Back in the Bull

Dubai was als een droom, ik herinner er me een massa opdringerige Afghanen die in plaats van koffers en tassen hun baggage in een soort immense juten zakken hadden gepropt. Met drie man tegelijk waren ze de paketten aan het dichtsjorren met koorden en andere soort vezelachtige bindmaterialen, alsof ze klaar werden gemaakt om op een muilezel  gebonden te worden.
Ik zie een Afghaanse Tadjik met lange zwarte haren, baard en Pakulop zijn hoofd me aankijken alsof ik het lelijke eendje van de hoop was, terwijl hij een olievat met zijn voeten doorheen de terminal aan het voortduwen is. Hij heeft iets uitgesproken dierlijk dat fel in contrast staat met de glitter vande terminal. Het vat dendert verder over de marmeren vloer, op weg naar Afghanistan.
Hitte slaat in mijn gezicht wanneer ik uit het toestel stap. Een chauffeur van Demining (UN) pikt me op aan de luchthaven en brengt me naar de guesthouse van Caritas International. Ik maak kennnis met Bill, een Brit die al lang op pensioen moest zijn, maar naast de whisky meer dan verslaafd is aan Afghanistan. Hij is zijn linkerarm verloren. Op dezelfde plaats zit een prothese met op het einde een kanjer van een haak . Hij zegt me dat ik normaal gezien dood moest zijn omdat ik met Pamir Airways van Dubai naar Kabul gevlogen ben. Er zijn blijkbaar zo al enkele van die Pamir Airways toestellen naar beneden gedonderd.
Hij vertelt meover het Soviet tijdperk toen hij in opdracht van het Britse leger de Mudjaheddin in Panjshir advies kwam geven hoe de Russische invallen af te slaan. Hij leidt momenteel de projecten van Caritas Germanyin Centraal Afghanistan, onder andere een weg die ze daar aan het aanleggen zijn dwars doorheen het Hindu Kush gebergte. Het project omvat de ‘verplaatsing’van een aantal bergen door middel van dynamiet, iets wat ik over een aantal weken voor Caritas Duitsland moet gaan fotograferen. Na Panjshir lijkt dit Bill’s perfecte job om zachtjes aan uit te bollen.

Veiligheid

Alles in Kabul lijkt me ondertussen iets te vertrouwd, maar ik voel dat de veiligheid er in vergelijking met vorig jaar is op acheruit gegaan. Ik bel Hasan en hij nodigt me uitvanavond bij hem te dineren. Feest. Eerst meeting met de staff van Demining over een fotoreportage die ik voor en moet maken in Mazar i Sharif (Noord-Afghanistan). Later zou blijken dat de vlucht naar Mazar afgschaft is wegens een ‘probleem’ met de luchthaven in Mazar. Ik mag niet weten wat, ik stel me voor dat er een toestel van Pamir Airways gecrashed is. Hasan wacht me op aan de ingang van zijn office waar hij werkt en woont. Het is gelegen naast het kantoor van Gulbeddin Hekmatyar, de onvindbare naar de Taliban overgelopen Mudjaheddin commandant die eveneens een boegbeeld van het Afghaanse verzet tegende Russen was.
Hij kreeg eind de jaren ’80 via de Pakistaanse ISI de befaamde Amerikaanse Stinger raketten om de Russische helicopters mee uit de lucht te halen. Een massa van deze warmtezoekende raketten zijn nog steeds onvindbaar en de US heeft een grote schrik dat deze wapens via de Taliban tegen hen gebruikt zullen worden. Mannen met lange baarden en Khalashinkovs wandelen in en uit het hoofdkwartier. Hasan stelt me gerust.

