Sans notre loi, pas de voix!

“Carrefour paysan”, zo heet deze ontmoeting. Uit alle windstreken zijn vertegenwoordigers van boerenorganisaties afgezakt naar Kinshasa dat van 28 november tot 1 december een boerenkruispunt is geworden.

Het belangrijkste thema van de ontmoeting was de goedkeuring van de landbouwwet. Het is eigenlijk amper inbeeldbaar: de inkomstenbron van 70% van de Kongolese bevolking is nog steeds niet door een fundamentele wet gereglementeerd. Dat zegt natuurlijk veel over de wijze waarop wettenmakers aankijken tegen de landbouwsector: als een oubollige door tradities bestuurde perspectiefloze sector. Hoe blind kunnen verkozenen des volks zijn, die nochtans zelf de kans hebben gekregen om te studeren dankzij de magere landbouwopbrengsten van hun ouders?

Als er dan vanaf vorig jaar eindelijk werk werd gemaakt van een landbouwwet (‘code agricole’ heette die toen nog), dacht men alleen maar aan industriële landbouw. Logisch ook, in een land waar politiek synoniem is van snel gewin, en waar het begrip “belangen van de bevolking” in politieke kringen nog moet worden uitgevonden.

Maar dat was zonder de boerenorganisaties gerekend, en dankzij hun stevig lobbywerk keurde de senaat in april 2010 een wetsvoorstel goed met als titel (eerst diep inademen): “projet de loi portant principes fondamentaux relatifs au secteur agricole en République Démocratique du Congo”.

Hoewel nog niet perfect, zijn er begrippen in opgenomen als “gezinslandbouw, vrijstelling van invoerrechten voor alle goederen die voor de landbouwsector zijn bestemd, beslechting van geschillen over toegang tot grond door een comité voor landbouwgrondrechten, de financiering van de landbouw door een op te richten fonds voor landbouwontwikkeling”, enz. Heel begrijpelijk dus dat de boeren die wet ook snel door het parlement willen zien worden goedgekeurd, opdat de president ze zou kunnen afkondigen, en de uitvoeringsbesluiten snel kunnen worden uitgeschreven en toegepast. Het wachten heeft nu lang genoeg geduurd.

Eerst was beloofd dat daar vanaf oktober zou worden aan gewerkt. Dus gingen diverse werkgroepen van boerenleiders van start om amendementen  ter verbetering uit te werken, onder meer in Butembo. Maar de parlementaire commissie Financiën en Economie die de eerste herlezing had moeten doen, had een hele kluif aan het budget 2011, en heeft nog een hele reeks andere agendapunten af te werken vóór het eindejaarsreces inzet op 15 december. Dus kwam het er maar niet van, en dreigde uitstel naar volgend jaar.

Maar in 2011 zal er niet veel legislatief werk meer worden geleverd: superdringende kwesties als de kieswet en de Onafhankelijke Nationale Kiescommissie, en ook een herziening van de grondwet, zullen alle aandacht opeisen. En de honorables zullen al snel uitzwermen om aan hun vervroegde verkiezingscampagne te beginnen.

Dus moest de druk worden opgevoerd. Met de steun van Vredeseilanden en de alliantie AgriCongo (waar ook Trias, SOS-Faim en SolSoc lid van zijn) werd een lobbygroep van boerenleiders samengesteld en met een spoedopdracht naar Kinshasa gestuurd. In een tiental dagen tijd slaagden ze erin om het landbouwwetsvoorstel te laten versassen naar de Commissie Milieu en Landinrichting die een minder overladen agenda heeft, en waar het wetsvoorstel ook beter op zijn plaats is, weg van de puur economisch/financiële logica. Toch gingen opnieuw enkele kostbare dagen verloren omdat de tekst zoals die door de Senaat werd goedgekeurd ook nog moest worden vermeerderd en verdeeld onder de parlementariërs.

Tegen de tijd dat de Carrefour paysan bijeenkwam, kregen de lobbyisten echter te horen dat de commissieleden niet gemotiveerd waren om aan het werk te gaan. Ze zouden al drie maanden geen loon meer hebben gekregen. In Kongo staat “motivation” synoniem voor “financiële vergoeding”, dus mits elk parlementslid iets toe te steken, al was het maar 100 $ elk, zou de werklust wel terugkeren, verzekerde de commissievoorzitter zonder met de ogen te knipperen. En neen, corruptie kan je dat absoluut niet noemen. Het gaat volgens hem enkel maar om “carburant”, want ja, welke motor kan nu draaien zonder brandstof, geef toe…?!

Los van het feit dat die 8.000 $ (voor 80 commissieleden) eigenlijk maar een zielig vertoon zijn voor ’s lands belangrijkste instelling, heb je geen enkele garantie dat dit ook tot resultaten leidt, schep je bovendien een gevaarlijke precedent, en veeg je alle ethische principes onder de mat. Geen sprake van dus om daar op in te gaan. Hoe hard die landbouwwet ook nodig is, en hoe wanhopig ook de uitdrukking in de ogen van sommige boerenleiders die vrezen dat er geen andere weg is in dit land.

De druk wordt opgevoerd. De Carrefour paysan analyseert de situatie langs alle kanten en besluit tot een SMS-campagne met de slogan “Sans notre loi pas de voix! “. Een nieuwe versterkte delegatie met nu ook krachtige vrouwenstemmen loopt bij de commissievoorzitter de deur plat.

