Verkiezingen in Turkije laten zich moeilijk voorspellen

Is Turkije klaar voor de oppositie en omgekeerd?

© Tine Danckaers

De AKP staat voor een grote uitdaging. Maar de uitdaging is even groot voor de drie grote politieke blokken die naar de verkiezingen trekken.

De huidige president Recep Tayyip Erdogan is zonder twijfel zowel de meest populaire als de meest gehate leider van Turkije in de voorbije decennia. De grote vraag is nu welk mandaat de Turkse bevolking hem bij de presidents- en parlementaire verkiezingen op 24 juni zal geven. Zal Erdogan - al vijftien jaar onbetwiste leider - de macht behouden? Of kiest Turkije voor verandering?

Vraag een AKP-aanhanger wie de verkiezingen zal winnen, en je krijgt als antwoord: de AKP in alliantie met de ultranationalistische MHP. Vraag het aan een regeringskritische Turk en je krijgt als antwoord: de oppositie. Dat klinkt logisch. Alleen wordt het antwoord minder eenduidig als je verder vraagt over wie of wat die oppositie dan is. Wie is met name sterk genoeg om Erdogans populariteit te doorbreken?

Verkiezingen in Turkije laten zich moeilijk voorspellen. In juni 2015 leed de regeringspartij van Erdogan voor het eerst in dertien jaar een nederlaag, al bleef de AKP met stip de grootse partij. De AKP verloor 9 procent van de stemmen aan de ultranationalistische partij MHP maar vooral aan de pro-Koerdische partij HDP. Voor het eerst lukte het een pro-Koerdische partij, dankzij de charismatische leider Selahattin Demirtas, om ook een belangrijk deel niet-Koerdische progressieve stemmen aan te trekken.

Maar de nederlaag die de oppositie aan Erdogan toeschreef, werd even later evengoed een afgang voor de oppositie. De verdeeldheid tussen de AKP, MHP, CHP en HDP was zo groot dat geen werkbare coalitie werd gevonden. Bovendien laaide in juli het Koerdisch-Turks conflict opnieuw op. De coalitie-onderhandelingen werden afgebroken en vijf maanden later, in november, kwamen er vervroegde verkiezingen. De AKP haalde opnieuw zo goed als de helft van de Turkse stemmen, opnieuw een zegeviering voor president Erdogan. De oppositie had haar kans verkeken.

‘Verhaal is over’

Op vraag van MHP, de coalitiepartner van AKP, werden ook nu de verkiezingen dus vervroegd. Erdogan komt daarmee terug op zijn herhaalde belofte om de oorspronkelijke datum van november 2019 te behouden. Jammer maar noodzakelijk, klinkt het, want in het kader van de opvolging van de voorbije grensoperatie in het Syrische Afrin en de geopolitieke situatie in Irak en Syrië heeft Turkije zekerheden en sterk leiderschap nodig.

De vervroegde verkiezingen in Turkije worden echter toegeschreven aan de wankele staat van de Turkse economie. Daarboven hangen, ondanks de gunstige groeicijfers, donkere wolken. Het is duidelijk dat de AKP-MHP-coalitie de storm een stap voor wil zijn, zeggen tegenstanders.

Nochtans hervormde de AKP de Turkse economie en de corrupte bankensector en jarenlang kon de partij gunstige groeicijfers voorleggen aan de kiezer. Dat geven ook de tegenstanders toe. Maar het tij keerde. In 2016 kreunde Turkije onder de zware gevolgen van het Turks-Koerdisch conflict, een nieuw aanslagenjaar, een bloedige couppoging, de bijzonder repressieve noodtoestand die erop volgde, en een zware internationale oorlog in de achtertuin.

Bovendien wordt de Turkse economie een bubbeleconomie genoemd: een economisch model dat enkel leunt op bouwen, een eindig en vooral leeg verhaal dus.

Investeerders lieten het afweten, het toerisme ging achteruit, de Turkse lira tuimelde omlaag. Bovendien wordt de Turkse economie een bubbeleconomie genoemd: een economisch model dat enkel leunt op bouwen, een eindig en vooral leeg verhaal dus.

En dat betekent met name dat het verhaal van AKP stilaan afloopt, zeggen waarnemers.