Taliban, maar buren

Dit zijn Taliban, maar we zijn buren. We tonen respect voor elkaar. Ze gaan geen vinger naar je uitsteken, teveel mensen rondom hen die hen in kleine stukjes willen slachten. Hasan heeft een aantal Afghaanse vrienden uitgenodigd die me allemaal hartelijk begroeten. Tijd om mijn Farsi in een high speed tempo op te werken.
Ik toon Hasan alle publicaties rond de expositie bij deBuren. Ik bespreek met Hasan ons plan deze zomer. Ik leg hem de techniek van de Bolex camera uit en al zijn manuele eigenschappen. Ik leer hem het ding laden en ontladen, filmen etc…Wanneer hij alle manuele technieken onder de knie heeft, hoor ik een glimlachende opmerking: ‘This camera is very usefull for this country…!’
In de loop van de volgende dagen neem ik foto’s nemen in allerlei hoekjes en kantjes in Kabul. Reza, een vriend van Hasan die bij de ‘Criminal Police’ werkt, maakt er een sport van om ‘criminelen’ op te pakken om hem in ruil voor hun vrijlating zijn gsm te laten herladen. Op juli is er de bomaanslag in het Shar e Nau district. 40 doden, massa gewonden. Elk moment wanneer we in een taxi zitten en we in een verkeerschaos terechtkomen kijkt iedereen elkaar uiterst zenuwachtig aan. Zwetende toestanden. Een agent springt naar onze taxi en begint als een gek op de motorkap te slaan om ons spoed aan te zetten.

Pissed off

Wanneer hij me ziet begint hij te schelden waarom ik in Afghanistan foto’s kom nemen. Hasan wordt eveneens pissed off. Overhitte toestanden allemaal. Ik krijg zin om Hasan uit die auto te sleuren en weg te lopen van die hyperstresserende massa. Maar dan hoor ik Hasan weer aankomen met zijn droge, bijna verdroogde opmerkingen: Don’t worry Pieter, those are poor people, one bomb attack a week is more than enough for them…’
Ik heb later op de dag een meeting met Omid, een ambitieuse jonge en belangerijke politicus in de Afghaanse regering op vlak vaninternational relaties. Hazara natuurlijk, spreekt vloeiend engels. Ik breng hem op de hoogte van mijn filmproject en hij belooft me te zullen steunen waar hij kan. Hasan regelt een aantal vertaalde meetings met mensen uit het audiovisuele in zijn kantoor.
De meesten onder hen maken TV spots en introfilmpjes, de meeste filmpjes met de oudste software eerst, wat voor heel erg kitcherige toestanden zorgt. Te grappig gewoon. Massa werk aan de winkel. Discussies met Hasan over de Taliban. Hij doet een aantal uitspraken die me dieper doen nadenken hoe het er in momenteel in Afghanistan aantoegaat:

1. De US steunt de (vermeende) Taliban om de oorlog aan de gang te houden om legitiem in het land te blijven in hun ‘War on Terror’. Taliban blazen geen Indiase ambassades op of plaatsen geen bermbommen.
2. De echte Taliban worden gesteund door Iran tegen de US. Zelfs het verschil Soennisme – Sji’isme maakt hierin geen verschil, als er maar tegen de US gestreden wordt.
3. De US brengen massa’s wapens van Kabul naar Kandahar (gebaseerd op zijn ervaringen toen hij bij het leger was en trucks in de provincie Ghazni moest controleren op hun weg naar Zuid Afghanistan), zogezegd om tegen de Taliban in het Zuiden te vechten, maar deze wapens gaan niet tot Kandahar. Ze maken een tussenstop en rijden daarna opnieuw naar Noord Afghanistan - via het westen richting Herat - om ze op te stellen aan de grens met Iran. Invasie vanuit Afghanistan?
4. Een voorval in Ghazni waarbij zijn legereenheid omsingeld werd door Taliban op motors: plots kwamen er een aantal Amerikaanse Humvees tevoorschijn die hen toeriepen dat er geen probleem was en zij (de legereenheid van Hasan) vrienden waren. Wie waren die mannen op de motors die samen met de Humvees optrokken? Er werden verder geen vragen gesteld.
   ISAF verspreid het bericht dat de Taliban 6 Apache helicopters zouden onderschept hebben. Gewoonweg onmogelijk. Waarom wordt dit bericht verpreid?
5. Reza had met zijn collega’s van de politie plots iets beter te doen dan criminelen op te sporen om zijn gsm credit te kunnen opladen. Ze hadden een doorsnee Afghaanse commerciele truck volgeladen met springstoffen onderschept. Ze namen de truck mee naar het politiekantoor voor verder onderzoek waarvoor de springstoffen bedoeld waren. Ineens komt er een eenheid Amerikanen de kazerne opgereden en dwingt de truck te laten gaan. Politie en Amerikanen stonden tegenover elkaar, klaar om op elkaar te schieten. Na onderhandeling tussen de chef van de politie en de Amerikaanse bevelhebber van de eenheid vertrok de truck zonder enig verder onderzoek. Verder geen vragen, bevel van de hogerop. Voor wie zijn die springstoffen bedoeld? De Amerikanen hebben hun eigen middelen om materiaal te vervoeren zonder dat dit maar een vinger door de Afghaanse politie aangeraakt kan worden.
    

