Kosovo en Servië op weg naar normalisatie zonder basisovereenkomst

Na een eerdere mislukte poging eind juni, zijn de Servische en Kosovaarse regeringen het onder bemiddeling van de Europese Unie dan toch eens geraakt over vier belangrijke dossiers. Over de kern van de zaak - de status van Kosovo - wordt echter niet gesproken. Dat lijkt vooral Kosovo op termijn zuur op te kunnen breken.

Telefonie

Tot op heden werkten Kosovaarse operatoren met de landencode van Monaco of Slovenië. In het hoofdzakelijk Servische noorden van het land zijn enkel Servische operatoren actief. Het is ook niet mogelijk om vanaf een Kosovaars nummer een Servisch nummer te bereiken en omgekeerd. Kosovo zal nu een internationale landencode krijgen voor telefonie. Die code worden aangevraagd door Oostenrijk (dat is vooral van symbolisch belang voor Servië: alleen een onafhankelijk land kan zo’n code aanvragen). Het Servische staatsbedrijf voor telecommunicatie zal operatief kunnen zijn in Kosovo.

Energie

Op vlak van energie zullen de Servische gemeenten in het noorden van Kosovo van energie voorzien worden door een dochterbedrijf van het Servische energievoorzieningsbedrijf. Dat dochterbedrijf zal legaal opereren binnen Kosovo. Tot voorheen werd energie in het noorden van Kosovo door het Servische energievoorzieningsbedrijf voorzien.

Verdeeld Mitrovica

De noordelijke stad Mitrovica is verdeeld in een Albanees zuidelijk deel en een Servisch noordelijk deel. De grens tussen de twee delen wordt gevormd door de Ibar rivier. De etnische verdeling van de stad werd reeds geïnstitutionaliseerd door de vorming van twee aparte gemeenten. Noord-Mitrovica omvat het Servische deel, Zuid-Mitrovica het Albanese deel.

Vrij verkeer tussen beide stadsdelen wordt bemoeilijkt door barricades. Het autoverkeer over de centrale brug over de Ibar werd versperd door barricades en sinds vorig jaar door een zogenaamd vredespark.

Andere overgangen tussen beide delen zijn versperd door barricades, al zijn die vrij gemakkelijk te omzeilen, zelfs met de wagen (op voorwaarde dat de Kosovaarse nummerplaat, die in het zuiden gebruikt wordt, dan wel de Servische nummerplaat, die in het noorden gebruikt wordt, verwijderd of vervangen wordt). Veel mensen vermijden echter nog steeds om in het andere deel van de stad te komen.

Het akkoord van 25 august stelt dat de centrale brug over de Ibar geleidelijk aan zal worden vrijgemaakt voor verkeer. Het is nog niet helemaal duidelijk hoe dat er precies zal uitzien, maar volgens Servische bronnen zal de straat in het noorden die uitkomt op de brug een voetgangerszone worden.

De Associatie

De Associatie van Servische gemeenten in Kosovo, tot slot, zal een overkoepelende functie uitvoeren voor de tien Servische gemeenten in Kosovo op vlak van gemeentelijke bevoegdheden over onderwijs, sociale bijstand en gezondheidszorg, stedenbouw en plattelandsplanning, en lokale economische ontwikkeling.

Kosovaarse gemeenten genieten verregaande bevoegdheden. Dat lokaal zelfbestuur is een van de mechanismen die opgenomen zijn in het Ahtisaari-plan van 2007 en later de Kosovaarse grondwet om de positie van de Servische gemeenschap te versterken in de gebieden waar zij de meerderheid uitmaken. Enkele gemeenten werden ook hertekend om een Servische meerderheid te omvatten.

De associatie zal de tien gemeenten met een Servische meerderheid nu toelaten om bevoegdheden te bundelen. Bovendien zal de Associatie financiële en technische steun van Servië kunnen krijgen, wat Servië in staat moet stellen om de illegale, parallelle dienstverlening die het nu nog onderhoudt in Kosovo (vooral in onderwijs, gezondheidszorg en sociale voorzieningen) te officialiseren binnen de Kosovaarse context.

Servië op weg naar de EU?

De Servische regering lijkt als winnaar uit deze onderhandelingen te zijn gekomen. In Kosovo zelf verkoopt ze de Associatie van Servische Gemeenten als een garantie op autonomie en blijvende steun vanuit Belgrado voor de Servische gemeenschap. En het land heeft met haar constructieve aanpak met betrekking tot Kosovo een belangrijke horde genomen op de lange weg naar toetreding tot de Europese Unie.

Kosovo op weg naar een Bosnisch scenario?

De Kosovaarse regering heeft het veel moeilijker om deze akkoorden politiek verkocht te krijgen. Ze argumenteert zelf dat de territoriale integriteit van het land eindelijk verzekerd is.

Het noorden van Kosovo valt tot nu toe volledig buiten de controle van het centrale gezag. Met dit akkoord wordt de energievoorziening in het noorden van Kosovo gelegaliseerd binnen het Kosovaarse systeem en zullen de vier Servische gemeentes in het Noorden zich – door middel van de Associatie – integreren in de Kosovaarse context. Ook de parallelle Servische instellingen en de barricades op de brug over de Ibar rivier in Mitrovica – een doorn in het oog van de Kosovaarse Albanezen – zullen verwijderd of gelegaliseerd worden.

Wordt de Associatie een Trojaans paard dat Servië in staat zal stellen de werking van de Kosovaarse staat te belemmeren?

En toch, Kosovo kan geen directe resultaat voorleggen. De weg naar de Europese Unie blijft bijzonder lang en wordt overschaduwd door het feit dat vijf EU-lidstaten Kosovo niet als onafhankelijk land erkennen en de EU zelf een neutraal standpunt inneemt. De onderhandelingen met Servië houden zich ook ver weg van enige discussie omtrent dat fundamentele knelpunt. Hoewel op die manier enkele concrete resultaten geboekt worden, lijdt die benadering in Kosovo zelf gezichtsverlies omdat ze geen uitzicht biedt op een oplossing voor de lange termijn.

Daarnaast bekritiseert de oppositie de akkoorden als een knieval voor Servië. Vooral de Associatie wordt afgedaan als een vorm van territoriale autonomie voor de Servische gemeenschap in Kosovo en een Trojaans paard dat Servische inmenging in Kosovo’s interne aangelegenheden zal teweeg brengen. Ook al stelt het akkoord duidelijk dat de Associatie geen centrale bevoegdheden zal hebben, de Kosovaarse Albanezen zijn bevreesd dat de Associatie, naar analogie met de Republiek Srpska in Bosnië-Herzegovina, de werking van de Kosovaarse staat zal blokkeren.