Het getto van Warschau en Gaza

Gezien de laatste gebeurtenissen in het Midden Oosten en de reacties daarop hier in Vlaanderen, surfte ik vorige week eens naar de website van Joods Actueel. Ik  zag een bericht over de Internationale Holocaust Herdenkingsdag op 27 januari. Een interessant onderwerp, dus klikte ik door. Ik was onder de indruk. Een goed geschreven historisch relaas over de vervolging, de Jodensterren, de getto’s, vernietigingskampen, … de opstand in het getto van Warschau.

 

Jodenvervolging in Polen, begin vorige eeuw.

 

Het is sowieso een geschiedenis die we niet mogen vergeten. Ik vat het verhaal dat ik op die website vond, voor u samen. (U kan het volledige verhaal vinden op www.verzet.org/content/view/396/35/1.

 

 

Op 1 september 1939 valt Duitsland Polen binnen.  Na de verovering kwamen er vele “jodenverordenigen”. Alle joden moesten een witte armband met blauwe ster te dragen. Hun bewegingsvrijheid werd beperkt. Ze mochten niet met de trein te reizen.  Het westen van Polen werd officieel Duits Ostgebiete. Daar kwamen Duitsers wonen om het te Germaniseren en de joden werden verdreven. De rest van Polen kwam onder het gezag van een Duits gouverneur. 

 

 

In dat bezette gebied lag ook Warschau, de hoofdstad. Het was voor de Tweede Wereldoorlog het centrum van de joodse cultuur in Polen. Door de uitdrijving van joden uit ander streken, kwamen er nog meer. De gouverneur dreef de joden samen in aparte wijken van de stad, met 360.000 op 307 hectaren.  Hij zei: “De joden zullen van honger en ellende creperen. Dan blijft er van het hele jodenprobleem alleen nog maar een begraafplaats over.” Aanvankelijk kon er nog gependeld worden tussen de stadsdelen. Later werd het joodse getto hermetisch afgesloten.  Rondom kwam een muur van bijna 3 meter hoog, afgezet met prikkeldraad.
De Jodenraad probeerde het leven in het getto draaiende te houden. Ze organiseerde haar eigen openbare diensten, scholen en hospitalen, met inbegrip van zwartemarktrestaurants, café’s, nachtclubs en bordelen, waarvan de laatste grotendeels met de hulp van de Gestapo in stand werden gehouden.

 

 

De uithongeringpolitiek van de nazi’s maakte het leven uitzichtloos. Smokkelen van voedsel werd een van de belangrijkste bezigheden. Er werd gesmokkeld doorheen de muren, door de poorten en gaten, door ondergrondse tunnels en riolen, vanuit woningen die aan de grensden aan het getto, … 

 

 

Verzet in het getto van Warschau.

 

In november 1942 richtten joodse communisten en zionisten de verzetsbeweging ZOB op. In december pleegden ze een aanslag op een café in Krakau dat bezocht werd door de SS en de Gestapo. Twee van de 3 verzetsstrijders kwamen daarbij om. In januari ‘43 nam het verzet de Duitse soldaten in het getto van Warschau onder vuur en dreef hen op de vlucht. Dit gaf een psychologische klik. Voor het eerst bleek dat verzet tegen het onaantastbare Duitse leger mogelijk was. Enkele dagen later riep de organisatie ZOB op tot de gewapende strijd: “Joden, verzet U! Grijp messen en bijlen! Vecht!”.

 

 

In de volgende maanden was de ZOB de enige macht en de enige autoriteit die werd erkend door de publieke opinie in het getto. Zij zetten de Joodse raad letterlijk buiten spel. De joodse strijders oordeelden dat ze met guerrillagevechten de beste kansen maakten. Ze beseften wel dat ze tegenover de Duitse legermachine het onderspit zouden delven. Maar ze verkozen al vechtend te sterven, boven gedwee hun lot te ondergaan. ZOB had een 1.000-tal strijdvaardige jonge mannen en vrouwen. Op de zwarte markt kochten ze wapens: geweren, karabijnen en pistolen. Ze maakten zelf handgranaten, mijnen en molotovcocktails.