‘Je kan mensen omkopen: de stemmen kopen van de mensen die in wanhoop en miserie leven’, zegt journalist Gurkan Özturan van Dokuz8News. Hij wijst hierbij op de typische “kiescadeaus” - de financiële pakketten die naar voor worden geschoven bij elke verkiezing. Ook nu belooft de AKP-regering een aantal maatregelen: van amnestie voor onvergunde huisaanpassingen tot bonussen voor gepensioneerden. ‘Mooie presentjes, maar je kan die tactiek niet toepassen op die mensen die willen losgeraken. Er zijn mensen die willen groeien, die een vrijere toekomst met meer inspraak willen, die rechtvaardige verdeling van de welvaart willen. Daar zit de kier naar verandering.’

Ik ben proMO*

 

Steun ons unieke non-profit mediaproject en word proMO*.

Je ontvangt ons magazine en geniet van een pak andere voordelen

Je maakt MO* mee mogelijk en steunt ons in onze missie.

Voor € 4,60/maand of € 60/jaar.

Ik word proMO*

Strategisch spel

Volgens Özturan staat de partij voor een grote uitdaging. Maar de uitdaging is even groot voor de drie grote politieke blokken die naar de verkiezingen trekken.

Naast het islamistische-nationalistische blok van de AKP en de MHP is er de seculiere-nationalistische alliantie onder de vleugels van de CHP. De seculiere CHP, na de AKP de tweede grootste partij in Turkije, gaat in alliantie met IYI, de eveneens ultranationalistische nieuwe partij van ex-MHP’er en presidentskandidate Meral Aksener. Nog in de alliantie zitten twee kleine partijen, namelijk de islamistische Saadet-partij en de conservatieve Democratische Partij (DP).

Als derde blok ten slotte is er de HDP, de partij van presidentskandidaat en co-voorzitter Selahattin Demirtas die sinds november 2016 in de cel zit.

Dat de CHP de HDP liet staan voor conservatieve partijen als IYI en Saadet, is voor veel progressieve toeschouwers onbegrijpelijk. Onterecht, zo zeggen politieke waarnemers.

De CHP mag dan progressieve seculiere kiezers aantrekken, het heeft eveneens een grote nationalistische achterban. Die heeft het niet begrepen op minderheden of migratie.

‘Strategisch was dit een zeer verstandige keuze van de CHP’, zegt een Turkse politicoloog die anoniem wil blijven. ‘Iedereen schijnt te vergeten hoe groot het anti-Koerdische sentiment in Turkse nationalistische kringen is.’ Anders gezegd: de CHP mag dan progressieve seculiere kiezers aantrekken, het heeft eveneens een grote nationalistische achterban. Die heeft het niet begrepen op minderheden of migratie. Bovendien verzette de CHP zich niet openlijk tegen de militaire operatie in Afrin.

De academicus waarmee MO* sprak was één van de duizend “Academici voor Vrede”. Na het daaropvolgende ontslag werd hij aangeklaagd – de rechtszaak is hangende – en intussen is zijn identiteitskaart afgenomen. De politicoloog kènt dus als geen ander de gevoeligheden en sentimenten over de Koerdische kwestie in het huidige repressieve, gepolariseerde en nationalistische klimaat. ‘Ik twijfel er niet aan dat CHP-leider Kemal Kilicdaroglu alle partijen mee in het coalitiebad wilde. Maar Aksener van IYI, niet van de minste, heeft de HDP zeker uit de alliantie gehouden. Ik ben zeker dat de HDP dit ook begrijpt.’

Dat bevestigt HDP-parlementslid Garo Paylan inderdaad: ‘De CHP heeft inderdaad strategisch gekozen: geen Koerden in de coalitie waar nationalisten niets moeten weten van Koerden.’

VOA (CC0)

Door een presidentskandidaat als Muharrem Ince naar voor te schuiven, deed de CHP bijvoorbeeld een goede zet. ‘Als conservatieve stem binnen de CHP kan hij wel wat volk over de streep trekken. En vooral: hij is een even grote schreeuwlelijk als Erdogan. Jammer maar helaas, dat hebben we nu nodig.’

Analisten zijn het eens: als de Turkse oppositie de alleenheerschappij van Erdogan willen breken, is strategisch spel uiterst noodzakelijk. ‘Het is geen kwestie van links versus rechts, maar kwestie van een pact te vormen tegen een dictatoriaal regime’, zegt een Turkse journaliste. Ze is er nog niet uit, maar twijfelt opnieuw om op de HDP te stemmen. Ondanks haar sterke tegenstand tegen de PKK ‘die nog te dicht bij de HDP staat’, stelt ze groot vertrouwen in een verbindende figuur als Demirtas. Die kan er volgens haar in slagen om de dialoog tussen Turkije en de Koerden opnieuw op te starten.

