Iran: Wie speelt de hoofdrol in de verkiezingen van 14 juni?

Gelijkaardige protesten verwacht men nu niet, daarvoor is de oppositie te grondig onderdrukt en de desillusie te groot. Toch vindt deze verkiezing plaats in een cruciale periode voor Iran. Westerse sancties tegen het Iraanse nucleair programma hebben de economie heel erg geraakt, de inflatie bereikt gevaarlijke hoogtes  en de spanning met Israel en de V.S. loopt hoog op. Iran speelt ook een sleutelrol in de stabiliteit van de regio.

Ahmadinejad

Zetelend president Mahmoud Ahmadinejad dingt niet mee naar de gunst van de kiezer, volgens de Iraanse wet mag een president maar twee opeenvolgende termijnen zetelen. Wel heeft hij een protegé van hem naar voren geschoven, Esfandiar Rahim-Mashaei. Die is naast zijn kabinetschef ook zijn schoonzoon. Het was omwille van Mashaei dat het tussen Ahmadinejad en ayatollah Khamenei tot een breuk kwam. Mashaei is eerder een nationalist dan een islamist, en zijn trouw aan de opperste leider Khamenei is op z’n zachts gezegd twijfelachtig. Lange tijd zag het er naar uit dat de verkiezingen een clash zouden worden tussen het Ahmadinejad–  en Khamenei–kamp. Daar heeft de Raad van Hoeders echter anders over beslist. Deze Raad heeft als opdracht alle kandidaten te screenen. Er waren 860 gegadigden, maar uiteindelijk werden er slechts 8 weerhouden. Mashaei was daar niet bij, wat bij Ahmadinejad en zijn supporters grote protesten ontlokte, maar baten mocht het niet.

Rafsanjani

Ook Hashemi Rafsanjani werd afgekeurd door de Raad, met als drogreden dat Rafsanjani te oud is om weer president te worden – hij is 78. Zijn diskwalificatie komt als een verrassing, daar hij deel uitmaakt van het establishment van de Islamitische Republiek. Rafsanjani was één van de leiders van de Iraanse revolutie, president van 1989 tot 1997 en stond ooit heel dicht bij Khamenei. Rafsanjani heeft het echter verkorven door zijn openlijke steun aan de oppositiebeweging in 2009. Zijn last minute kandidatuur kwam als een aangename verrassing voor de oppositie en enthousiasmeerde dan ook veel volk. Even leek het er op dat de Groene Beweging zich weer zou gaan mobiliseren, dit keer achter Rafsanjani. Het is echter duidelijk dat Rafsanjani te gevaarlijk werd voor Khamenei en daarom werd afgekeurd. De diskwalificaties van Mashaei en Rafsanjani tonen aan dat Khamenei er op gebrand is een presidentskandidaat te krijgen die hem toelaat de touwtjes strak in handen te houden.

Topfavorieten

Wie van de 8 kandidaten die wel goedgekeurd werden om deel te nemen aan de race springen op dit moment het meest in het oog? De kandidaat van Ayatollah Khamenei en conservatieve establishment lijkt Saeed Jalili. Qua opruiende taal en conservatisme moet deze man niet onderdoen voor Ahmadinejad. Zijn campagneslogan is duidelijk: “Geen compromis. Geen onderwerping. Enkel Jalili.” Met deze man aan het hoofd van Iran zal de confrontatie met het Westen voortgezet worden – ongeacht de economische en politieke gevolgen voor het land. Hij is één van de topfavorieten.

Dat is ook Mohammed Bagher Ghalibaf, de charismatische en populaire burgemeester van Teheran. Een pragmatisch conservatief en een efficiënte manager, die daarmee appelleert aan de betere stedelijke klasse. Hij heeft echter ook een donker en gewelddadig verleden in de Revolutionaire Garde, waarmee hij graag uitpakt als extra troefkaart om de steun van het machtige militaire korps binnen te halen.

‘Reformisten’

Onder de kandidaten zijn er twee die met wat goede wil reformistisch kunnen genoemd worden: Hassan Rouhani en Mohammed Reza Aref. Vanuit de oppositie kwamen stemmen op dat één van de twee zich zou moeten terugtrekken en de andere te steunen, zodat de hervormers één duidelijke kandidaat hebben. Geen van beiden lijkt dat voorlopig te willen doen, wat hun kansen ernstig schaadt. Om het helemaal absurd te maken trokken ze vandaag wel samen op campagne.

 In principe kan alles nog. De campagne lijkt nu pas echt op gang te zijn gekomen. Eén zaak is zo goed als zeker: er komt een tweede ronde. De wet vereist dat wie president van Iran wil worden minstens 50 procent van de stemmen moet halen. Waarschijnlijk zal geen van de kandidaten dit bereiken in de eerste ronde, dus zullen de twee onder hen met de meeste stemmen doorgaan naar de tweede ronde.