‘This country has a big problem. Everything is collapsing down, more than ever. Het blijft boeiend om met Afghanen en liters thee te discussieren over al dat gebakelei in hun land.
Reportagevoor DDG in Panjshir. Wat mijnen en mortieren opblazen met Deense en Noorse expats. Mooie luchtverplaatsing. Voorstelling van hun nieuwste ontmijningstechnieken.Ik bezoek een gevangenis van Ahmed Sjah Massoud waar hij eerst Russische en later Taliban strijders voor jaren opsloot. Het was een gat gehouwen in een rotswand, waar de gevangenen soms jaren in doorbrachten. Ik denk aan China en denk dat ik er nog ok vanaf ben gekomen.

Shoppen

Met Hasan op zoek naar een Thuraya sat phone, wat betekent Kabul even omkeren om zo’n ding te vinden. We worden in oude stad van bazaar naar bazaar gestuurd, van steegje naar een ofander ranzig binnenplaatsje waar schapen hun laatste daglicht zien, een soort underground scene waar je het onmogelijk acht een high tech satelliettelefoon te vinden. We komen aan op een soort open plaatsje met lemen huizen van vier-  vijf verdiepingen hoog die uitgeven opeen binnenplaats. Iedereen zwaait met pakken dollars in zijn handen, flitsende blikken, geroep en gescheld.
Ik zie onwaarschijnlijke koppen voor me, facinerende uitstralingen, gezichten die uit de middeleeuwen lijken te komen. Smaragdgroene,amberkleurige en diepblauwe ogen kijken me doordringend aan. Een onwaarschijnlijke mix. Gezien de zenuwachtige houding van Hasan durf ik geen foto’s te nemen. Ik twijfel, maar besluit later terug te komen. Hasan stuift door de massa heen en maant me aan vlak achter hem te blijven. De plaats lijkt op een plaatselijke beurs. Hasan neemt iemand bij zijn mouw en fluistert hem toe dat we een Thuraya nodig hebben. Op een eenzelfde manier wordt de boodschap verdergefluistert naar de volgende ‘contactpersoon’ tot er een rost bebaarde Tadjik naar ons toekomt en ons naar zijn ‘hok’ leidt.
Het lijkt op een glazen vitrine met rood tapijt opde grond. De plaats is net ruim genoeg om neer te zitten. De man bestelt thee en haalt enkele Thuraya modellen uit een kluis. Er ging gepraat worden. Hij vroeg 800 dollar voor de set, maar ik besprak met Hasan dat we er niet meer dan 500 voor gingen geven. Het werd een onderhandeling van uren en liters thee. Boven ons werd er gevochten. Als geirriteerde wespen stoof iedereen naar buitenen begon zich te moeien met het debacle, inclusief onze verkoper die even de Thuraya onderhandelingen liet voor wat ze waren.
Een agent kwam eens kijken, nam de twee vechters even terzijde, bekeek ze allebei diep in de ogen, trok zijn broek open stak zijn pistool op een uitdrukkelijke manier weer op zijn plaats. De wespen dropen zoemend weer af naar hun raten. De bazaar was als een hol dat elk moment net niet leek te ontploffen. Ik neem een foto van de ogen van de verkoper. Zijn diep blauwe ogen stralen ineens een onzekerheid uit als ik hem vraag in de lens te kijken. Facinerend. Hij vraagt naar mijn leeftijd.Ik laat hem raden en hij is ervan overtuigd dat ik 20 jaar ben.
Thuraya inpakken en door de massa schreeuwende dollarliefhebbers naar een plaats afzakken met meer lucht. Hasan rookt de ene sigaret na de andere om te kalmeren.

