Elektriciteit in Kenia

Mijn confrontatie met de Keniaanse elektriciteitsproblematiek begon , wanneer ik me twee jaar geleden vestigde in Utange waar in bepaalde delen geen elektriciteit aanwezig was.
Dan maar een aanvraag doen en een betaling uiteraard (zo’n 32000 shillings= 320 euro ),  al een som die voor velen onbetaalbaar is. Dan wat geduld oefenen want de palen waren niet voorradig ( zie hieronder - corruptiezaak  Treated Tumber Products) vermits sommigen toch wat wilden verdienen op de aanschaf en de import.
Na zo’n 6  maanden wachten en na wat bezoeken aan de KPLC en het aflopen van contacten kregen we eindelijk elektriciteit .Wij, uiteraard erg blij en … geimponeerd door de bezwete en geblokte arbeiders die dit zware graafwerk zonder problemen afwerkten.
De kabels waren er maar nog geen elektriciteit en de nacht daarop werden de kabels reeds gestolen. Samenloop van omstandigheden of handlangers binnen KPLC?
We hebben er het raden naar. Maar gelukkig werden ze hersteld en doorgetrokken zodat ook de school achter ons elektriciteit had.
Zo, nu konden we genieten van elektriciteit, met de nodige blackouts uiteraard, soms zelfs dagen. Maar ja, daar moet je mee leven.
Maar wat een prijzenslag : op dit ogenblik betaal ik even veel aan elektriciteit ( hier zonder verwarming) als in Belgie  (met verwarming) 11000 shilling of 110 euro per maand.
Zelfs de hotels aan de kust protesteren tegen de stijging die hun winsten wel eens kunnen aantasten en dreigen met een gezamenlijke windenergieinstallatie.
Tot voor drie weken had ik dus (weliswaar dure) elektriciteitsvoorziening.
Maar dit was buiten de dradenmaffia gerekend  die terug actief werd in de wijk. Nadat zij (of handlangers in KPLC) de transformer van de wijk hadden onklaar gemaakt, begonnen ze tijdens de nacht kabels te stelen.
De maatschappij weigerde om de kabels te herstellen waardoor de gehele wijk in het duister werd gedompeld…Wat de dieven nog meer gelegenheid gaf om draden te stelen natuurlijk.
Contacten in de wijk werden gelegd (oa met een councillor = gemeenteraadslid ). De councillor schreef een brief naar oa KPLC  met de vraag om de elektriciteitsvoorziening te herstellen. We bleven zo dagen verstoken van  informatie behalve geruchten dat we eerst de dieven moesten zien te pakken voor KPLC de kabels terug zou placeren en dat de wijk te weinig consumeerde om het herplaceren van kabels rendabel te maken.
Na verschillende telefoontjes naar de maatschappij, waar beloofd werd dat het in orde zou gebracht worden, begon ik het op mijn zenuwen te krijgen want er werd me niet alleen informatie (televisie, internet, radio,…) ontzegd maar ook veiligheid… terwijl ik betaald had voor elektriciteitsvoorziening.
Ik begon dan maar in de wijk aan de palen pamfletten te hangen: No Power No security Stima sasa (elektriciteit nu) For our children : power and security,… KPLC enough is enough …en kalkte  ook een plaatselijke container vol.
( zie foto)  Alhoewel ze van “wazungu” veel gekke dingen gewoon zijn, ging dit wel heel erg ver. Sommige kinderen riepen me na : “Mzungu stima”  en “mister enough is enough”. Maar blijkbaar stonden ze toch wel sympathiek tov de acties.
Toch nog geen  reacties van KPLC. Dan maar naar de kranten schrijven.
De publicatie van de brief in The Standard  van 10/09/2008 bleek de doorbraak. ( zie hieronder) Terwijl ik fotocopies van het artikel hing  in de wijk, kwamen de mannen van KPLC de kabels herstellen…. Welke belangen hebben er gespeeld? We hebben er het raden naar.
Een paar dagen later, op 16 september, verscheen een brief van een zekere Kevin  Sang, Corporate Communications officer KPLC, in The Standard zeggende dat wat  “  Mr. Jos Geudens our customer “  had geschreven juist was maar dat ze de hele tijd al bezig waren geweest om een ‘ vigilante- groep van de wijk op te richten en dat er werk van gemaakt werd.
Later werd ik, samen met drie andere buurtbewoners, uitgenodigd in de ommuurde riante woning (met zwembad) van de plaatselijke councillor die betoogde dat de politie wist wie de dieven en de verhandelaar waren  maar dat ze geen bewijzen hadden en dat de metaalhandelaar de ‘juiste contacten” had, waardoor het moeilijk was voor de politie om in te grijpen en ons aanraadde om een vigilante op te richten vermits KPLC toch ook “onze maatschappij” was en we er waren om haar te beschermen.
Hij wist zelfs te vertellen hoeveel de dieven kregen: 300 shilling per kilo. (sic) Ondertussen kunnen we al een aantal dagen genieten van elektriciteit en ik kan u verzekeren : het is een verademing na drie weken duisternis.
Ik ben nu bekend in de wijk als Chief Stima…..

