Burkina broeit

Burkina komt in het nieuws, ook in Europa en dat is niet zo goed.

Donderdag 14 april

Het was al eerder onrustig geweest in Koudougou en daarna ook Ouagadougou (-dougou betekent hier `stad van`) naar aanleiding van een student die was doodgeslagen door de politie. In de nacht van 22 op 23 maart zijn er vervolgens militairen in opstand gekomen. Reden was de opsluiting van een collega die een man, die de vrouw van de collega-militair had proberen te versieren, verplicht had zich uit te kleden en zo de straat op te gaan. De president heeft de kerel in kwestie vrijgelaten en erna is het nog even onrustig geweest met onder andere protestbetogingen tegen de hoge voedselprijzen. Tot 3 april was er een avondklok ingesteld en sindsdien leek alles weer zoals voorheen. Tot donderdagavond …

We zitten gezellig te eten met vrienden als we rond half elf een sms krijgen dat de presidentiële garde in opstand komt. Er zijn schoten gehoord bij het paleis en iedereen moet op zijn hoede zijn. Onze vrienden vertrekken meteen maar eigenlijk hechten we nog niet veel belang aan dit bericht. Tot een uur later … we liggen in bed en ik hoor schoten. Peter zegt dat ik het me inbeeld maar als we iets later het vreselijke geluid van machinegeweren horen, weten we dat het menens is. Ik denk dat dit de eerste keer in mijn leven is dat ik letterlijk getrild heb van de angst. De dag nadien blijkt dat op een goeie 50 meter de militairen gepasseerd zijn, schietend in de lucht terwijl ze intussen zo goed als alles wat op hun weg ligt kort en klein slaan. Tankstations, supermarkten, kleine en grotere winkels, kiosken, … alles moet eraan geloven. De hele nacht is er geschoten tot ’s morgens vroeg, we hebben bijna niet geslapen.

Vrijdag 15 april

Vrijdagochtend is het nog niet duidelijk wat nu eigenlijk aan de hand is of wat we van deze dag moeten verwachten. Iedereen vertrekt dan ook naar het werk. Maar de militairen blijven ‘rondhangen’ en beginnen op een gegeven moment terreinwagens te ‘carjacken’. Ze nemen je auto af en rijden ermee rond tot de benzine op is. Daarna nemen ze gewoon een andere auto. Zaterdag stond Ouaga zo vol met achtergelaten 4x4’s. Ikzelf was niet vertrokken naar het werk, maar Peter wel. Die durfde op de duur niet meer naar huis komen. Maar het moet, en gelukkig is hij zonder problemen thuis geraakt. En dan binnenblijven en wachten. Eens met de buren gaan praten. Niemand weet eigenlijk wat het probleem is. Alleen dat de militairen hun huisvestingspremie niet ontvangen hebben en ze daarom kwaad zijn.

Ook vertellen mijn buren me dat militairen niet veel verdienen. “Les policiers et les gendarmes ont leur propre “business”, ils sont aux feux de circulation, arrêtent les gens et s’il y a des erreurs commises, les gens paient les policiers comme ça”. Boetes bestaan hier wel maar die zijn lager dan het ‘zakgeld’ dat je aan een agent betaalt, dus vele kiezen voor de goedkoopste weg (behalve wij!). Ook in het politiekantoor kan ik me voorstellen dat betwiste zaken beslecht worden in het voordeel van wie het meeste geld onder tafel geeft. Ik vind dit zelf een zeer spijtige zaak maar het is zo diep ingeworteld en wordt alleen maar bestendigd door het feit dat de overheid systematisch tekort schiet waardoor de gewone mens moet opdraaien voor gezondheidskosten, voor een kapotte wagen door de te slechte wegen, voor te hoge huurprijzen … Dit bevordert een graaicultuur.

Dus de militairen willen geld. In de loop van vrijdag wordt bekend gemaakt dat het geld onderweg is, maar het houdt niet op. Uiteindelijk beslist Blaise vrijdagavond om de regering te ontbinden, en nieuwe legeroversten te benoemen. Maar de militairen stoppen niet. Ik denk dat ze nog een nachtje willen doorgaan en zien wat ze uit deze situatie nog kunnen halen. En mijn vrees komt uit: ze beginnen nu ook individuele huizen te benaderen. Bij een collega van me is één militair binnengeweest, heeft geschoten in de lucht en geld geëist. Toen we dat hoorden (er komt dan een belsysteem tussen vrienden en kennissen op gang), hebben we meteen de sleutels van onze auto klaargelegd, geld en juwelen. Alles mogen ze van mij hebben, echt alles, maar ik wil die militairen niet zien. Gelukkig heb ik er ook geen gezien maar de angst die je voelt is niet prettig. Groepen militairen hebben ook hotels aangevallen, gasten lastig gevallen zelfs tot in hun kamer. En ze plunderen verder, alles wat nog niet kapot gemaakt was gisteren, is dat vandaag zeker wel. We horen weer geweerschoten, maar niet zo dicht als gisteren.

