Museveni : je hebt me nooit zien kussen

Oeganda haalt al jaren het wereldnieuws met onvoorstelbare berichten over activisten voor homorechten die worden vermoord, zoals David Kato in 2011, na publicatie van foto’s van homo’s met naam en toenaam in lokale tabloids als Red Pepper of Rolling Stones. Hoe diep zit de homohaat eigenlijk, en wat doet de overheid eraan?

Het is echt schrikken als je de publieke opinie polst naar doorsnee standpunten over homoseksualiteit. Je krijgt meteen buitensporig opgefokte reacties, ontdaan van alle menselijkheid, zelfs in de mond van anderzijds sympathieke en ogenschijnlijk gevoelige mensen. Af en toe heb ik eens op websites reacties geplaatst, in een poging om de onderliggende logica beter te begrijpen. Ontstellend hoe belangrijk daarbij het beeld blijkt te zijn van een mannelijk lid dat zich wentelt in verteringsresten. Het debat ontaardt zeer snel tot dat beerputniveau. En dat blijkt ook de plaats te zijn waar nogal wat mensen me meteen naartoe verwensen als ik het opneem voor seksuele diversiteit.

Sodom en Gomorrah

De rationele argumenten die mensen hanteren om hun homohaat te onderbouwen kunnen worden gereduceerd tot twee groepen. De culturele waarden van Afrikanen en de religieuze waarden.

Wat het eerste betreft: homoseksualiteit bestond niet in Afrika. Dat is een perversie die werd ingevoerd door de kolonisatoren om de slaven te onderdrukken en te reduceren tot objecten, en ook vandaag nog worden volgens gay bashers grote kapitalen uit rijke landen aangevoerd om kinderen en jongeren voor grof geld in homoseksualiteit te lokken. Zo eenvoudig is dat voor hen.

Dat ook de Bijbel waar de tweede groep argumenten wordt uitgehaald werd ingevoerd uit het Westen, dat wordt gemakshalve vergeten. Verwijzingen naar Sodom en Gomorrah zijn het populairst, en rechtvaardigen in één klap alle geweld tegen homo’s: als God het gepast vond hen uit te roeien, dan is een homomoord geen misdaad maar een daad van dienstvaardigheid aan God.  Zo eenvoudig kan de argumentatie dus zijn. Intussen kan ik tientallen citaten uit diezelfde Bijbel aanhalen over polygamie, dochters die zich laten bezwangeren door hun vader, overspel, uitsluiting van vrouwen als ze hun maandstonden hebben…, voorbeelden van andere Bijbelse standpunten die intussen gelukkig al lang werden verlaten zijn er in overvloed, maar niemand zal daar ooit naar verwijzen. Het verhaal van Sodom en Gomorrah daarentegen blijft de norm. Dat komt onder meer omdat fundamentalistische evangelische kerken uit de VS veel geld blijven pompen in gay-haat in Oeganda. Er gaat meer geld naar haatprediking dan naar activisme voor homorechten, maar omdat het eerste totaal intransparant gebeurt, is iedereen overtuigd van het tegendeel.

Doodstraf of levenslang

De overheid moet dan toch dringend ingrijpen om de heersende mentaliteit te veranderen, denk je dan. Helaas vertrekt de verstarring precies vanuit die overheid. Parlementslid David Bahati probeert al verschillende jaren een nieuwe wet door het parlement te krijgen waardoor “bezwarende homoseksualiteit” wordt bestraft met de dood. De bestaande wetgeving voorziet al tot 14 jaar cel voor homoseksuele daden, maar dat gaat voor hem duidelijk niet ver genoeg. Dat die nieuwe wet nog steeds niet werd gestemd heeft alles te maken met dreigingen van de internationale gemeenschap om de hulpkraan dicht te draaien. Naar verluidt zou de doodstraf in de ontwerptekst intussen zijn bijgesteld tot levenslang, maar dat de wet daardoor meer aanvaardbaar zou zijn op internationaal vlak is natuurlijk een illusie. Ze is volledig in strijd met diverse verdragen en internationale protocollen waar ook Oeganda deelgenoot in is. Het wetsvoorstel wordt dus steeds maar verder door geschoven.

Moreel gezag

Geregeld zoekt een of andere politicus zich te profileren rond het thema, en meestal niet van de minste. In december 2012 beloofde parlementsvoorzitter Rebecca Kadaga nog, met de zegen van Paus Benedictus XVI, dat ze de goedkeuring van de anti-homowet aan het Oegandese volk zou aanbieden als een kerstgeschenk, maar het is haar niet gelukt. Het had er teveel van weg dat ze haar politieke ambities om de president uit te dagen in de volgende verkiezingen zocht te versterken met een populistisch thema, en dat kon the old man natuurlijk niet appreciëren.

