Aasgierfondsen: het perverse kapitalisme slaat toe

• Wat zijn aasgierfondsen?
• Zambia verliest een rechtzaak tegen aasgieren
• Wettelijke bestrijdingsmiddelen nodig

Pluk eens een kale kip

Banken of overheden die nog geld tegoed hebben van de armste ontwikkelingslanden, maar er van uitgaan dat ze dat geld toch nooit zullen kunnen recupereren, kunnen die schulden doorverkopen. Commerciële kredietinstellingen komen als aasgieren af op deze tweedehandsmarkt voor schulden.

Deze vulture funds kopen de oorspronkelijke schuld aan een lager bedrag over dan de werkelijke waarde. Door vervolgens het ontwikkelingsland alsnog juridisch te dwingen de volledige schuld plus rente te voldoen, hopen zij er een commerciële slag uit te slaan.

Volgens Caroline Pearce van de Britse Jubilee schuldencampagne kunnen de aasgierfondsen de positieve effecten van verschillende internationale initiatieven rond schuldkwijtschelding ondermijnen. Zelfs het halen van de millenniumdoelstellingen kan er ernstig door bemoeilijkt worden. Pearce : ‘Hoewel het naar de normen van de internationale financiële wereld meestal gaat om relatief kleine bedragen, is de impact voor ontwikkelingslanden enorm.’
Dat stelt ook Gino P. Alzetta, bewindvoerder voor België bij de Wereldbank: ‘Het risico is dat een deel van het geld dat arme landen besparen door schuldsanering verdwijnt via betaling aan vulture funds. En dus blijft er minder geld over voor de millenniumdoelstellingen.’

Uit een evaluatie van het IMF over de schuldensanering van afgelopen zomer blijkt dat er zo’n veertig rechtszaken van aasgierfondsen tegen ontwikkelingslanden lopen. In grosso modo de helft daarvan is er al een gerechtelijke uitspraak, bijna altijd in het voordeel van de financiële instelling. Het totaalbedrag van de betwiste schulden overschrijdt 500 miljoen dollar. Bij 4 van de 26 vonnissen die reeds geveld werden ving het vulture fund evenveel als de oorspronkelijke schuld en in slechts één geval minder. In de overige 20 uitspraken ging het aasgierfonds met veel meer geld lopen dan het ontwikkelingsland oorspronkelijk verschuldigd was. Schuldkwijtschelding was hét belangrijkste thema van de Live8 Concerten. Het ging goed komen, verzekerden de wereldleiders. De werkelijkheid geeft een iets minder mooi beeld. (HvS)

Zambia verliest van Amerikaan

Het in Washington gevestigde vulture fund Donegal International, met de Amerikaan Michael Sheehan als eigenaar, won op 15 februari een rechtszaak tegen Zambia. Dat land -waar 70 procent van de bevolking onder de armoedegrens leeft- werd veroordeeld tot het terugbetalen van een oude schuld die Donegal had overgekocht van Roemenië. De oorspronkelijke schuld -voortgekomen uit een lening voor de aankoop van Roemeense tractoren- bedroeg 40 miljoen dollar.
Donegal kocht de schuld in 1999 over voor amper 4 miljoen dollar en eiste vervolgens van Zambia liefst 55 miljoen dollar. Het Britse Hooggerechtshof oordeelde dat het wettelijk niet anders kon dan Zambia te veroordelen tot het terugbetalen van het oorspronkelijke bedrag, al stak rechter Andrew Smith zijn afgrijzen voor het immorele optreden van Donegal niet onder stoelen of banken.

Het straatarme land riskeert aan de steenrijke investeerder Sheehan een bedrag te moeten betalen dat overeenkomt met het geld dat op een jaar vrijkwam dankzij de schuldsanering, zegt de Zambiaanse Oxfam-adviseur Martin Kalunga-Banda. Het bedrag staat gelijk aan een half jaar budget van de Zambiaanse gezondheidszorg, stelt Caroline Pearce van de schuldencampagne Jubilee. ‘Veel cynischer dan dit kan het profiteren niet worden.’