 

 

De opstand. 

 

In de vroege ochtend van 19 april 1943 brak de Joodse Opstand in het Getto van Warschau uit. Mordechai Anielewicz, de commandant van ZOB schreef in een brief van 23 april 1943: “Er gebeurde iets dat onze stoutste verwachtingen overtrof. De Duitsers vluchtten tweemaal het getto uit. Een van onze afdelingen hield veertig minuten stand, de tweede langer dan zes uur.”

 

 

Het werd een harde strijd. De Duitsers probeerden telkens opnieuw het getto binnen te raken maar stuitten overal op verbeten partisanen. Elk huis was een versterkte burcht. Van op de daken regende het zelf gemaakte handgranaten en molotovcocktails. Het enige machinegeweer loste gericht het ene salvo na het andere (de munitie was beperkt) en van overal klonken geweer- en revolverschoten. Ook als de Duitsers wilden onderhandelen, openden de verzetststrijders het vuur. Vanuit alle ramen en gaten in de huizen werden de Duitsers beschoten.

 

 

Dus wijzigden de Duitsers drastisch hun tactiek. Ze staken complete woonblokken en zelfs hele woonwijken in brand. Volledige straten waren geblokkeerd door reusachtige branden. Daken storten in en muren vielen om. Het zwart verstikkend rookgordijn was kilometers ver buiten de stad zichtbaar. Duizenden joden zaten als ratten in de val, opgesloten en omringd door brandende huizen, verscholen in tuinen en kelders.  Er kwam nog een deadline, maar de joden bleven onwrikbaar. Uiteindelijk werd heel het getto vernield.

 

 

Professor Israel Gutman, een Poolse jood die de opstand overleefde: “De oorlog ging om elke bunker, om elk huis in het getto van Warschau en eindigde pas toen het ene huis na het andere met springstof werd opgeblazen. Op het laatst was het hele getto alleen nog maar één grote ruïne, zonder enig teken van leven.”

 

 

66 jaar later.

 

Toen ik vorige week het verhaal over Warschau las, trof mij vooral door de onmiskenbare gelijkenis met Gaza. Voor wie daar nog aan twijfelt, hier een kleine opsomming. 

 

 

Sinds de oprichting van Israël noemt men de autochtone niet-joden “Arabieren”. Zij hebben minder rechten en mogen zich niet vrij verplaatsen. Joodse kolonisten bouwen settlements op Palestijnse grond om het gebied te judaïseren. De Palestijnen worden teruggedreven in de steeds kleiner wordende bezette gebieden. Ze worden opgesloten achter muren. Reizen is slechts mogelijk mits toestemming van de bezetter en na grondige controles aan de checkpoints.

 

 

In het gebied rond Jaffa werden de bewoners verdreven naar Gaza. Palestijnse dorpen zoals Najd, moesten plaats ruimen voor joodse steden zoals Sderot. Gaza werd volledig afgesloten. De vertegenwoordiger van de VN getuigde dat er onvoldoende voedsel binnenkwam om alle mensen degelijk te voeden. Er ontstonden smokkelwegen onder de muur. De Palestijnse overheid slaagde er niet in deze onleefbare situatie ongedaan te maken. Dus grepen de verzetstrijders de macht. Er kwamen aanslagen waarbij de Palestijnen het leven lieten. Zij stierven liever in het gevecht voor hun vrijheid, dan de situatie te aanvaarden.

 

 

Eind 2008 kwam het tot een hevig treffen. De Palestijnen vochten met beperkte middelen vanuit verborgen hoekjes. De Israëli gingen uitermate verwoestend te werk. Huizen, boerderijen, scholen, moskeeen, bedrijven, … werden met de grond gelijk gemaakt.

 

 

Welles-nietes.