Betaalbare elektriciteit nog veraf

Terwijl de bevolking nog steeds gebukt gaat onder de enorme stijging van de voedselprijzen -met een inflatie van 27% deze maand – was het deze keer de beurt aan de prijzen voor elektriciteit om te stijgen van de ene maand op de andere.
De 10% van de bevolking in Kenia  die kan genieten van elektriciteit werd geconfronteerd met een verdubbeling (!) van de prijzen. En dit terwijl de prijzen reeds erg hoog zijn in Kenia (5x deze van Zuid-Afrika).
Andermaal een grote aderlating voor de huishoudens in Kenia, in dit geval de inkomens boven de armoedegrens, die elektriciteit kunnen permitteren.
Het enige elektriciteitsbedelingsbedrijf KPLC ( Kenyan Power and lighting company) verklaarde de verhoging door te wijzen op het   tekort aan water in de stuwdammen- als gevolg van klimaatverandering en weinig regenval-  waardoor men is  moeten teruggevallen van hydro-elektricteit  op andere vormen van elektriciteit vnl. De duurdere Geothermo-elektriciteit . Ook de stijging van de olieprijzen speelde natuurlijk mee.
Kenia heeft wel een aantal andere hydro-projecten in de lade maar die moeten nog opgestart worden. Ondanks de winst van KPLC (2,5 miljard shilling= 25 miljoen euro) werden de meerkosten dan maar weer eens verhaald op de consument. Men kan zich verwachten aan duizenden afsluitingen  van elektriciteit wegens wanbetaling in de komende maanden.
Maar het tekort aan water en de verhoging van de olieprijzen zijn niet de enige reden voor de prijsverhoging. Achterliggende redenen zijn de privatisering van de maatschappij en de enorme corruptie binnen de KPLC.

De privatisering

KPLC was een van de 20 publieke maatschappijen, die in aanmerking kwamen voor privatisering  na een akkoord met de Wereldbank in 1992 Op aandringen van de Wereldbank en in ruil voor donorgeld van Europa, Duitsland , Japan en de Wereldbank zelf werd de KPLC gesplitst in twee maatschappijen , KenGEN die de krachtcentrales onder haar hoede kreeg  en dus de produktie ( werd in 2005  voor 30% geprivatiseerd ) en KPLC die de distributie bleef houden.
Erg  winstgevend voor “transaction advisors” en ander goedbetaald personeel die de privatisering moesten begeleiden , maar niet voor de Keniaanse bevolking. Van de  belofte van de Wereldbank dat de consument  goedkopere elektriciteit kon verwachten , kwam na al die jaren niets in huis . Ondanks het vooruitzicht dat de corruptie zou stoppen werd deze nog versterkt.
Enkele plaatselijke ondernemers en multinationals daarentegen profiteerden wel van de privatisering. Vermits Kenia enkel 80% van de  verdeelde elektriciteit opgewekt wordt  door het geprivatiseerde KenGen werden  voor de andere  20% van de elektrische bevoorrading IPP’s (IPP’s- independent power producers ) ingeschakeld.
“… the discovery of geothermal power potential is expected to revive the country’s ailing power industry. Kenya has a potential to generate over 7,000 MW from its identified geothermal power reserves. The country has already developed 115 MW from this and plans are underway to construct more new geothermal power stations.” (Frost & Sullivan Research Analyst Moses Duma een van de consultingbedrijven actief in de regio)
Vermits er slechts 10% van de bevolking kan genieten van elektriciteit lag de markt hier open voor de multinationals. Uiteraard wordt dit beperkt door het gebrek aan koopkracht bij de bevolking, maar de energiebedrijven mikken dus duidelijk op enorme winsten. Dus die moet gehaald worden bij degenen die wel elektriciteit kunnen permitteren.
Maar hiervoor moeten de prijzen nog verder stijgen . Dezelfde consulting maatschappij geeft goede raad aan de regering : “The government’s immediate focus should be on improving tariff levels to attract investment from both local and international companies”
De multinationals dringen dus zelf aan op prijsstijgingen. Het chantagemiddel bij uitstek zijn de  investeringen waar Kenia zo’n behoefte aan heeft bij gebrek aan eigen middelen. KPLC en de regering gaat daar meestal op in want dit is ook wat de plaatselijke aandeelhouders verwachten : verhoogde dividenden.
Resultaat: de privatisering leidt vooral tot een verhoging van de winst van binnenlandse maar vooral buitenlandse investeerders.

