Zelfgeplukte baarden, familiesaga's en 'vive le roi'

Onze gastheer in Rabat was een oud-functionaris van het ambthenaren apparaat. Hij had een duidelijke afkeer van de integristen ("les barbu") die met een specifiek discours de geesten van Mohammed en Jamila in de straat trachten te winnen. Toch zou het verkeerd zijn om alle moslimgroepen over een zelfde kam te scheren. Er zijn ook gematigde partijen die zich proberen te identificeren met de Europese Christendemocratische partijen. Dat stelde onder meer Sami Zemni vast (UGent) die het politieke veld in de hele Maghreb onderzocht. Hij legde de verklaringen en geschriften van de moslimpartijen naast elkaar. Hier in een boekenwinkeltje in Tétouan vond ik een interessante case-study over "le mouvement Yasiniste." Cheikh Yasin (niet te verwarren met de vermoorde leider van Hamas in Palestina) is een enigmatisch figuur in de Marokkaanse politiek. Zijn dochter, een gesluierde moslima met een hoog Alexandra Colen gehalte, neemt geregeld conservatieve standpunten in in het parlement. Tot groot jolijt van de liberale pers. Yasin zelf is in de tachtig en sukkelt met zijn gezondheid maar als ideoloog van zijn partij is hij blijkbaar springlevend. Ik kom nog terug op hun project.

Een andere constante in de Marokkaanse politiek is de macht van de koning. Het fameuze artikel 19 van de grondwet kent belangrijke machten toe aan de figuur van de koning. Een artikel dat nog is toegevoegd door de Hassan II, tijdens de ‘jaren van lood,’ toen de repressie tegen alle dissidente stemmen een triest hoogtepunt bereikte. "La monarchie exécutive," noemen ze het hier nu. De koning is tegelijk wetgevende en uitvoerende macht. In de praktijk worden de verkozenen in het parlement gereduceerd tot assistenten van de koninklijke macht. Al houden mensen zoals Adnane Benchekroune, woordvoerder van de gezagsgetrouwe partij Istiqlal, het erop dat zowel koning als politieke partijen hun rol spelen.
Wat is dan nog het nut van te gaan stemmen, vragen vele Marokkanen zich af? De Friedrich Ebert stichting stelde deze verbazend openhartige vraag aan de Marokkaanse digitale gemeenschap. Volgens een flink aantal respondenten is stemmen gewoon nutteloos omdat de verkozenen toch maar beperkte macht hebben en de koning alles bepaald. Anderen leggen de grootste verantwoordelijkheid bij de politieke klasse: als die meer de handen uit de mouwen zouden steken dan zou er meer gebeuren… Tussen haakjes: de meeste partijbonzen hebben het niet van ver - hun vaders en grootvaders zaten ook in de politiek.

Tijdens een gesprekje vandaag met Adil, een Nederlandse Marokkaan uit Zaandam die hier pas is toegekomen - zijn dochter van vijf speelde een hele namiddag met onze kinderen op straat - bleek hoezeer dat respect voor de koning ook bij de emigrés leeft. Hij zegt dat elke twee jaar als hij hier terugkomt, er veel verbetert. En dat heeft volgens hem veel met Mohammed VI te maken. "De berbers hebben hier in het noorden hard gevochten voor hun land tegen de Franse en Spaanse kolonisatoren. Vele offers hebben ze gebracht in de aanloop naar de onafhankelijkheid. En toch heeft Hassan II (vader van de huidige koning) de Rif nooit bezocht."
Deze jonge koning komt hier wel regelmatig - hij heeft zelfs zijn zomerresidentie in M’diq, een badplaats hier vlak bij. En in Tétouan zijn de oude residenties van resp. de spaanse consul en de franse administrateur-generaal omgebouwd tot een paleis waar de koning kan werken en mensen ontvangen. Nog merkwaardig commentaar van Adil: "deze jonge koning doet veel goeds. Hij gaat de wijken in, kijkt wat de problemen zijn en zorgt voor oplossingen. Maar één hand kan niet klappen - hij moet de mensen van de politiek achter hem krijgen. Zij moeten mee de handen uit de mouwen steken!" En verder: "er zijn nog steeds veel problemen. De koning moet zorgen voor werk voor de mensen." Met andere woorden: het ligt aan de politici. De koning doet zijn best maar ze willen niet of te weinig mee… Vermoedelijk zijn vele Marokkanen deze mening toegedaan.

Fatima Mernissi, een Marokkaanse sociologe en bekend auteur heeft het in haar boek islam en democratie over de angst voor het moderne en voor democratie. Een bespreking van het boek volgt nog - het is te interessant. Al stond het 15 jaar in mijn boekenkast.

Ondertussen zitten we met een probleem: alle hotels in Al Hoceima zitten vol wegens de passage van de koning… De man mag dan populair zijn, hij maakt het ons wel moeilijk.