Stom kieken

Wekenlang op voorhand verschenen overal in de stad spandoeken en posters. Je kon er niet naast kijken. Evangelist Roger West zou vier dagen lang zielen komen redden in Butembo.

Ik vroeg aan onze stagiair Jacques Nzalinzali of hij geen zin had om mee te gaan luisteren. Op zijn Facebook schrijft hij regelmatig religieus getinte boodschappen, dus misschien was hij wel het ideale gezelschap voor deze gebeurtenis.

Jacques is afgestudeerd als ontwikkelingseconoom aan de Katholieke Universiteit van de Graben die 22 jaar geleden door Bisschop Kataliko werd opgericht. Deze universiteit produceert nu gediplomeerden aan de lopende band. Maar de werkaanbiedingen zijn bijzonder schaars, en velen hebben na enige tijd geen andere keuze dan een of ander handeltje te beginnen voor het eigen overleven.

Jacques heeft er nog moed in. Om toch al iets op zijn CV te kunnen schrijven heeft hij zich bij ons aangeboden als stagiair. Op zich een interessante formule om toch alvast wat werkervaring op te doen, en zich te laten kennen in het milieu waar hij ooit hoopt aan de slag te kunnen gaan.

Hij heeft eerder al verschillende keren gesolliciteerd bij een privé-bedrijf, en die ene keer dat hem de job effectief werd aangeboden kreeg hij te horen dat hem in ruil wel door de rekruteerder 300 $ zou worden afgehouden van zijn eerste salaris. De principiële jongeman had daarop de deur ontgoocheld achter zich dichtgeslagen.

Op weg naar de evangelist groeten de mensen me ongewoon hartelijk. Een van hen roept ons iets toe. “Hij denkt dat jij de predikant bent”, zegt Jacques. In gedachten zie ik me al naar het podium stappen, de microfoon vastnemen en het volk toespreken. Geen mens zou me tegenhouden…

Het terrein waar de predikant zijn podium heeft opgesteld grenst aan het kantoor van de Nationale Onafhankelijke Kiescommissie. Een hellend stuk grasland, als een soort van natuurlijk amfitheater. Een gigantische vrachtwagen heeft alle materiaal tot hier gebracht. Een hele batterij mansgrote luidsprekers hangt hoog aan een metalen stelling. Het kernstuk van zijn uitrusting: de kracht van het woord.

Eerst krijgen alle koortjes van de wijde omtrek de kans om hun gezangen te brengen, en pas anderhalf uur na de aangekondigde aanvangstijd, komt de predikantenfamilie in twee wagens met Keniaanse nummerplaat aangereden. Hoewel afkomstig uit Johannesburg wonen ze thans in Nairobi. Vrouw Shereen geeft de inleiding, zoon Josh filmt en fotografeert, en vader Roger geeft de hoofdact.

Met een grondig ingestudeerde lichaamstaal die niet moet onderdoen voor zijn dominerende articulatie, zin na zin naar het Swahili vertaald door een Congolese predikant die hem zo goed mogelijk probeert na te doen, begint hij zijn betoog. “Het moet maar eens gedaan zijn met “enkel-op-zondag”-gelovigen. We moeten ons wassen in het bloed van Christus en een rivier van levend water worden”.

Ik kijk eens rondom mij of deze bombastische woorden enige indruk maken. Hij kon net zo goed het nieuws voorlezen. Christenen zijn blijkbaar nogal wat raar taalgebruik gewoon.

Hij vertelt een verhaal, over een kippenboer die op een dag een arendsnest vindt, een ei rooft en door zijn kippen laat uitbroeden. Het arendskuiken wordt vierkant uitgelachen door de ‘normale’ kuikens, waardoor het niet durft wijken uit de schaduw van de moederkloek. Intussen groeit en groeit het kuiken uit tot een jonge arend, zonder zich bewust te zijn van zijn metamorfose. Tot op een dag zijn echte moeder hoog over de boerderij komt gevlogen, en een schrille kreet slaakt bij het zien van haar jong. Voor de allereerste keer in zijn leven richt het arendsjong zijn blik naar boven, begrijpt wat hij echt is, slaat zijn vleugels uit, en laat al die stupid chicken vleugellam achter. “Ook jullie moeten luisteren naar de roep van boven”. Tenzij je liever een stom kieken blijft, begrijp ik.

“Ik heb in mijn zak een dollar voor een kind. Welk kind gelooft dat hij die dollar zomaar van mij kan krijgen? Het kind dat nu op het podium komt krijgt van mij een dollar”. Hoeft hij echt niet zo vaak te herhalen. Meteen staat een glunderende knaap naast hem. Die jongen had de predikant doorzien. Hij is maar al te graag bereid didactisch materiaal te zijn. Het voorspelbare “wees als deze jongen. Geloof zonder te zien, en je zal krijgen” volgt natuurlijk meteen.

Ik verplaats me voortdurend om vanuit verschillende gezichtshoeken foto’s te nemen, en nader daarbij het podium. Onze blikken kruisen verschillende malen. Hij is er precies niet gerust op dat er voor een keer een blanke onder de toehoorders rondloopt, die bovendien voortdurend foto’s neemt. Josh beantwoordt mijn ontspannervuur met zijn telelens. Iemand klopt me op de schouder. “Dag meneer. Mag ik weten wie u bent?”, vraagt een man. “Ik? Ik ben iemand uit het publiek, zoals die honderden andere mensen hier. Wilt u niet weten wie zij zijn?”. “Ik ben van de technische ploeg, meneer, en ze hebben me gestuurd om te vernemen wie u bent”. “Wel, ik ben één iemand onder de vele toehoorders, beste man, en ik ben gekomen om te luisteren.”