Er gloort een beetje hoop voor Zambia. Het Republikeinse congreslid John Conyers bracht de zaak onder de aandacht van president Bush. Die zou volgens Conyers de zaak ongedaan kunnen maken op basis van tegenstrijdigheid met het Amerikaanse buitenlandbeleid of op basis van ‘Foreign Corrupt Practices Act’.
Het Amerikaanse tv-programma Newsnight bemachtigde een e-mailcorrespondentie waarin Donegal de vorige Zambiaanse president voorstelt de zaak “te regelen”. Zambia zou 15 miljoen dollar betalen en Donegal zou dan twee miljoen betalen aan ‘de favoriete liefdadigheidsinstelling van de president’. De rechter vond het onvoldoende bewijs voor omkoping en Sheehan ontkent.      
    
Dat de armste schuldenlanden zelf ook niet altijd even zuiver omgaan met de door schuldsanering vrijgekomen middelen, blijkt uit de recente alarmkreet van Jubilee Zambia. De Rekenkamer van dat land presenteerde eind januari een rapport waarin vermeld wordt dat de autoriteiten onvoldoende kunnen aantonen wat er met 3,5 miljard Kwacha (ongeveer 625 miljoen euro) aan armoedebestrijdingsfondsen is gedaan.
‘We zijn diep bedroefd door deze onthullingen over schandalig misbruik van belastinggeld. Als netwerk dat de laatste acht jaar hard heeft geijverd voor schuldkwijtschelding, zijn we bezorgd over het gebrek aan zorgvuldigheid bij het gebruik van middelen die vrijkomen dankzij schuldsanering. Het is verraad aan het Zambiaanse volk,’ aldus Jubilee Zambia op 1 februari.    
Jubilee Zambia eist dat de overheid publieke verantwoording aflegt over de zaak, de financiering van armoedebestrijding garandeert en degenen die geld verduisterden vervolgt. (HvS)

Wettelijke bestrijdingsmiddelen nodig

Al in 2002 noemde toekomstig Brits premier Gordon Brown het handelen van de aasgierfondsen ‘immoreel en pervers’. ‘Brown is voorzitter van het Financiën Comité bij het IMF en daarom zetten we hem nu onder druk om actie te ondernemen’, aldus Caroline Pearce van de Britse Jubilee schuldencampagne. ‘Er is nood aan internationale afspraken over hoe men omgaat met de schulden van de armste landen.’ Van de VS-regering verwachten specialisten als Rudy Demeyer (11.11.11) en Pearce niet veel: ‘Dat zou betekenen dat de VS ingrijpen in de kapitaalmarkten en financiële instellingen aanpakken. Dat gaat niet gebeuren.’

IMF en Wereldbank nemen het probleem van de aasgierfondsen alleszins ernstig, stelt Gino P. Alzetta, bewindvoerder voor België bij de Wereldbank: ‘Ik weet niet of de internationale gemeenschap veel mogelijkheden heeft om via nieuwe mechanismen dit soort juridische claims te voorkomen of gerechtelijke uitspraken te beïnvloeden. Ik heb zelf binnen de Wereldbank meerdere malen om actie gevraagd, maar technisch gezien kan de Bank niet veel doen. Ik kan alleen morele druk uitoefenen, al vermoed ik dat deze vulture funds daar nogal ongevoelig voor zijn…’

Volgens Rudy Demeyer kan de Belgische overheid in ieder geval, in navolging van de Franse overheid, clausules toevoegen aan de contracten voor ontwikkelingssamenwerking, om te voorkomen dat geld van ontwikkelingssamenwerking verdwijnt in de zakken van de aasgieren. Alzetta beaamt dit en meldt vanuit Washington dat ‘donoren hun hulpgeld moeten bewaken met specifieke wetgeving. Het Belgische ministerie van Justitie bereidt een aangepaste wetgeving voor in dit verband. Veel andere mogelijkheden zijn er niet, vrees ik. De onafhankelijke en wettelijke rechtbanken die deze vonnissen vellen, kunnen ook alleen maar de wetgeving volgen.’ (HvS)
Voor meer nieuws over de aasgierfondsen en de Belgische ontwikkelingssamenwerking: zie www.MO.be