Wagner blijft gretig bier tappen in de Centraal-Afrikaanse Republiek

De dood van Jevgeni Prigozjin doet het Wagnerimperium in de Centraal-Afrikaanse Republiek niet wankelen. Met het Russische bier Africa ti L’or maken de Russen duidelijk dat ze gekomen zijn om te blijven en de Fransen definitief mogen inpakken. Al lijkt er aan de lokale Wagnertop toch wat te zijn veranderd.

‘Het is een bier voor de armen. Drie biertjes en je bent zeker ziek,’ klinkt het bij een kleine rondvraag naar de waardering van het Russische bier Africa ti L’or in de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR).

In januari 2023 doorbrak een Russische onderneming het lokale Franse biermonopolie. Na in zakjes verkochte wodka van het merk Wa na Wa, ging het bedrijf First Industrial Company nu ook bier op de markt brengen.

‘We verkiezen hier toch eerder bier boven wodka’, vertelt Vianney Ingasso, een lokale journalist. ‘Ik vermoed dat de Russen dat wel begrepen hebben.’ Zelf drinkt hij het bier uit voorzorg niet, uit schrik voor de snelle hoofdpijn die je ervan zou krijgen.

Met de reputatie gaat het nog niet te best. Goedkoop is het wel. Voor anderhalve euro krijg je een liter bier, met een alcoholpercentage van 5 tot 9 procent. Sterker en goedkoper bier dan wat de concurrentie in de aanbieding heeft. Dat zou de gerapporteerde hoofdpijn kunnen verklaren.

First Industrial Company maakt deel uit van een netwerk van Russische bedrijven die in verband worden gebracht met de militaire activiteiten van de Wagnergroep.

Ook na de dood van Wagnerleider Jevgeni Prigozjin gaan de productie en verkoop van Africa ti L’or door. Dat kan journalist Ingasso wel bevestigen. ‘Het bedrijf heeft zijn eigen distributiesysteem, en het bier is in de hoofdstad op de meeste plaatsen verkrijgbaar.’

Voet aan de grond

Langs de brede lanen van hoofdstad Bangui wisselen grote reclameaffiches voor alcoholische dranken zich af met portretten van president Faustin Archange Touadéra.

De ene affiche is niet los te zien van de andere. De positie van de zittende president is vandaag sterk verbonden met de aanwezigheid van Russische huurlingen en de daaraan verbonden ondernemingen.

In 2017 ging Rusland een samenwerking aan met president Touadéra om militaire training en advies te geven. In 2018 werd die samenwerking ook officieel in een akkoord gegoten.

De uitvoering ervan gebeurde door private milities geleid door Jevgeni Prigozjin, beter bekend als de Wagnerhuurlingen. Officieel waren de huurlingen instructeurs en werden ze tewerkgesteld bij een lokaal bedrijf, Sewa Security Services.

Hoe nauwer de banden met Rusland groeiden, hoe slechter de relatie werd met voormalig kolonisator Frankrijk.

Andere nieuwe lokale bedrijven onder Russische leiding, waaronder Lobaye Invest en Diamville, kregen in ruil mijnbouwconcessies. Bedrijven die op naam stonden van vertrouwelingen van Wagnertopman Jevgeni Prigozjin.

De presidentsverkiezingen van 27 december 2020 dreigden het land verder te ontwrichten. François Bozizé, ooit zelf president van de CAR, verenigde zes rebellengroepen en ondernam een poging tot staatsgreep.

Met de hulp van de VN-blauwhelmen kon die vermeden worden. Ook extra troepen uit Rwanda, en de Russische ‘‘instructeurs’’ speelden een rol in het afwenden van de coup.

Niet veel later zouden de relaties tussen president Touadéra en de rest van de internationale gemeenschap verzuren. In een rapport maakten VN-experten duidelijk dat sinds het wapenembargo, ingesteld door de VN, nooit zoveel wapens het land waren ingevoerd. Russische wapenleveringen doorbraken daarmee het internationale embargo dat sinds 2013 van kracht was.

Wagnerhuurlingen kregen strategische plaatsen in de presidentiële garde, de dichte entourage van de president, het leger en politie. Verschillende mensenrechtenorganisaties en ook het expertenpanel van de VN rapporteerden mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden begaan door Russische huurlingen en lokale eenheden onder hun leiding.

Steeds vaker opereerden de Wagnertroepen ook onafhankelijk van het leger. Volgens de ngo ACLED vormen zulke operaties vaker een gevaar voor de burgers. ‘Sinds december 2020 was 70 procent van de Wagneroperaties zonder de aanwezigheid van staatstroepen gericht op burgers, vergeleken met 27 procent wanneer huurlingen van Wagner naast staatstroepen opereerden’, schreven haar onderzoekers in een rapport in augustus 2022.