Taxi

Taxi naar het kantoor van Hasan. Discussie over de prijs  van de taxirit die veel te hoog is. De chauffeur is kwaad op Hasan en roept hem toe: ‘ Only the bullet is cheap in this country!’
Wannneerwe Hasan’s kantoor binnenwandelen zit een groep Pahtu mannen met henna rostgeverfde lange baarden in witte gewaden in een cirkel op de grond voor de ingang van het kantoor van Hekmatyar. Hasan zegt me onomwonden dat ze Taliban zijn. ‘Beter geen foto’s van nemen en vriendelijk Salaam al Lequem zeggen.’
‘s Avonds komen er een grote groep Afghaanse vrienden van Hasan eten. Ze discussieren opnieuw over de huidige politieke situatie en de toenemende onveiligheid. Afghanen zouden geen democratie mogen kennen, democratie betekent voor hen dat alles mag en kan;verkrachten, stelen, overvallen, moorden, etc. ‘Democratie is 600 years too early for this country. Only Taliban  is good enough for those people… ‘
Discussie over de corruptie van de politie. Ik hoor de uitspraak vallen: ‘If you have been arrested by the police and you show them 100 dollars, your handkerfchiefs will open automaticly.’ We gaan foto’s maken in Dartchi Barchi, een Hazara district aan de rand van Zuid-Kabul. De veiligheid is er stukken beter dan de rest van Kabul door de neutrale positie die de Hazara’s altijd ingenomen hebben.
Ik loop met Hasan door de lemen steegjes, tot opeens dit gebeurt: een vrouw komt naar me toe en geeft me een brood. Ze vraagt daarop of ik een foto van haar zoon wil nemem. Je moet weten dat dit een totaal ongewoon voorval is. Ik accepteer het brood en neem enkele foto’s van de jongen, waarop ze me hartelijk bedankt. Ik vraag Hasan of dit wel normaal isn aar Kabul’maatstaven. Verderop spelen kinderen met vliegers. Het is misschien meer dan 15 jaar geleden dat ik nog met vliegers gespeeld heb. De kids leren me opnieuw hoe de vlieger te laten klimmen en dalen. We lopen alle vier met de lijn in onze handen tussen de lemen huisjes door. Mensen komen naar buiten en starten in hun handen te klappen.

Frisdrank

Hasan brengt me naar een frisdrank fabriek waar een kleine jongen aan een groot perswiel draait om kroonkurken op frisdrankflesjes te persen. De jongen wordt gezocht door de politie omdat hij tijdens een discussie met een agent die hem begon uit te schelden, de agents’ pistool uit zijn holster getrokken had en op hem geschoten had. Ik praat even met de jongen, lijkt me een perfecte acteur. De eigenaar van de frisdrankfabriek nodigt ons uit bij hem te blijven eten.
Het wordt ontzettend laat en de hele wijk is veranderd in een hels donker gat. We spreken af alleen Farsi te spreken. Ik trek mijn Pakul ver tot over mijn oren. Wanneer we mensen passeren kijken we elkaar spiedend aan. Doorstappen naar de hoofdstraat. We rennen naar een taxi, jumpen erin en vertrekken met gierende banden uit de wijk. Hasan verplicht de chauffeur in een trek naar het kantoor te rijden zonder een enkele tussenstop te maken.
De volgende morgen discussie met Hasan over het werk als vertaler. ‘Als de Taliban een vertaler pakken halen ze je ogen eruit en snijden ze je keel over. Als ze jou zouden pakken in Khost (zie later), gaan je ze eerst wegen en dan 4 miljoen dollar per kilo losgeld vragen. Het is vrijdag en we besluiten een tripke te maken richting Salang Pass. Vandaag is iedereen mijn gast. Slang is een 4.000m hoge pas die op de weg van  Kabulnaar Mazar ligt. Verschillende Russische konvooien zijn er in de jaren ’80 als een ware kermisattractie door de Mudjaheddin afgeknald geweest.
Het is eenkoele, groene vallei met een bruisende bergstroom. Allemaal de wagen in, op naar de pick-nickplaats. Daarna zou ik naar Bagram US Airbase moeten gaan om er embedded te vertrekken met het Amerikaanse leger richting Khost, een plaats inOost-Afghanistan aan de grens met Pakistan. Het zou een redelijk roerige regiozijn, met heel wat Taliban activitieit. Ik ben benieuwd naar wat de Amerikaanse boys daar allemaal aan het uitspoken zijn, een reportage in opdracht van La Libre Belgique. Jaffais de chauffeur, een kleine Hazara die veel weg heeft van een Zuid – OostAziatisch type. Hij lijkt door zijn tengere bouw 20 jaar, terwijl hij erwerkelijk 28 is.
Hasan zijn opmerking: ‘Just a litlle baby, you want to kissit?’ Een kereltje dat met alles en iedereen lacht, zonder ophouden. Hasan vertelt me in de wagen wat zijn laatste streek was: Jaffa had in mijn bijzijn(waar ik natuurlijk geen bal van begrepen had) aan al zijn ‘vrienden’ en omstaanders gezegd dat ik aan iedereen die zich zou insmeren met stof, al zijn zakken van zijn kleding en schoenen ging vullen met het fijnste stof, zijn haar in het stof ging draaien, etc…  - kortom,ging veranderen tot een grote stofwolk – 100$ ging geven wanneer ze zich voor mij zouden komen presenteren.