Corruptie

 De privatisering is ook een godsgeschenk voor handige Keniaanse “zakenmensen” met al of niet contacten in KPLC.
In het rapport van de Marsgroep  “ Looting the KPLC” (zie www.psiru.org)wordt gewag gemaakt van verschillende corruptiezaken die de KPLC miljarden heeft gekost:
-de aanschaf van elektriciteitspalen bij een Zuidafrikaanse maatschappij  Treated Tumber Products met uiteraard vertakkingen en vertegenwoordigers in Kenia (www.marsgroupkenya.org)
- het creeren van waterschaarste in de stuwdammen om de prijs op te drijven (het Nyanja-rapport).
- het oprichten van IPP’s (soms i.s.m. met buitenlandse bedrijven)  die energie gaan leveren aan KPLC aan
  enorme prijzen dank zij omkoperij van leidende krachten binnen  KPLC

De incompetentie van de managers

Ook de incompetentie en de onbetrouwbaarheid van de managers en andere leidende figuren leidt tot verliezen.
De parastatalen, zoals KPLC, met een enorm budget, zijn erg ook erg winstgevend  op politiek vlak. Streken, die stemmen aanbrengen voor een bepaalde kandidaat worden door KPLC beloond anderen bestraft  door het al of niet ter beschikking stellen van elektriciteit.. (The Standard Jostling for key parastatal jobs  - maart 2008) Zo worden enkel “ politiek correcte managers “ benoemd die dansen naar de pijpen van politici en die gemanipuleerd kunnen worden. Competentie komt dus zeker niet in de eerste plaats.
Uiteraard worden deze  aangesteld door de president himself.
 “ Access to electricity is a determining factor in one’s position within society, and the withholding of access to electricity, either through refusing.  This gives the government undue power over the circumstances of the fortunes of citizens, communities, organisations, and businesses, resulting in an insidious form of patronage.” schrijft Tristen Taylor in Pambazuka.
Het is hoogstwaarschijnlijk om die reden – en niet een  ideologische of economische – dat de distributie van elektriciteit  gecentraliseerd blijft in KPLC en deze sector nog  niet volledig geliberaliseerd is en het ditributiemonopolie niet doorbroken.

Vandalisme

Een ander element van verlies voor de maatschappij is het vandalisme (10% van de inkomsten) nl.het stelen van kabels en transformers , die daarna eventueel geexporteerd worden. Hoogstwaarschijnlijk zijn er ook krachten in KPLC , die samenwerken met de dieven. O.a. security en  onderhoud werd door KPLC uitbesteed aan prive-maatschappijen met alle gevolgen vandien. Het melden van diefstal van kabels moet aan verschillende diensten gemeld waarvan de ene dienst de verantwoordelijkheid op de andere afwentelt.
In laatste instantie legt de KPLC dan de verantwoordelijkheid en de controle bij de consument door de eis aan de belaagde wijk te stellen om zelf “vigilantes” op te richten van de wijk, indien ze terug elektriciteit willen.
Uiteraard is dat enkel het geval voor armere wijken en regio’s vermits de rijkere gecontroleerd worden door prive- bewakingsfirma’s.

Conclusie

Het verhaal van de elektriciteitsvoorziening in Kenia en in de meeste Afrikaanse landen is dus het verhaal van de neo-globalisering:
-privatisering van de winsten en meer geld naar de binnenlandse en buitenlandse aandeelhouders -socialisatie  van de verliezen ( door corruptie, door stijging van de olieprijzen, door diefstal,…) en het verhalen van de risico’s op de consument en de werknemer.
Zoals de Nation schrijft op 24 juni 2007 in haar opinie “ Enough , don’t sell any more of your assets “ : Often “ private sector” was euphemism for foreign companies… to run these monopolies and reap maximum profits for the shareholders back in the West.”
De winst in de elektriciteitssector primeert op het algemeen belang nl. het verschaffen van goedkope energie aan betaalbare prijzen aan zoveel mogelijk Kenianen. Dit doel is verder af dan ooit met een Keniaanse regering die  neo-globalisering en privatisering in het vaandel draagt.