Hoe nauwer de banden met Rusland groeiden, hoe slechter de relatie werd met voormalig kolonisator Frankrijk. Nadat de CAR in 2013 werd opgeschrikt door een staatsgreep, had ook Frankrijk troepen ernaartoe gestuurd. Eind vorig jaar verlieten de laatste Franse militairen het land.

Enter Wagner, exit Frankrijk?

Goud, diamanten en ondertussen ook houtkap: de vriendschap tussen Rusland en president Touadéra wordt beloond met een snelgroeiende controle over de exportmarkt van het land.

In 2021 bracht All Eyes on Wagner, een onderzoeksproject van de Franse ngo Open Facto, het bedrijf Bois Rouge ook in verband met het Wagnerimperium. Naast Lobaye Invest en Diamville voor de goud- en diamantexport, wordt sinds 2021 door Bois Rouge tropisch hout het land uitgevoerd. En ook het transportbedrijf in de haven van Douala, International Global Logistics, zou eveneens in Russische handen zijn gevallen.

Dat de activiteiten van de private Wagnermilities in de CAR gefinancierd worden met grondstoffen, is al lang geen geheim meer. Ngo’s als als The Sentry en Open Facto brachten verschillende financiële constructies in kaart.

Africa ti L’or een Wagnerbier noemen, is niet kort door de bocht.

Hout, diamant en goud zijn exportproducten, en de winsten van de verkoop zullen uiteindelijk op Russische bankrekeningen belanden. Kortom, grondstoffen in ruil voor wapens is de afspraak.

Met First Industrial Company gooide het Wagnerimperium zich ook op de lokale biermarkt. De man achter het bedrijf bleek Dmitry Sytyi te zijn. Sytyi, ook wel de lokale rechterhand van Prigozjin in de CAR genoemd, werd met zowat alle economische activiteiten van Wagner in verband gebracht.

Tot deze zomer was hij bovendien ook de directeur van het Russische Huis, een cultureel centrum. In december werd een bompakket hem bijna fataal. Rusland wees al snel met de vinger naar Frankrijk. Na medische zorgen in Moskou, keerde hij – drie vingers armer – terug naar de CAR.

Het Russische culturele centrum is volgens de onderzoekers van All Eyes on Wagner een centraal orgaan in het netwerk van Wagnerbedrijven. En Sytyi was tot voor kort de spil. Africa ti L’or een Wagnerbier noemen, is dus niet kort door de bocht.

De oprichting van First Industrial Company deed sommigen concluderen dat Wagner gekomen was om te blijven. Na het vertrek van de Franse militairen, kon ook het Franse bier gerust vertrekken, leek wel de boodschap.

Waren de ambities van First Industrial Company in de eerste plaats economisch of politiek-strategisch? Samen met het bier werd begin dit jaar namelijk ook een communicatiecampagne gelanceerd tegen MOCAF, het dochterbedrijf van de Franse multinational Castel. De brouwerij MOCAF had tot nu toe een lokaal monopolie. De kwaliteit van het bier werd plots op verschillende websites in twijfel getrokken. ‘MOCAF vergiftigt eigen consumenten’, viel op pro-Russische websites te lezen.

Moest na de Franse troepen ook het Franse bier het land verlaten?

Behalve de kwaliteit van het Franse bier in twijfel trekken, verwezen affiches en onlineberichten ook naar de banden tussen Castel en de rebellengroep Unité pour la paix en Centrafrique (UPC). Naar die banden, door de Amerikaanse ngo The Sentry in kaart gebracht, voert het Franse gerecht momenteel een onderzoek.

Een brand in het depot van MOCAF, leek het vermoeden te bevestigen dat het bier meer was geworden dan een verkoopproduct voor de Russen.

Op 6 maart, om 1 uur ’s nachts, registreerden bewakingscamera’s van MOCAF hoe mannen, die veel gelijkenissen vertoonden met de Wagnerhuurlingen, molotovcocktails over de muur gooiden. Moest na de Franse troepen, die eind 2022 de Centraal-Afrikaanse republiek hebben verlaten, ook het Franse bier het land verlaten?

Onthoofd huurlingenleger

Sinds de Wagnergroep onthoofd is, wordt druk gespeculeerd over de toekomst van het Russische huurlingenleger en het economische imperium.

