds zonder staatsgreep of geknoei van leider heeft kunnen wisselen, een rariteit in Afrika waar veel Senegalezen terecht erg trots op zijn, en wat ze zo willen houden. “Indien Wade de verkiezingen toch wint, zullen we hem niet erkennen als president van de republiek”, zegt Macky Sall. “Dan zullen we een parallelle regering samenstellen”. Youssou Ndour, de internationale ster wiens kandidatuur door de kiescommissie werd afgewezen wegens onvoldoende geldige handtekeningen, zegt het op zijn manier: “Zolang Wade de macht niet verlaat, zal ik niet meer zingen”.

Over een week valt het electorale verdict. De Senegalezen willen kunnen blijven geloven in de macht van hun stem, en zullen niet dulden dat een vijfentachtigjarige zich aan de macht blijft vastklampen, ook al zegt hij slechts drie jaar te zullen aanblijven om zijn projecten af te werken. Anderzijds, als Macky wint, zal hij verplicht zijn een coalitieregering samen te stellen met alle kandidaten die hem in de tweede ronde hebben gesteund. En dat zou wel eens politieke mayonaise kunnen opleveren die niet zo goed pakt. Inhoudelijk staat Macky immers dichter bij Wade dan bij sommige van de mislukte kandidaten die hun kiezers nu oproepen om voor Macky te stemmen. In wezen roepen ze eerder op om tegen Wade te stemmen. Of dergelijk scenario kan leiden tot politieke stabiliteit, zal al snel blijken na de verkiezingen.

Wordt komende zondag een dag vol gevaar? Onze chauffeur verwoordde het zo: “op de dag van de eerste ronde voorspelde iedereen bloedvergieten, omdat er in de weken die voorafgingen negen doden waren gevallen. Maar de Senegalees is geen herrieschopper, integendeel, wij hebben een heel sterk ontwikkelde burgerzin, en zullen in eer en geweten, en op vredevolle manier, de leiding van ons land vernieuwen.”

De waardigheid waarmee hij zich uitdrukt laat niet de minste twijfel bestaan over hoe hartsgrondig hij dit meent.