Warrantage: lelijk woord, maar prachtidee!

De landbouwmarkt in relatief geïsoleerde gebieden als Noord-Kivu is erg seizoensgevoelig. Neem nu rijst. In de grote vlakte aan de voet van de Rwenzori telen de leden van de Boerinnenbond LOFEPACO bergrijst. Normaal gesproken verkopen ze hun oogst meteen. Als je de methode voor geïntegreerd beheer van bodemvruchtbaarheid toepast die LOFEPACO met de steun van Vredeseilanden promoot, haal je al gauw 3 tot 6 ton paddy van een hectare grond. Die steek je niet zomaar onder je bed of bovenop de kleerkast. Dat neemt plaats in! Die moet snel de deur uit.

Sommige handelaars spelen daar schrander op in. Ze gaan de boeren en boerinnen bezoeken terwijl de rijst nog groen op het veld staat, en bieden vlees of geld aan, in ruil voor een vaste belofte dat zij de rijst meteen na de oogst mogen opkopen aan de door hen bepaalde prijs. Veel uitleg is hier niet bij nodig: de handelaar gaat met de grootste winst lopen, want hij kan wel rijst opslaan en wachten op betere prijzen.

LOFEPACO heeft dat ook begrepen, en heeft daar een oplossing op gevonden. De boerinnenbond huurt zelf depots in Lubiriha, de dichtstbijzijnde stad, aan de grens met Oeganda, en biedt aan zijn leden de kans om hun rijst hier tegen kostprijs op te slaan tot de marktprijzen stijgen. Simpele redenering, maar heel efficiënt!

Neem nu Josephine Masika Vahamwiti. Op haar halve hectare rijstveld oogstte ze 15 zakken paddy van 100 kg. Daarvoor investeerde ze 387 $ in zaaigoed, mest en handenarbeid, en nog eens 40$ om haar rijst naar het depot te vervoeren. Haar aandeel in de opslagkosten voor twee maanden (2,32$ per zak) is 34,8 $. Had ze die rijst verkocht als paddy op het moment van de oogst, dan had haar dat 40$ per zak opgeleverd, dus 600$. Netto winst 213$.

Door de oogst twee maanden op te slaan, en te wachten tot het paasfeest voor de deur staat, ziet het plaatje er heel anders uit: 15 zakken paddy leveren 11 zakken witte rijst op, die nu aan 90$ kunnen worden verkocht. Mits de extra kosten van transport en opslag mee te rekenen, en 6,08$ per zak witte rijst voor het ontkaffen van de paddy, levert dat een netto winst op van 462 $. Méér dan het dubbele dus! Dáárom glundert Joséphine zo als ik een foto van haar neem.

En dat is niet alles: zodra de rijst is opgeslagen dient deze als waarborg voor een lening die de spaar- en kredietcoöperatie CECAFEP van LOFEPACO alvast kan geven (want iedereen wil wel cash in de hand na de zware arbeid op het veld). Twee maanden later wordt die lening meteen integraal terugbetaald met de opbrengst van de verkoop.

Warrantage, heet dat systeem, uitgesproken op zijn Frans. Een lelijk woord, maar een prachtidee! De deur van het depot wordt vastgemaakt met drie verschillende hangsloten: één wordt bewaard door een vertegenwoordigster van de rijstproducenten, één door LOFEPACO en één door CECAFEP. De deur gaat dus nooit open zonder getuigen.

LOFEPACO haalt ook nog eens een kleine winst uit de ontkaf-operatie, vermits de organisatie zelf eigenaar is van de machine. Patience Kavira Kalengehya poseert fier voor de machine die ze beheert. De machine heeft hard moeten draaien met Pasen in het verschiet. De zemelen liggen dik op de grond gestapeld. Die zullen later worden verwerkt in kippenvoeder in de modelboerderij van LOFEPACO.

Ik vraag aan Josephine en haar collega’s wat hun grootste probleem is. Ze moeten geen seconde nadenken: de onregelmatige neerslag. Vorig jaar kon LOFEPACO nog 75 ton rijst in het systeem van warrantage steken, dit jaar was er maar 25 ton. Mits een normaal regenseizoen zou de oogst oplopen tot 6 ton per hectare. En dan zou de groep rijsttelers meer dan 100 ton kunnen stockeren.

Hun tweede probleem is dat het moeilijk is om een betaalbaar depot te vinden. De meeste hangars behoren toe aan handelaren die hun gebouw veel liever verhuren voor transitgoederen. Die betalen per dag. Dat levert meer op. Ooit hoopt LOFEPACO haar eigen depot te kunnen bouwen.

De terugreis naar Butembo brengt ons langs de majestueuze bergketen van de Rwenzori. De Maanbergen, zo heeft de Griekse geograaf Ptolemeus ze in de tweede eeuw van onze tijdrekening genoemd. Die naam had hij van reizigers, die getuigden dat de mensen die in de vlakte ten Westen van de bergen woonden geloofden dat als de maan opkwam boven de bergketen ze werd gevormd uit de hagelwitte gletsjers op de toppen.

In 1988 heb ik het voorrecht gehad 5 dagen lang te mogen toeven (en zwoegen) in die uitzonderlijk mooie Afrikaanse bergbiotoop met zijn unieke vegetatie. Je waant je echt op een andere planeet. Ik heb op 4.500 meter hoogte aan de voet gestaan van prachtige gletsjers op minder dan een halve graad boven de Evenaar. Het mooiste en meest bevreemdende landschap dat ik ooit zag.

Heel de tijd dat we er langs rijden speur ik de bergkam af naar de sneeuwvelden, maar ik krijg ze niet te zien. Ik maak me sterk dat ze door de wolken bedekt zijn gebleven. Maar ik besef maar al te goed dat ze door de klimaatsverandering zullen verdwijnen, net zo goed als de besneeuwde top van de Kilimanjaro nog tijdens mijn leven gedoemd is volledig weg te smelten. Dan zullen de bergrivieren droogvallen, en wordt het nog moeilijker boeren in de schroeiende vlakte aan de voet van de Rwenzori.