Het werkt. Er komt een déclic. De parlementsleden veranderen van tactiek: ze zullen aan de regering te kennen geven dat, indien ze hun loon niet eindelijk uitbetaald krijgen, ze niet zullen deelnemen aan de Parlementaire Paritaire Assemblee ACP-EU die dit weekend plaatsvindt. Dat het parlement van het gastland niet zou deelnemen aan de PPA, dat zou pas een blaam zijn, een oneer voor het land. Dus die hefboom zal wel werken. Bovendien zou de minister van landbouw als voordrager van het wetsvoorstel ook vriendelijk worden verzocht wat glijmiddel te voorzien. Dat is hier blijkbaar de gewoonte. Daar kijkt echt niemand van op. Niemand anders dan ik, bedoel ik.

De commissievoorzitter zingt ineens een ander liedje. Hoe belangrijk die wet wel niet is. Als dierenarts kan hij daarover meespreken. Hoe hard hij zich er zal voor inzetten. Maandag spreekt de president het parlement toe, dinsdag vatten ze de stier bij de horens, belooft hij. Ze zullen werken tot lang na sluitingstijd, voorzie al maar nachtelijk vervoer voor de lobbyisten! Op twee dagen tijd kunnen die 72 artikels toch wel herlezen worden? Dan moet er een verslagje komen, krijgen ook de overige 420 parlementsleden de tekst, krijgen ze 48 uur de tijd om die te lezen, en dus, net op de valreep, op 14 of 15 december… zal de wet kunnen worden goedgekeurd. En als u dat niet gelooft…

Hoe dan ook, wat nu telt is dat minstens de commissie de herlezing afrondt en een verslag neerlegt bij de eerste burger van het land. Dan is de verdere behandeling nog tijdens deze legislatuur, desnoods in de buitengewone zitting van 2011, onomkeerbaar. Daarom zullen radio’s worden gevraagd om commissieleden op te bellen en live in de uitzending hun mening en intenties te vragen in verband met de landbouwwet. Intussen moet ook de druk op parlementsvoorzitter Boshab worden opgedreven opdat hij aan de ontwerp-landbouwwet grotere prioriteit zou geven dan aan de 8 andere punten die nog op de agenda van de plenaire zitting staan.

Dus hebben we een permanente lobbycel van een paar doorwinterde boerenleiders en enkele bondgenoten van binnen het ministerie en een lobby-NGO meteen in de commissie gelogeerd, en zullen de werkzaamheden minuut per minuut worden gevolgd. Het worden nog spannende dagen. De lobbycel zal het hele netwerk van boerenorganisaties die aanwezig waren op het boerenkruispunt elke dag een kort verslagje opsturen, via verbindingspersonen die per provincie werden afgesproken. Die hebben zichzelf ertoe verbonden om nog meer boerenorganisaties te identificeren en te betrekken bij het infonetwerk. En voor de twee afwezige provincies, de beide Kasais, zullen ook extra inspanningen worden gedaan. Een mobilisatie zonder voorgaande.

Op dat elan willen we nadien verdergaan. De boerenorganisaties hebben samen vier prioritaire gemeenschappelijke aandachtspunten afgesproken waar de komende twee jaren zal worden op gewerkt. Dat zijn:

• de nieuwe landbouwwet, haar uitvoeringsbesluiten, en harmonisering met de mijnbouw-, bosbouw- en grondrechtcode
• toegang tot landbouwkrediet
• grondrechtzekerheid en strijd tegen grondinpalming door commerciële bedrijven
• aanleg en onderhoud van rurale infrastructuur

Met die keuze geven de boerenleiders eigenlijk hun ongezouten mening over de belangrijkste knelpunten in de Kongolese landbouw. Vrij vertaald klinkt die als volgt:

• zelfs met een goedgekeurde landbouwwet hebben we er nog niet veel vertrouwen in dat het winstbejag van de mijnsector, woudontginning en industriële landbouw niet opnieuw de bovenhand krijgt. Dus moeten alle tegenstrijdigheden preventief en met respect voor de gezinslandbouw worden uitgeklaard.
• we geloven in ons kunnen en onze toekomst als boeren en twijfelen niet aan onze capaciteit om de landbouw te professionaliseren en daarvoor zelf de middelen op te brengen, maar daar hebben we startkapitaal voor nodig dat ons door de financiële sector alsnog ten onrechte wordt ontzegd.
• investeren in de grond doe je alleen maar als je ook zeker bent dat je zelf zal kunnen genieten van die investering. Het traditionele grondrecht maakt teveel misbruiken mogelijk, terwijl kapitaalkrachtige landbouwindustriëlen grondtitels onrechtmatig kunnen kopen van corrupte ambtenaren
• op onze regering hoeven we ook in de toekomst niet te rekenen voor het aanleggen en onderhouden van de broodnodige infrastructuur voor doeltreffende toelevering van inputs en vermarkting van de oogst. Wij boerenorganisaties zullen leren uit elkaars ervaringen, en zelf instaan voor de onontbeerlijke transport- en opslagfaciliteiten.

Ze zijn gekomen uit alle windstreken, maar ze hebben hun kruispunt gevonden: het elan is niet meer te stuiten. Steen per steen zullen de boerenleiders de komende jaren bouwen aan hun nationale boerenbeweging. In afwachting brengt 2011 alvast een andere innovatie: voor het eerst worden parlementsleden afgerekend op de resultaten van het voorbije mandaat. De kreet “Sans notre loi, pas de voix” laat daar geen twijfel over bestaan. Opnieuw zal een belangrijke stap vooruit worden gezet in de richting van de legitimering van het bijvoeglijk naamwoord in de officiële naam van dit grote, boeiende land.