 

 

Ik kwam op dit gedetailleerde verhaal terecht via een link op http://blog.joodsactueel.be/2009/01/. Toen ik vandaag daar wilde naar terugkeren, vond ik de link niet meer terug. Blijkbaar geschrapt.

 

 

Na wat googelen ontdekte ik dat er op internet al meer verwijzingen waren geweest naar de gelijkenis tussen het Getto van Warschau en Gaza. Er waren ook reacties van mensen die de vergelijking totaal onverantwoord vinden. Er was zelfs een pagina van Joods Actueel “waarom de opstand in het getto van Warschau niet die van Gaza is”.

 

 

Natuurlijk zijn er verschillen, alles gebeurde een eeuw geleden. Er waren andere praktijken en strategieën. Pro-Israël-militanten kunnen zeggen dat de joden vanuit het getto van Warschau niet op burgers aan de andere kant van de muur schoten. Gaza-verdedigers kunnen zeggen dat ze nergens bewijzen zagen van beschietingen van Hamas vanuit de huizen. Over die details pro en contra kunnen wel een paar bladzijden geschreven worden.

 

 

Maar ik zie één belangrijk fundamenteel verschil: de kracht van de geschiedenis.

 

 

“Wir haben es nicht gewusst.”

 

Toen na de tweede wereldoorlog de omvang van de terreur zichtbaar werd, ontstond er een enorme ergernis over het tot stand komen van de Holocaust. De brave Duitse burgers zegden “Wir haben es nicht gewußt”. Maar ze konden toch zien hoe de joden in de steden werden behandeld? Vonden zij dat normaal? Velen leverden hun eigen bijdrage in die moordende geschiedenis als ambtenaar, soldaat, kiezer, lid van de hitlerjugend, sympathisant, …. Waarom? Op een of andere manier lieten die mensen zich overtuigen door de nazi-propaganda. De nazi’s wisten deburgers te overtuigen dat de joden echt slecht waren.

 

 

Het verzet in het getto van Warschau behoort nu ongetwijfeld tot de joodse geschiedenis.  De Israëlische burgers horen in hun geschiedenislessen het verhaal over het getto van Warschau. Zij leren hoe de joden achter getto-muren werden uitgehongerd. Zij kunnen lezen dat die gouverneur hoopte hen in dat getto uit te roeien. Zij weten dat de situatie daar zo ondraaglijk was, dat de joden kozen voor de strategie van de verzetsstrijders. De joodse ideologie is doorspekt van afkeer voor wat de nazi’s in Warschau deden. Terecht. Zij leerden respect voor joden die liever stierven in de strijd dan zich te laten uithongeren.

 

 

Het Israëlische leger wist heel goed wat ze in Gaza deden. Het was een bewuste strategie. De burgers kunnen niet zeggen dat ze niet wisten waartoe de verschrikking van een getto kan leiden.

 

 

Een erfgename aan het woord.

 

Tot slot nog een briefje dat ik op internet vond: een vertaalde lezersbrief aan The Daily Telegraph.

 

 

“dinsdag 20 jan 2009  
Mijn grootouders werden in het getto van Warschau door de nazi’s vermoord. Mijn kindertijd in Israël was doordrongen van gruwelverhalen over de Nazi Holocaust, steeds opnieuw eindigend met dezelfde smeekbede: ‘Nooit meer’.

 

 

Wanneer ik nu van op afstand het bloedbad van weerloze Palestijnen in de Gazastrook bekijk, word ik herinnerd aan de heldhaftige verzetsbeweging in het getto van Warschau. Hun durf wordt in het Holocaustmuseum van New York als volgt wordt verwoord: ‘Er is geen andere uitweg, al wat ons rest is te vechten. Zelfs indien ons gevecht niet meer zal lijken dan een echt gevecht, nog altijd zal het beter zijn dan het accepteren van deze slachting.’ (Reuben Ainsztein, De Revolte in het Getto van Warschau, 1979).

 

 

Tragisch genoeg zijn de geliquideerden van het verleden nu de liquidators van het heden geworden.

 

 

Ruth Tenne, Londen “