Dan heb je ook nog het gevaar van verloren kogels. Verschillende collega’s hebben één of meerdere kogelhulzen gevonden in hun tuin en een enkeling kreeg zelfs het bezoek van een kogel in zijn living. Die dingen vliegen gewoon door je dak heen! Voor Elijah hadden we een constructie opgezet met een matras op zijn bedje om eventuele kogels tegen te houden. Ik weet niet of het werkt, maar we konden niets beters verzinnen.

Zaterdag 17 april

Zaterdagochtend is de ravage duidelijk zichtbaar. De handelaars maken zich boos. Zij zien hun levenswerk vernield door net diegenen die verondersteld worden bescherming te bieden. “Als Blaise zijn eigen leger niet in bedwang kan houden, moet hij maar vertrekken!”, wordt gezegd. De Assemblée Générale wordt in brand gestoken als ook de hoofdzetel van de presidentspartij. Inmiddels zijn Peter en ik druk aan het sms’en, bellen, internetten (vooral op www.rfi.fr en www.lefaso.net) en overleggen om deze situatie een beetje te begrijpen en na te denken over wat we moeten doen.

Nadenken ook over het feit of er voldoende eten in huis is, afhankelijk van hoelang we binnen moeten blijven. Peter is even naar de ‘Alimentation’ naast de deur gegaan. Wijn was al ingepikt door de soldaten (gingen we toch niet kopen!), maar groente uit blik en koekjes waren er nog genoeg. Voor even, want het winkeltje stond vol met mensen die extra voorraad wilden inslaan. Iets later biedt SNV ons de mogelijkheid om te vertrekken naar België. De avondklok die terug ingesteld is en die maakt dat vluchten plots veel vroeger moeten vertrekken, betekent dat we heel snel moeten beslissen. Ik vind het een vreselijk moeilijk want ik wil eigenlijk blijven. Maar met Elijah erbij is alles nu toch zo anders geworden. Dus we beslissen om naar België te gaan, een gevoelsbeslissing.

Ik moet het toegeven, ik ben van slag. En ik worstel met een schuldgevoel omdat we besloten hebben terug naar België te komen terwijl onze thuis nu daar is samen met de oppas van Elijah, Josephine, en onze bewakers en onze vrienden, collega’s en kennissen. Als je daar woont, heerst er ook een soort vreemde solidariteit, iedereen belt elkaar, houdt elkaar op de hoogte, praat heel de tijd. Ik wil eigenlijk zo snel mogelijk terug.

Maar belangrijker: wat willen de militairen nu? Mensen zijn hier arm en ze zijn daar moe van. De voedselprijzen stijgen alleen maar terwijl de lonen dat niet doen. Bovendien is er voor de gewone man geen werk en dat terwijl er een elite is in Burkina die zich exponentieel verrijkt via vriendjespolitiek. Blaise is bezig zijn volgende ambtstermijn (na 2015) grondwettelijk te regelen (zie vorige verslagen) en mensen willen dat niet. Hij is nochtans met een verpletterende meerderheid verkozen in november, maar uiteindelijk heeft maar één miljoen van 16 miljoen Burkinabé gestemd en mochten de diaspora niet stemmen. Zij zijn wel vaak diegenen die hoger opgeleid zijn en een beter zicht hebben op de politieke situatie van hun eigen land.

Tegelijk betekent het niet omdat er verkiezingen zijn dat er een democratie is. Het politiek en economisch klimaat is zo ziek dat geen enkele andere partij kan overleven zonder de steun van Blaise. De situatie in Ivoorkust heeft ook een grote (negatieve) impact op het land. Niet alleen zijn er veel Burkinabé die in Ivoorkust wonen (en omgekeerd), ook is Abidjan de belangrijkste import- en exportader voor Burkina. En er zijn nog zoveel factoren die spelen. Ik verwijs naar volgende bijdrage die iets dieper graaft in het Burkina verhaal: www.mo.be/artikel/qa-sociale-onrust-burkina-faso.

Terwijl ik dit schrijf, lijkt het erop dat de situatie aan het kalmeren is. De militairen hebben net afgekondigd dat ze zich excuseren voor het leed dat ze de bevolking berokkend hebben en dat ze terug trouw zijn aan Blaise. Waarschijnlijk hebben ze gewoon een mooie som geld in ontvangst genomen. Er moet iets veranderen, dat is zeker. En ik vraag me af of het nu zal zijn dat die verandering er komt of dat we moeten wachten tot 2015.

Ik hou jullie op de hoogte,

Sarah