Motorcycle Diaries

Kilometer 156. De 15 paardekrachten  van onze off-road-motor kraken in koor, als we hem voorzichtig over grindwegen en langs ravijnen richting Inca-vestiging Kuelap sturen. We zitten midden in de Noordelijke Andes en de stijgingspercentages zijn niet van de poes. De merknaam van onze tweewieler, Sumo Braho, mag voor Westerse oren dan onbekend klinken – in Peru is de Chinese motor ´big business´: ziet eruit als een Honda en is vijf keer goedkoper. Na nog geen duizend kilometer moeten ketting en tandwielen wel vervangen worden, terwijl we nog eens duizend stuks verder langs de kant staan met een kapotte cilinder. Om over de carburator nog maar te zwijgen. Dat een Sumo iets minder duurzaam is, kan Peruanen zichtbaar weinig schelen.

Na dagenlange ritten door de bergen, rijst nu de koloniale kuststad Trujillo als een fata morgana op uit de woestijn. Gedaan met de vochtige kou van de oostelijke cordilleras – het bloedhete zand van de dorre kusstreek droogt een mens vanbinnen en vanbuiten uit. Dat was zichtbaar ook het geval bij de vele Peruanen die hier de afgelopen jaren wanhopig probeerden een eigen woning op te trekken. Duizenden huisjes, vaak slechts half afgebouwd, liggen verweerd en verlaten langs de kust – als rotte tanden in de gapende mond van een allesverslindende woestijn. Maar amper een boogscheut verder, kilometer 543,  rijst uit diezelfde woestijn een bouwwerk van ontzagwekkend formaat op: Chan Chan, hoofdstad van de Chimú, voorvaderen van de Inca´s. De massieve muren van de grootste adobe stad ter wereld, bijna tien meter hoog,  weerstaan hier al meer dan duizend jaar de brandende zon en nooit aflatende wind. Terwijl de bouwvallige krotten van veel hedendaagse Peruanen misschien morgen al door de elementen verteerd zullen zijn. Een beklemmend gevoel.

De vluchtigheid van het huidige Peru is een tweesnijdend mes. Terwijl de Sumo op  kilometer 678 worstelt met de gestage woestijnwind, rijden we talloze muren met verkiezingspropaganda voorbij. Keiko – Fuerza 2011, luidt de gebalde boodschap. Keiko is de dochter van Alberto Fujimori, Peruaans president tussen 1990 en 2000. Het was Fujimori die amper twee jaar na zijn verkiezing het parlement ontmantelde, zichzelf ei zo na tot keizer uitriep en daarmee de prille Peruaanse democratie in de kiem smoorde. Amper 10 jaar na de gedwongen vlucht van één van Peru´s meest autoritaire en corrupte leiders ooit, komt zijn dochter strijden om de gunst van het volk. En nog met kans op slagen ook. Peruanen zijn kort van geheugen. Datzelfde kan je zeggen over het geval Garcia. Alan Garcia Perez, de huidige president, was al eens aan de macht in de jaren ´80. Garcia verloor in die periode als president de controle over twee uiterst vervelende tegenstanders: het terroristische Sendero Luminoso én een ongekende hyperinflatie van meer dan 2000%. Hij bracht het land op de rand van de afgrond  en koos daarop in 1992 zelf het hazepad richting Frankrijk, met een niet onaanzienlijk stuk van de Peruaanse schatkist. 15 jaar later besliste het Peruaanse volk dat Garcia hun beste optie voor de toekomst was.

Tekenend voor de vergankelijkheid van de Peruaanse politiek, is ook het gebrek aan traditionele partijen. Op de APRA-partij van Garcia na, is geen enkele partij er in ´s lands geschiedenis in geslaagd om een stabiele plek te verwerven in het politieke systeem. Dat heeft er onder meer voor gezorgd dat opeenvolgende presidenten er vaak de gewoonte op nahielden om elkaars beleid met stoffer en blik onder de deurmat te vegen. Vrijhandel, nationalisatie, import/export, … – weinig beleidsmodellen zijn de Peruaanse revue níet gepasseerd. Mijmerend in Lima´s archeologische musea, kilometer 1098, niet ver van het presidentieel paleis, zou een filosofisch gestemde toeschouwer kunnen glimlachen bij het schril contrast met de tijd van de Inca´s, toen de dynastieke bloedlijn de opeenvolgende leiders aanduidde. Weinig democratisch weliswaar, maar tweehonderd jaar lang goed voor een duurzaam beleid.