Hij begrijpt dat aandringen geen zin heeft en druipt af. In gedachten zie ik hen ’s avonds de foto’s uitvergroten die Josh van mij heeft gemaakt. Ze zullen rondvragen aan de gelovigen uit hun entourage wie die kerel kent, en allen zullen ze het antwoord schuldig blijven. Ze moesten eens weten dat mijn naam begint met één van de meest gebruikte woorden uit zijn betoog…

De zus van Roger West blijkt ook mee te zijn gekomen. Nu pas zien we haar op het podium verschijnen. Ook al zo een spraakwaterval. Ze brengt het verhaal van Petrus die eerst Christus tot drie keer toe verraadt, en door wroeging alle zelfvertrouwen verliest. Maar tien dagen later wordt hij begeesterd door de vurige tongen en durft weer alles aan. En dan vertelt ze hoe zijzelf op een dag gewoon zo maar “koe-ra” zei.

Het volk lacht voor het eerst. Ja, je zou voor minder. Je moet wel gek zijn om zomaar ineens “koe-ra” te zeggen. Ze begreep het niet, eerst, zeker niet toen ze het nog een keer zei. En nog een keer. Ze demonstreert hoe het ging: “koe-ra,… koera !”. Het volk plooit dubbel. Ze beschrijft hoe ze langzaamaan begreep dat zij ook bevangen werd door een vurige tong en in vreemde talen begon te spreken. En ze illustreert het meteen door nu hele volzinnen in die onbegrijpelijke taal uit te stoten. Roger, Shireen en de Congolese predikant vallen mee in. Met zijn allen spreken ze een denkbeeldige taal, met veel klemtonen, elk op zijn manier, door elkaar, net als kinderen die een vreemd spelletje spelen.

Ik kijk naar Jacques. “Wat vind je ervan”, vraag ik? “Indrukwekkend”, zegt hij, “hoe die mensen Bijbelse taal kunnen spreken”. “Bijbelse taal? Brabbeltaal! Is niks moeilijks aan”, antwoord ik hem, luister maar: “Devra kliskro preufstora bakra”. Hij bekijkt me argwanend. “Vooral de ‘r’-en maken veel indruk”, zeg ik hem. “Kan jij ook. Verzin maar wat”.

Hij probeert het toch maar liever niet, terwijl de predikersfamilie haar nummertje naar een climax leidt, vervolgens op een afgesproken teken in enkele seconden het stemgeluid afzwakt en dan stilvalt. Waarop ze in verstaanbare taal vragen wie zich geroepen heeft gevoeld. Die mag dan naar voor komen en zal worden opgevangen door de medewerkers.

Toegegeven, dat creëert wel een speciale sfeer, vier mensen die door elkaar in vurige tongen spreken met een krachtige versterker bij invallende avond. Je zou er haast je ziel voor verkopen. Maar de eerste mensen staan op, nemen hun zelf meegebrachte stoel vast, en gaan naar huis. Als het donker wordt hoor je thuis te zijn.

De evangelist heft nog een gebed aan, voor ons toehoorders. Hij zal alle zieken eens gauw genezen. We moeten het zieke lichaamsdeel vastnemen met de ene hand en de andere arm in de lucht steken. Alsof we zo als door een antenne de genezende kracht kunnen aantrekken.

“I ask you, God, to drive out sickness of every people”. De vertaler echoot na in het Swahili met identieke pathetiek. “In the name of Jesus I proclaim you healthy and strong”.  Maar dan volgt meteen wat we daarvoor moeten inleveren: “No more fornication and adultery, no more leaving wives, no more divorces!”. En hij is ook goed gebrieft over de belangrijkste economische aktiviteiten van Butembo, want hij vervolgt: “May your crops produce, give you mighty harvests. May your businesses prosper”. Om te besluiten met een wens waarvan hem ongetwijfeld werd verteld hoe hard die leeft onder de bevolking: “Peace to Butembo, in the name of Jesus. Amen!”.

Als we de plaats verlaten zeg ik aan Jacques dat ik eigenlijk wel meer volk had verwacht. Nu waren er net geen duizend mensen, volgens mijn schatting.

“In 2003 is deze evangelist ook al eens hier geweest, en toen heeft hij gebeden voor werk voor alle mensen van Butembo. We weten nu wat zijn gebeden uithalen… Vele mensen hebben daarom besloten niet meer te komen luisteren”.

Verder keuvelend over werkmogelijkheden komt hij terug op die ene keer dat hij bijna een job had, mits hij 300 $ van zijn eerste loon zou afstaan aan de rekruteerder. De naam van de persoon in kwestie ontglipt hem. Ik sta versteld. Ik laat hem de naam herhalen, en nog eens… Geen twijfel mogelijk! Het gaat om dezelfde persoon die me een maand geleden heeft gevraagd of ik hem niet kon helpen om een financiering te vinden voor een studie die hij zou willen uitvoeren over… corruptie in Butembo.

Ik kan een langgerekte Vlaamse vloek niet onderdrukken. Gelukkig kan de predikant me van op deze afstand niet meer horen.