Koko Traffic

Ik was blijkbaar op dat moment (gelukkig maar…) onvindbaar, toen iedereen aan wie Jaffadit verteld had kwam opdagen, getransformeerd tot een stofwolk, klaar om zich voor me te presenteren. Geen idée welke uithoek van Kabul Jaffa had opgezocht toen bleek dat het een grap was. Op naar Salang. Jaffakon zich niet inhouden en riep in het centrum van Kabul een agent naar zich toe om de weg te vragen met de aanspreektitel: ‘Koko Traffic’, wat evenveel betekent als‘vadertje verkeer’ of zoiets. Iedereen verwachtte dat de agent hem uit het raamgat ging sleuren. De agent kwam inderdaad grommend op hem afgestapt, waarop Jaffa met gierende banden vertrok.
In Salang aangekomen ging het nog verder, Jaffa was iedereen met rotsen aan het bekogelen waarop Hasan en co ijlings dekking in de ijskoudebergrivier moesten zoeken, wegspoelend door het zilverbruisende ijskoude water,enzoverder… Barbecue gegeten tussen de schapen naast de rivier, fototootjes en alle klassieke Afghaanse bezigheden voor een vrijdagnamiddag. We hadden plots eenhalfuur de tijd om vanaf halfweg Salang tot Bagram te geraken. Jaffa begon te racen alseen gek naar de base. Onderweg tegengehouden door een stel apen van flikken die dachten dat ik Taliban was omdat ik een helm en een felblauwe kogelvrije vest bijhad. Vooral dat felblauw moet de doorslag gegeven hebben.
Ik zie Jaffa een van de agenten omhelzen en elkaar op de Afghaanse manier groeten, elkaar traag op beide wangenkussen. Snapte er niets van. Weer zo’n truk van Jaffa. Doorrijden naar andere ingang, omdat deze ingang gesloten is wegens een bomaanlag die iets teveel doden heeft gemaakt en vanaf nu als onveilig wordt beschouwd. Een Amerikaanse soldaat pikt me op en brengt me naar de base. Afscheid van Hasan, ingenieur en Jaffa, we zouden elkaarover 20  dagen terug zien.