Maar ze twijfelt over de strategisch juiste keuze. Door een presidentskandidaat als Muharrem Ince naar voor te schuiven, deed de CHP bijvoorbeeld een goede zet. ‘Als conservatieve stem binnen de CHP kan hij wel wat volk over de streep trekken. En vooral: hij is een even grote schreeuwlelijk als Erdogan. Jammer maar helaas, dat hebben we nu nodig.’

Fraude, partijdige media, angst

Er is in een stad als Istanboel, ondanks het repressieve klimaat dat de vrije meningsuiting nog steeds aan banden legt, voorzichtige hoop op verandering. De verkiezingen kunnen een doorbraak betekenen, de oppositie minstens meer parlementair gewicht brengen, de meerderheid van de AKP breken, zo klinkt. Tegelijk is er weinig vertrouwen in een eerlijke rechtsgang.

‘In het referendum van vorig jaar is onomstotelijk fraude vastgesteld. De AKP heeft de stemmen toen letterlijk gestolen.’

‘In het referendum van vorig jaar is onomstotelijk fraude vastgesteld. De AKP heeft de stemmen toen letterlijk gestolen’, zegt de Turkse documentairemaker Imre Azem. Azem heeft dus weinig vertrouwen in de verkiezingen. Hij vreest een Irakscenario, waarbij de opkomst wel eens zeer laag zou kunnen zijn door enerzijds het grote angstklimaat, anderzijds moeheid. ‘Maar ik zal zelf mijn stem zeker uitbrengen. Met ons volkscomité hier in Beyoglu (centrum Istanboel, td) zullen we hard werken om mensen te stimuleren om hun stem uit te brengen en die stem veilig uit te brengen.’

Bovendien zette de AKP-regering de deur open voor legaal geknoei tijdens de verkiezingen. Zo voerde de Hoge Raad voor Verkiezingen onder de huidige AKP-regering een aantal merkwaardige veranderingen door. Bij wet werd vastgelegd dat stembiljetetn die in de stembureaus niet werden afgestempeld, nu aanvaard worden als geldig. Tijdens het referendum doken plots miljoen niet afgestempelde biljetten op die dan toch geldig werden verklaard, wat groot protest opwekte. Dat protest wil men voorkomen, klinkt het vanuit regeringshoek. Een andere maatregel is dat de locatie van de stembureaus “veiligheidshalve” kan worden gewijzigd, wat zeker in afgelegen gebieden in het Zuid-Oosten de toegankelijkheid voor mensen zwaar benadeelt.

Er wordt ook verwezen naar de enorme druk op de HDP, wat de partij enorm parten speelt. Niet alleen zitten de twee kopstukken en een aantal parlementsleden in de cel, openlijke steun voor de HDP is zeer moeilijk. In een mediaklimaat dat voor meer dan negentig procent rechtstreeks gelinkt is aan de regering, is zeker een oppositiepartij als de HDP persona non grata.

Dat de HDP nu met een zwaargewicht als Ahmet Sik naar voor komt, is dan weer een sterke troef. De vervolgde regeringskritische journalist liet gisterenavond weten dat de geruchten inderdaad waar zijn: hij staakt zijn schrijven bij Cumhuriyet en zet zich in ‘voor vrijheid, solidariteit en verandering.’

Bovendien, zo zegt Gurkan Özturan, is de HDP nog altijd een legale partij. ‘Ondanks de mensen die in de cel zitten, ondanks de vele HDP-kantoren die werden aangevallen, is er algemeen toch verbetering, ook al klinkt dit bizar. In de voorbije decennia werden alle andere Koerdische partijen, aan de lopende band opgericht, telkens vernietigd en onwettig verklaard. Dat is nu niet het geval. De partij heeft ook een vaste en groeiende basis, die meer dan zes miljoen mensen bereikt.’

Gurkan Özturan, zelf zeer nauw betrokken bij de Gezi-protesten in 2013, bekijkt de toekomst dus optimistisch. ‘Welk repressiebeleid je ook hanteert, er is nog altijd ruimte voor een zeer sterke oppositie in de samenleving. Dat zagen we in 2015, dat zagen we bij het referendum vorig jaar.’

‘Maar’, voegt hij eraan toe: ‘de vraag is of de politieke oppositiepartijen sterk genoeg zullen zijn om een valabel alternatief te bieden.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.