Na opnieuw enkele adembenemende bergritten stopt te teller – en de motor – in Curahuasi op kilometer 1925. De reden is eenvoudig: de weg is weg. De slagregens van enkele weken geleden hebben de Rio Apurimac dusdanig doen zwellen, dat die de asfaltweg over een lengte van verschillende kilometers heeft verzwolgen. Onze Sumo moet over glibberige modderpaadjes de bergen in. Peruanen die we op deze “binnenweg” tegenkomen en aanspreken over de gigantische verzakking, klinken gelaten. “Natuurlijk zal dat ook wel weer hersteld worden. De vraag is voor hoelang.” Inderdaad, over de volledige lengte van de Peruaanse wegen, komen we honderden wegenwerkers tegen, zichtbaar in de weer om telkens opnieuw te repareren, nivelleren, asfalteren. “Omdat een aanplakbord met de naam van de opdrachtgever (lees: de president) in grote rode letters zo mooi staat naast de weg”, schrijft een cynische krantencommentator. Peruaanse regeringen lijken inderdaad geobsedeerd door dergelijke infrastructuurwerken – heel zichtbaar op korte termijn voor het kiespubliek, maar vaak ook niet veel langer bruikbaar. De centimetersdikke asfaltlaag is zo weer weggespoeld. Dan was het wegennet van de Inca´s een stuk stabieler: bijna 40.000 kilometer wegen, dwars doorheen de Andes, waarvan vele vandaag de dag nog steeds dienen. Boodschappers haalden op die wegen in een vorm van precolumbiaanse estafette meer dan 250 kilometer per dag. Onze Sumo doet dezer dagen niet veel beter.

De Inca´s waren geniale ingenieurs – een titel die ze onder meer ook verdienden met ingenieuze terrasbouw. Ollantaytambo en Pisaq – kilometer 2319 – zijn dorpen waar toeristen vandaag de dag versteld staan over het gemak waarmee de Inca´s steile berghellingen omtoverden in bewerkbare landbouwgrond. Sommige slimme Peruaanse boeren kiezen dan ook eieren voor hun geld en leggen hun veldje aan op zo´n Inca-terras. Ze weten wel waarom.  In en rond Cuzco hebben de modderstromen eind januari 14.000 hectare landbouwgrond en duizenden stuks vee weggespoeld. Grootschalige ontbossing heeft de grond enorm kwetsbaar gemaakt – en Inca-terrassen worden vandaag de dag niet meer aangelegd. 60 ton voedsel is nu nodig, om arme boerengemeenschappen (die zelfs mét hun lapje grond amper hun brood konden verdienen) te kunnen voeden. In de noodhulp moet de Peruaanse overheid noodgedwongen beroep doen op buitenlandse steun. De Inca´s hadden zo hun eigen manier om om te springen met onvoorziene situaties. Ayllu´s heetten de gemeenschappen waarin de indianen honderden jaren geleden hun velden bewerkten. De ayllu´s zetten voedsel opzij voor de zwakkere groepen in de samenleving én uit voorzorg voor natuurrampen. Op die manier sloegen de Inca´s erin om alle monden in de Andes op permanente basis te voeden. Een huzarenstukje dat geen enkele Peruaanse overheid hen nadien heeft nagedaan. 

Van het hoge Noorden over de stoffige woestijnen aan de westkust tot de zwaar getroffen regio van Cuzco in het Zuiden – wie zijn ogen de kost geeft langs de Peruaanse wegen, kan moeilijk naast die intrigerende paradox kijken. Wat stabiel is en onwankelbaar, is vaak eeuwenoud. De Inca´s en hun voorlopers mogen dan al 500 jaar verdwenen zijn als gezaghebbende macht – hun erfenis is merkbaar in zowel grootse monumenten als kleine details. Terwijl de bezoeker die met lede ogen kijkt naar de wankele huisjes, weggespoelde wegen en verwoeste akkers, zich onvermijdelijk zal afvragen wat er van het huidige Peru over 500 jaar nog zal overblijven. “Peru Avanza” staat langs alle wegen te lezen, ondertekend door een fiere president. Soms lijkt het er eerder op dat de Peruanen rondjes lopen.