Bicitekas: fietsen tegen de luchtvervuiling

Ondergetekende was een van de bewoners van Mexico Stad die in 1998 mee aan de wieg stond van de Mexicaanse fietsersbond Bicitekas, een NGO met als doel het promoveren van het proper transport in een van de grootste en meest vervuilde steden ter wereld. Anno 1998 waren Mexicaanse stadsfietsers even bedreigd en zeldzaam als de pandabeer in China, maar anno 2013 is er een wereldwijde bicycle-boom en dat merk je naar verluidt ook in de Mexicaanse hoofdstad. We hadden een emailconversatie met de prominente Bicitekas-leden Agustín Martínez en Xavier Treviño over hoe het fietsen in el Distrito Federal (het Federaal District) geëvolueerd is.

“Je ziet veel meer fietsers op straat dan in 1998”, zegt Agustín Martínez Monterrubio, huidige voorzitter van Bicitekas (de “Fietzteken”). “Je ziet ook in elke buurt groepjes opduiken van mensen die het fietsen promoveren zoals Los BiciOsos (fietsberen of verslaafden), BiciUNAMonos (fietsuniversitairen of fietsapen), Insolentes Lunaticos (mafketels), Los primos! (de neven), de gekste naam eerst natuurlijk; elke dag ontdek ik een nieuwe groep. Aangezien Bicitekas de oudste fietsbeweging is, zijn we een beetje de referentie geworden. We organiseren ook sinds 2010 elk jaar een Congres voor Stadsfietsers en hier is onder meer het nationale netwerk voor fietsers ontstaan, met fietsactivisten uit het hele land van Cabo San Lucas (Baja California), tot Morelia en Chiapas.

Xavier Treviño beaamt de perceptie van Martínez over de groeiende fietsrage in Mexico Stad. Treviño is stichtend lid van Bicitekas en werkt bij de Mexicaanse branche van ITDP (Institute for Transportation and Development Policy): “Je ziet veel meer fietsers op straat maar ik denk dat de voorbije 15 jaar vooral de perceptie is veranderd, vroeger was fietsen iets voor de “armen” en nu is het meer voor de middenklasse. Je ziet ook veel meer vrouwen op fietsen en het zijn niet alleen moutainbikes of koersfietsen maar ook design of plooifietsen. Het ITDP voert elk jaar een telling uit en de cijfers spreken voor zich_ In 2008 waren er gemiddeld 95 fietsers per dag (!) op de voornaamste avenue Reforma en in 2012 was dat cijfer spectaculair gegroeid tot 3600 per dag. Het programma van stadsfietsen (Zoals Bicing  in Barcelona, Villo in Brussel, Velo in Antwerpen, red.) heeft daar zeker mee te maken,” aldus Treviño.

Wat is de bijdrage geweest van Bicitekas aan de bewustwording? Jullie hebben voormalig burgemeester Marcelo Ebrard ook op de fiets gezet…

Agustín: Een van onze belangrijkste verwezenlijkingen is volgens mij de “Paseo nocturno” of onze nachtelijke fietstocht waarmee we in 2001 mee gestart zijn. Elke woensdag avond om 21.00 verzamelen we ons in het centrum van de stad, aan het standbeeld van de “Engel van de Onafhankelijkheid”, om een toer door de stad te maken. Deze fietstocht is ondertussen een traditie geworden waar gemiddeld tot 500 fietsers aan deelnemen. Het is als een fietsschool voor hen die zich niet zeker voelen in het verkeer.”

“Een andere succes van Bicitekas is dat de weinige fietsinfrastructuur die bestaat in de stad, er onder onze druk is gekomen. Fietsers en voetgangers zijn nu eindelijk ook opgenomen onder een apart hoofdstuk in het verkeersreglement en mogen dus nu officieel deelnemen aan het verkeer. We hebben voor de stad ook het “Handboek voor de stadsfietser” geschreven en we geven cursussen met dat handboek, in universiteiten, culturele centra en in ons eigen hoofdkwartier (la Casa Biciteka).”

En de bijdrage van de ex-burgemeester?

Agustín: “Wel Marcelo Ebrard (burgemeester van 2006-2012) is goed begonnen met de aankondiging van 300 kilometer fietspaden en de “Maandag van de fietsambtenaar”, we hebben hem een aantal keren gesteund in acties maar op het einde is hij de mist in gegaan. Hij heeft een aantal tweede verdiepen op de Grote Ring laten bouwen, waarbij sterke vermoedens zijn van belangenvermenging met een bouwmaatschappij waar hij aandelen in heeft. Ook het systeem Ecobici (bicing) is geen succes, omdat het niet gepaard gaat met opvoeding over hoe de fiets te gebruiken in het verkeer. Het gevolg is dat veel fietsers tegen het verkeer in rijden en de stoep gebruiken. De stad wil nu een helm verplicht maken en boete’s beginnen te geven aan fietsers.”

Xavier: “Ik denk dat het succes van Ebrard in het fietsverhaal niet de concrete projecten zijn, maar het feit dat hij zelf de fiets op ging, zonder helm en in pak, een sterk signaal naar de middenklasse dat fietsen OK is voor iedereen en dat je ook geen sportman hoeft te zijn.

Hoe komt het dat Bicitekas zo gegroeid is? Surfen jullie mee op de ecologische hype en fiets-boom in de grote steden?

Agustín: Jazeker, de reactie tegen de onmenselijke steden is iets globaals en dat gebeurt overal. Maar het grote verschil is dat wij geen NGO-toeristen zijn, met een comfortabel bureau en subsidies, wij geven zelf het voorbeeld. Ik denk dat we altijd erg open zijn geweest en dat we alles hebben gedeeld met andere organisaties, waardoor deze ons ook vertrouwen en ons als referentie zien. Ik denk dat we vooral dingen met passie doen (Agustín zelf is grafisch ontwerper en heeft veel posters, flyers ontwikkeld en filmpjes gemaakt). We zijn ook onafhankelijk gebleven van de regering of het stadsbestuur en hebben onze kritiek nooit gespaard, wat onze geloofwaardigheid ten goede is gekomen.

Xavier: Ik denk dat het succes van Bicitekas het gevolg is van de vasthoudendheid_ 15 jaar aan een stuk hebben we niet alleen een gezicht gegeven aan de fietsers in de stad maar ook deelgenomen aan de politiek_ Bij de bouw van de fietspaden in de stad, het installeren van de publieke gratis fietsen of de lancering van de Bicitón, een liefdadigheidsproject. Ik ben vooral trots op het Netwerk van Stadsfietsers (Bicired) en het jaarlijks Congres_ Wij zijn nu aan de zesde editie die door zal gaan van 25 tot 27 oktober in de stad Morelia en waar meer dan 1000 deelnemers worden verwacht.”

Deze site geeft een idee van het aantal Mexicaanse fietsverenigingen. Foto’s: Bicitekas op Flickr