Nadat Wagnerbaas Prigozjin zijn huurlingen dreigend van Rostov naar Moskou had laten oprukken, was de semionafhankelijke private organisatie al voorgoed veranderd. De leider kreeg nog twee maanden te leven, en de huurlingen kregen de keuze tussen een verbannen bestaan of de overstap naar het Russische leger.

Na de mars op Moskou van 23 juni ging de samenwerking tussen Rusland en president Touadéra gewoon verder. ‘De Centraal-Afrikaanse Republiek tekende een contract met de Russische Federatie, niet met Wagner’, deelde Fidele Gouandjika na de mislukte coup met nieuwsagentschap AFP.

De speciaal adviseur van president Touadera vervolgde: ‘Wagner is een onderaannemer van Rusland. Als Rusland niet langer akkoord gaat met Wagner, zal het wel een nieuwe aannemer sturen.’

In augustus organiseerde de president een referendum, om de beperking tot twee presidentiële mandaten op te heffen. Russische militairen, in dezelfde incognito uniformen als die van Wagner voorheen, stonden in voor de beveiliging. Net als tijdens de mislukte coup bedekten ze hun gelaat met bivakmutsen of sjaals.

Op het moment van het referendum was Wagnertopman Prigozjin nog in leven. Net voor de vliegtuigcrash en zijn laatste bezoek aan Moskou dook hij nog even op in de hoofdstad van CAR, Bangui.

Samen met Dmitri Sytyi, de man achter First Industrial Company, is hij te zien op foto’s die All Eyes on Wagner via X deelde. Het is ook meteen de laatste keer dat Sytyi er gezien werd.

Waar is burger nummer 1?

Sytyi werd ook wel Wagners ‘burger nummer 1’ in CAR genoemd. Tot deze zomer was hij ook de directeur van het Russische Huis. Maar na de mars op Moskou niet meer, zo blijkt. Stond zijn toekomst al onder druk?

Op wat volgens All Eyes on Wagner de laatste foto’s van Jevgeni Prigozjin zijn, genomen in Afrika, staat hij nog zij aan zij met Sytyi. Maar directeur van het Russische Huis was Sytyi op dat moment al niet meer.

In augustus spraken lokale media over een nieuwe directrice, die alleen met de voornaam Nafissa wordt benoemd. In een van de laatste foto’s van Prigozjin en Sytyi duikt ze in de achtergrond op.

Sinds de dood van Prigozjin is het lot van Dmitri Sytyi onduidelijk. Volgens contacten van The Wall Street Journal is hij in de weken na de vliegtuigcrash nog gesignaleerd in de haven van Douala, een belangrijke plaats voor het economische Wagnerimperium.

Maar al voor het overlijden had Nafissa dus het bestuur over het Russische Huis in handen gekregen. Is deze vrouw vandaag Wagners burger nummer 1 in het land?

Net als Sytyi heeft ze een opleiding als tolk genoten en spreekt ze vloeiend Frans. Een lokaal contact deelt ons een foto van Nafissa, die in april volgens hem al eens op bezoek was in het land en tolkte voor de Russische vertegenwoordigster van het samenwerkingsverband BRICS, waar Rusland deel van uitmaakt.

Een zoektocht naar de identiteit van de vrouw voerde journalisten van CNN naar een LinkedIn-profiel onder de naam Anfisa Alexandrovna Kiryanova.

Op een YouTube-kanaal deelde ze negen maanden geleden nog recensies over cosmeticaproducten. Maar vandaag heeft dezelfde vrouw dus de leiding overgenomen over het strategische culturele centrum, het Russische Huis.

Kwaliteit van het bier

Wat met de bierproductie? Ook in en rond brouwerij First Industrial Company werd Sytyi niet gesignaleerd. Zijn opvolgster van het Russische Huis echter wel.

Ondanks de informatiecampagnes is nog steeds niet iedereen overtuigd van de kwaliteit van het bier. In de loop van de maand september rapporteerden verschillende lokale nieuwswebsites over een bezoek aan de brouwerij.

Daarin wordt vooral de nadruk gelegd op de goede kwaliteit van de producten en het bier. ‘Onze prioriteit is hier niet het produceren van een enorme kwantiteit, wel van een hoge kwaliteit’, valt te lezen op Afrique Media, een kanaal dat bekend is vanwege zijn sterke banden met de Wagnergroep.

‘De naam Africa Ti l’or verwijst naar de gele kleur van het bier, maar ook naar goud, gegeerd en geliefd door velen’, deelt een laborant met een journalist van Ndjoni Nsango. De naam van de laborant wordt niet vermeld, maar wel die van de vrouw die hem tijdens de rondleiding vergezelt: Nafissa.