Wat is dan het standpunt van het opperste morele gezag in Oeganda, zoals president Museveni zichzelf zo graag ziet? Deze week is daar duidelijkheid over gekomen. Naar aanleiding van een bezoek van Kerry Kennedy, kleindochter van Robert F. Kennedy en voorzitter van het RFK Centrum voor gerechtigheid en mensenrechten gaf the State House een persverklaring vrij die boekdelen spreekt.

Meteen is duidelijk dat president Museveni niet expliciet een standpunt inneemt voor of tegen het wetsvoorstel. Zowel het ene als het andere zou hem politiek duur te staan komen. Zijn strategie bestaat er, zoals vaak, in om hete hangijzers te minimaliseren, of de aandacht af te leiden. Ook nu weer:  “homoseksualiteit en lesbianisme worden steeds vervormd voorgesteld, en dat leidt tot het verkeerde publieke debat. In onze gemeenschap bestonden slechts enkele homoseksuelen. Ze werden niet vervolgd, niet vermoord en niet uitgesloten, maar ze werden wel gezien als afwijkend. “ Zo begint het persbericht. Geen vlakke ontkenning dat homo’s niet bestaan, zoals hij eigenlijk liever zou willen zeggen, maar toch eerst een kleine toegeving doen. En dan springt hij meteen over naar een totaal ander thema: het stellen van publieke seksuele daden. Dat wordt zelfs de titel van het persbericht: “Publiekelijk seksuele daden stellen is een belediging voor Afrikaanse tradities – President”.

Verkozen worden of kussen

“Seks tussen Afrikanen, ook hetero’s, is confidentieel. Mocht ik mijn echtgenote in het openbaar een zoen geven, dan zou ik de verkiezingen verliezen. Westerlingen stellen seksuele daden in het openbaar, maar wij hier doen dat niet.”, stelt het persbericht letterlijk. “Afrikanen bestraffen ook hetero’s die publiekelijk seksuele daden stellen”, lees ik verder, wat verdacht veel klinkt als een vergoelijking van het homogeweld, want het geldt evengoed voor hetero’s. Een kordate afkeuring van geweld kan je dit bepaald niet noemen.

Eerder in december had Museveni al verklaard: “ik ben nu al 39 jaar getrouwd en nog nooit heb ik mijn echtgenote in het openbaar of in mijn huis voor de ogen van mijn kinderen gezoend. Dat zou me de verkiezingen doen verliezen, en je weet wat ik daarover denk, over het verliezen van verkiezingen”. De impact van dergelijke houding op de perceptie van de opgroeiende generatie kan niet worden overschat. De onderliggende boodschap is: “zolang je het achter gesloten deuren doet maakt het niet uit wat je doet. Zorg alleen dat we het niet te zien krijgen”. Dan hoeft het ook niet te verwonderen dat de cijfers over huishoudelijk geweld en kinderverkrachting (eufemistisch defilement genoemd), trieste records slaan in Oeganda. En dat er op dit moment een politieke discussie woedt over het al dan niet bestaan van verkrachting binnen het huwelijk. Want als je gehuwd bent dan is alle seks toch legaal? Gedwongen seks binnen het huwelijk wordt door velen (mannen dus) als een mannenrecht gezien.

Ambiguïteit doodt

Waarom Museveni de tabloids niet aanpakt die oproepen tot geweld tegen homo’s? Het persbericht verheldert fijntjes: “We hadden ze kunnen sluiten, maar wegens de druk van Westerse machten over persvrijheid hebben we dat maar niet gedaan. Maar nu sta ik onder druk om de krant te bannen voor de publicatie van heteroseksuele naaktheid. Want dat is een belediging voor onze cultuur. Als je daar bovenop dan ook nog homoseksualiteit toevoegt… Heteroseksualiteit is al genoeg provocatie op zich, met de beide samen gaan ze te ver”, zo wordt Museveni geciteerd.

Kan je een duidelijker voorbeeld geven van politieke ambiguïteit over een thema waar mensenlevens mee gemoeid gaan? Gisteren 22 maart 2013 kreeg Frank Mugisha van de Universiteit Gent een ere-doctoraat voor zijn strijd voor de verdediging van de rechten van gay mensen met zijn organisatie SMUG (Sexual Minorities Uganda).  Heel terecht. Er is verduiveld veel moed voor nodig om in Oeganda op te komen voor seksuele minderheden. Of het zijn zaak zal verder helpen blijft maar de vraag. Het is vooral olie op het vuur van diegenen die volhouden dat homoseksualiteit door het Westen wordt gepromoot. In 2011 kreeg Mugisha ook al de …  Robert F. Kennedy prijs voor mensenrechten.

Zolang politici hun verantwoordelijkheid ontvluchten en homo’s als onmensen worden afgeschilderd, blijft het voor vele duizenden mensen in Oeganda levensgevaarlijk om zichzelf te zijn.