Tourist in het oude Jerusalem

Het is mijn eerste dag in het land van de beloftes, dus ik ga maar eens een wandelingetje maken door het oude centrum van Jerusalem, met grote waarschijnlijkheid de meest interessante en diverse vierkante kilometer op onze aardbol. Enkele van de belangrijkste sites voor zowel Joden, Moslims als een tiental Christelijke strekkingen bevinden zich in deze wirwar van steegjes, deze diversiteit wordt geuit in het gebruik van onwaarschijnlijk veel verschillende hoofddeksels, talen en zelfs alfabetten. Een katholieke processie met gezang en palmtakken passeert voorbij een Grieks Orthodoxe kapel, de priester kijkt samen met een groepje moslimvrouwen toe hoe ze zich een weg banen door de smalle overdekte straatjes in de richting van het Joodse kwartier. Op mijn stadsplannetje staat een welkomstwoord vanwege de Joodse burgemeester waarin hij spreekt over zijn stad als een “passievolle menselijke mozaiek” die “samenleeft in harmonie”. Ik wandel door tot aan Zion Gate, waar ik net buiten de stadsomwalling kan meeluisteren naar het verhaal van een Israelische gids die een groepje Britse toeristen rondleidt. Ze vertelt een vaag verhaal over de geschiedenis van de stad, hoe ze ooit verdeeld was en vol spanningen, hoe er lang geleden oorlog was en mensen uit hun huis verjaagd werden. Gelukkig werd Jerusalem in 1967 bevrijd (“liberated” zei ze), kon iedereen terug naar zijn huis keren en leven de mensen nu verenigd (“unified”) in peis en vree. Eind goed, al goed.

Daar sta je dan op Mount Zion, letterlijk het toppunt van het Joodse Zionisme. En als je vijf meter verder om de hoek gaat staan, net voorbij de graftombe van koning David, zie je dat er in de verte gewerkt wordt aan de bouw van een grote muur uit grijs beton. Sommigen noemen het de Defense Wall, anderen de Seperation Wall, voor velen lijkt de muur eerder een symbool van apartheid. Ze staat niet aangegeven op mijn stadsplannetje, de vluchtelingenkampen - iedereen keerde toch terug huiswaards zei de gids? - die er net achter verscholen liggen al evenmin. En als je er in het oude centrum op let, dan zie je dat er geen enkele plek is waar je niet door een camera in het oog gehouden wordt, dat er wel erg veel soldaten, politieagenten, security types van onduidelijke nominatie en undercovers met walkie-talkies rondlopen. Liberation of occupation? Unified of seperated? Het oude centrum is betwist gebied en de spanning is voelbaar. Je hoeft echt geen anti-Israelische extremist te zijn om de bezetting af te keuren en de muur maar niets te vinden, de VN is het met je eens.

Mezelf nog steeds als naieveling voordoend loop ik het officiele Tourist Office aan Jaffa Gate binnen en vraag ik of ze me ook een tour kunnen aanbieden waarin ik naar die muur daar in de verte kan gaan kijken. De vriendelijke bediende zegt me dat ik dan best een dagtrip naar Bethlehem boek, onderweg naar de geboortekerk komt de bus dan voorbij een checkpoint en krijg ik de muur te zien. “They made some very beautiful pictures on the wall, you can make nice photos of it”, zegt ze, doelend op de onwaarschijnlijke boodschap van het ministerie van toerisme die aan de Israelische kant van de muur ter verfraaiing werd aangebracht. Kan ik dan ook een vluchtelingenkamp bezoeken? “Do you mean a Palestinian refugee camp?” vraagt ze met een plots vertrokken gezicht, alsof er hier in de buurt nog andere te bespeuren zijn. Nee, dat kan niet. Ze voegt er nog aan toe dat ik me trouwens beter niet in mijn eentje aan de andere kant van de checkpoints waag, het zou daar erg gevaarlijk zijn.

De israelische toerismeindustrie, met haar welopgeleide gidsen baarde me vandaag erge zorgen. De helft van het verhaal wordt niet verteld, de Palestijnse realiteit wordt handig gemaskeerd en de nietsvermoedende toerist gaat naar huis met een wel erg vertekend beeld. Maar is er een alternatief mogelijk? Kan je dan zomaar eventjes naar de West Bank, bezet gebied, die plek daar die niet echt een staat is en waar je zoveel onrustwekkende nieuwsberichten over hoort? Wat moet je doen als geinteresseerde reiziger die meer wil weten over de actualiteit, die het met zijn eigen ogen wil zien?

Vergeet de stereotypen, te vaak hoorde ik “wees voorzichtig” en zelfs “zorg dat je levend terug komt” toen ik mijn studiereis aankondigde, alsof naar Palestina reizen een soort onverschrokken heldendaad of waaghalzerij zou betreffen. Terwijl de Palestijnen wel ongeveer het meest gastvrije en vriendelijkste volkje ter wereld moeten zijn. Of je nu komt als onafhankelijk reiziger, vredespelgrim of vrijwilliger in bijvoorbeeld de olijvenpluk of huizenbouw: toerisme naar de bezette Westelijke Jordaanoever is mogelijk. Het alternatief bestaat, er is zelfs een zeer goede reisgids voor, genaamd Palestine and Palestinians. Hoe het wereldje van het politieke toerisme - ik weet het toerisme klinkt voor velen als een vies woord, in deze noem ik iedere buitenlander zonder vaste verblijfplaats een toerist - juist in elkaar zit, wil ik de komende weken eens kritisch onderzoeken.

Vanuit Oost-Jeruzalem,

Dieter.