Bagram Airbase

SSGLamar neemt me mee naar de Media Operations Centre waar ik aan iedereen wordt voorgesteld. Soldaten zijn aan het monteren, foto’s aan het selecteren, websites aan het updaten, radioprogramma’s aan het voorbereiden, het FOX nieuws tebekijken op een mega hi def flatscreen scherm.
SSG Tynes neemt me mee naar ‘Hotel California’, een militaire barak, waar ik de kamer ‘San Diego’ toegedeeld krijgt. Op een bladpapier met de huisregels staat vermeld: ‘You can check out whenever you want, but you can never leave.’ Airco, TV en de hele bazaar. Ik ga onmiddellijk met Tynes op stap op zoek naar de heli die me naar Khost moet brengen. Flight gecanceld. Morgen misschien meer geluk. Later op de avond komt Tim Hetherington aan, fotograaf die dit jaar de World Press Photo gewonnen heeft met een reportage uit Kunar.
Hij gaat voor de laatste keer naar Kunar om zijn reportage af te werken. We bezoeken ‘s avonds een Bunnie show, handtekeningen en op de foto met allerhande bekende voetbalspelers, basketspelers, Play mates, acteurs die ik van haar noch pluimen ken. Het doet me allemaal iets teveel aan Apocalyps Now denken. Op grote spandoeken aan de terminals prijken de slogans: ‘We are Warriors’ of ‘Army strong. Stay army”
Ik zie meisjes M-16 rifles over hun schouder meezeulen die bijna even groot zijn als henzelf. Ik zie overal vette soldatden voor me voorsloffen. Alles is  te veel. John Deere golfwagentjes brengen je overal waar je naar toe wil gaan via Disney Avenue, de hoofdstraat. Brommertjes van Pizzahut snorren over de gladgestreken asfalt, pizza leveren voor een of andere fourstar chef. Burger King, Mac Donalds zijn eveneens van de partij. Tussenin lopen Afghanen papiertjes te rapen, zandzakjes te vullen of op te dienen in de messroom. Als ik hen voorbijloop groet ik hen in Farsi. Het is tof om hen te zien oplichten wanneer je hun taal spreekt. Zacht antwoorden ze je, alsof Farsi een verboden taal op de base is.

Disney Avenue

Ik weet niet waar ik ben. Is dit Afghanistan? Alleen de stoffige rukwinden en de scheefgewaaide Acacia bomen op Disney Avenue doen me herinneren dat dit Afghanistan zou kunnen zijn. Ik bekijk hun knoestige stammen en bedenk wat ze allemaal gezien hebben, welke legers er allemaal naast hen over Disney Avenue heen gedenderd zijn. Ik zie naast de Fransen, de Polen, de Albaniers, de Tjechen, de Spanjaarden, de Macedoniers, de Noren, de Italianen zelfs Egyptische soldaten rondlopen. Ik vraag me af welke politieke move hen tot Afghanistan gebracht heeft. In het midden van de base bevindt zich de PX, een soort winkelcentrum voor de 20.000 soldaten die er gelegerd zijn. Wanneer ik deze mail aan het schrijven ben, hoor ik achter me eem paniekreactie van een sergeante van de Media Operations Centre: You can’t belief it, the PX has closed today, we are going to die…!’
Naast mij veranderen de SSG Tynes en een andere sergeant het televisiekanaal en besluiten een film te bekijken. Eerst even de microgolfoven vullen met BurgerKings. ‘Hey Pieter, you wanna watch a movie with us? It is named ‘24’, it is about a nuclear bomb they have to find in the centre of LA, before the globe explodes!’ Ik ben dan maar gaan slapen en besluit de volgende dag contact te zoeken met de Franse troepen. Un peu francais me fera du bien. Op zijn zachtst uitgedrukt een iets doordachte en meer gerelativeerde ervaring. Ik begeef me naar  mijn ‘San Diego’ room , waar ik Sarah en Mary tegen het lijf loop, twee journalisten van The Washington Post die net van een embed terug zijn gekeerd en een reportage maakten over ‘The winning of the Afghan hearts and minds’. ‘They aren’t winning them at all, Pieter…’ Ik word door Sarah overstelpt door PowerBars, Shot Bloks, MarathonEnergy, Beef Sticks en andere high speed rommel, die ik vriendelijk aanneem.Goed voor onze trip in Pamir denk ik, waar je alleen maar kan dromen van die stuff en je waar je het werkelijk nodig hebt.
Het eten is hier een feest. Gewoon te te te te, maar werkelijk TE veel. Op elk gerecht staat vermeld hoeveel calorieeen er in een stukje cake, kipbrouchette,frieten of een bepaalde salade zitten. Is dit een soort preventieve actie?
Maandag 14/07 zou ik een heli vlucht naar Khosh moeten hebben. J’espere vraiment vooraleer ik teveel kalorieen naar binnen heb gewerkt. ;-)