Oxfam: ‘IMF en Wereldbank dwingen arme landen op hongerdieet’

De gezamenlijke jaarvergadering van het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank is maandag gestart in het Marokkaanse Marrakech. Volgens een nieuw Oxfam-rapport moeten beide instellingen hun beleid dringend hervormen, want business as usual werkt wereldwijd ongelijkheid en armoede in de hand.

De Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) keren voor het eerst in decennia terug naar Afrika, maar de  ‘oude, achterhaalde boodschap’ voor het continent blijft dezelfde, zegt Amitabh Behar, interim uitvoerend directeur van Oxfam International, bij de voorstelling van een nieuw rapport van de ngo.

‘Beide instellingen moeten laten zien dat ze grondig kunnen veranderen om het tij van toenemende ongelijkheid binnen en tussen landen te keren.’

‘Die luidt: “snij in je uitgaven, ontsla ambtenaren en betaal je schulden - ondanks de enorme menselijke kosten”’, aldus Behar. ‘Beide instellingen moeten laten zien dat ze grondig kunnen veranderen om het tij van toenemende ongelijkheid binnen en tussen landen te keren.’

De twee in Washington gevestigde internationale financiële instellingen houden hun jaarlijkse bijeenkomsten van 9 tot 15 oktober, dit keer in Marrakech, Marokko.

Draconische bezuinigingen

In de nieuwe analyse zegt Oxfam dat meer dan de helft (57 procent) van de armste landen ter wereld - waar 2,4 miljard mensen wonen - de komende vijf jaar samen 229 miljard dollar moeten bezuinigen op hun overheidsuitgaven.

Onder de huidige omstandigheden zullen landen met een laag of gemiddeld inkomen tussen nu en 2029 elke dag bijna een half miljard dollar moeten betalen aan rente en schuldaflossing. Hele landen dreigen failliet te gaan, waarbij de armste landen nu vier keer meer uitgeven aan de terugbetaling van schulden aan rijke schuldeisers dan aan gezondheidszorg.

‘De Wereldbank zegt dat we waarschijnlijk de grootste toename in mondiale ongelijkheid en armoede zien sinds de Tweede Wereldoorlog, maar de Bank heeft geen duidelijk stappenplan om die ongelijkheid te verminderen’, zegt Behar.

‘De Wereldbank heeft geen duidelijk stappenplan om de ongelijkheid te verminderen.’

Het IMF beweert de ergste gevolgen van zijn bezuinigingsprogramma’s te verzachten door “sociale uitgaven” af te schermen van besparingen.

De analyse door Oxfam van 27 IMF-leningen die sinds 2020 met lage- en middeninkomenslanden zijn onderhandeld, laat echter zien dat deze clausule een rookgordijn is voor meer bezuinigingen: voor elke dollar die het IMF overheden aanmoedigt uit te geven aan ‘sociale uitgaven’, moeten ze zes keer zoveel bezuinigen door middel van besparingen.

‘Het IMF dwingt armere landen tot een hongerdieet van bezuinigingen, waardoor de ongelijkheid en het lijden toenemen’, aldus Behar.

Race naar de bodem

Anuradha Mittal, uitvoerend directeur van denktank Oakland Institute, zegt dat het Oxfam-rapport aantoont dat overheden in het Globale Zuiden dringend de belastingen op de rijksten moeten verhogen. Dit om de financiering van gezonde economieën te garanderen, de bevolking te voorzien van essentiële basisvoorzieningen en doortastende maatregelen te kunnen nemen op het gebied van klimaat.

‘Echte win-wins, zoals het eerlijk belasten van de rijken, blijven op tafel liggen.’

‘In plaats daarvan orkestreren de Wereldbank en het IMF opnieuw een slecht gestuurde race naar de bodem, die de concentratie van welvaart bevordert, de armen en meest kwetsbaren straft en economieën steeds minder duurzaam maakt’, legt ze uit.

Met het oog op de schulden- en klimaatcrisis is gecoördineerde wereldwijde actie om rijkdom en geldstromen te belasten de enige verstandige stap, aldus Mittal.

Volgens het Oxfam-rapport staan twee grote kwesties op de agenda van de jaarlijkse bijeenkomsten van het IMF en de Wereldbank: de schuldencrisis en de dringende noodzaak om meer geld te vinden voor duurzame ontwikkeling, klimaatadaptatie en armoedebestrijding in lage- en middeninkomenslanden.

Maar de oplossingen die worden besproken door beide instellingen zullen de vicieuze cirkel alleen maar veranderen in een draaikolk, aldus het rapport.

‘In plaats van onbetaalbare schulden kwijt te schelden, willen rijke landen de jaarlijkse vergaderingen gebruiken om te rommelen met de balans van de Bank om er geld uit te persen voor nog meer leningen’, zegt Behar.

‘Bezuinigen is een ideologische fictie die onberekenbare schade heeft aangericht.’

‘In de kamer ernaast krijgen armere landen nog steeds te horen dat ze moeten bezuinigen op openbare diensten en sociale programma’s. Die zijn nochtans cruciaal zijn voor armoedebestrijding, de vermindering van ongelijkheid en bevordering van de rechten van vrouwen en meisjes. Hun antwoord op de schuldencrisis is meer bezuinigingen en hun antwoord op de financieringskloof is meer leningen. Echte win-wins, zoals het eerlijk belasten van de rijken, blijven op tafel liggen.’

Vermogensbelasting

Dit zijn enkele opmerkelijke cijfers over het Midden-Oosten en Noord-Afrika uit het rapport:

• De rijkste 0,05 procent zag zijn rijkdom met 75 procent toenemen, van 1700 miljard dollar in 2019 tot bijna 3000 miljard dollar eind 2022. De 23 miljardairs in de regio hebben in de afgelopen drie jaar meer rijkdom vergaard dan in het hele decennium daarvoor.
• Een vermogensbelasting van vijf procent op vermogens van meer dan 5 miljoen dollar zou Egypte in staat stellen om zijn uitgaven aan gezondheidszorg te verdubbelen, Jordanië om zijn onderwijsbudget te verdubbelen en Libanon om zijn uitgaven aan zowel gezondheidszorg als onderwijs te verzevenvoudigen.
• Marokko alleen al zou 1,22 miljard dollar kunnen ophalen op een moment dat het land geconfronteerd wordt met een herstelfactuur van 11,7 miljard dollar na de recente verwoestende aardbeving.

‘Bezuinigen is een ideologische fictie die onberekenbare schade heeft aangericht’, zegt Behar. ‘Wie zal er later baby’s ter wereld brengen en levens redden als verpleegsters en dokters in openbare ziekenhuizen nu hun baan verliezen?’

‘Het IMF en de Wereldbank moeten overheden in staat stellen om een economisch beleid te voeren dat inkomen herverdeelt en investeert in publieke goederen om de kloof tussen de rijken en de rest drastisch te verkleinen.’