Afrikaanse economie krijgt klappen

‘2008 was een moeilijk jaar voor Afrika, met de voedsel- en oliecrisis, maar 2009 wordt nog harder. Dit continent heeft alle steun nodig, zeker nu het vooruitgang begint te boeken in het terugdringen van de armoede. Deze crisis mag niet tenietdoen wat in tien jaar is opgebouwd’.

Mevrouw Antoinette Sayeh zei dat in Brussel, enkele maanden voor het IMF meer gedetailleerde cijfers zal vrijgeven in haar jaarlijkse ‘regional economic outlook for sub Saharan Africa’. In 2009 ziet het er echter een pak slechter uit. Het Internationaal Monetair Fonds gokt op een gemiddelde groei van 3,3% in ‘zwart’ Afrika.

‘In vele landen groeit de economie niet sneller dan de bevolkingstoename. Dat ziet er dus niet goed uit voor het per capita income’. De vooruitzichten zijn nog somberder dan eerdere voorspellingen van de Werelbank. Die voorzag eind vorig jaar een groei van 4,6% in 2009.

Beluister het interview dat Stefaan Anrys afnam van Sayeh (IMF)

Bankwezen houdt redelijk stand

De bankcrisis scheen lange tijd aan Afrika voorbij te gaan. Logisch, want slechts 20 % van de bevolking heeft er toegang tot het officiële bankwezen. De banken die aanwezig zijn, opereren vaak los van de wereldmarkt. ‘Het bankwezen van Afrika is minder geïntegreerd in de wereldeconomie, dus houdt nog redelijk stand’, aldus Sayeh. Zelfs de meer geïntegreerde landen als Zuid-Afrika blijven overeind, ook al omdat het kan bogen op een grote interne markt.

Maar sinds de wereldwijde economie in recessie ging, laat de crisis zich ook gevoelen in Afrika. Er is een daling in ‘foreign direct investment’, het is moeilijker om leningen los te weken op de wereldmarkt – wat Ghana bijvoorbeeld vruchteloos probeerde – en de instroom van ‘private capital’ droogt op.

Minder vraag, dalende prijzen

Landen die afhankelijk zijn van de export van olie en andere natuurlijke rijkdommen, kampen met gedaalde prijzen en afnemende vraag. Sayeh: ‘Sinds midden 2008 is de olieprijs met 50% gedaald, de prijs voor koper zakte met 60%. Olieproducerende landen zoals Nigeria, die tot voor kort een begrotingsoverschot hadden, kampen nu met een deficit’.

Volgens het IMF zal het bnp van de olie-exporterende landen dit jaar met slechts 3,7% groeien (tegenover 6,4% in 2008). Dat van de niet-olielanden stijgt naar schatting met 3,0 % (tegenover 5,2%)

De economische crisis vertaalt zich ook op sociaal vlak, want een krap overheidsbudget betekent schrappen in bijvoorbeeld gezondheidszorg of onderwijs. Het is dus hoog tijd dat Afrika op zoek gaat naar financiering op eigen bodem, bijvoorbeeld door het uitbouwen en efficënter maken van het eigen financieel systeem. ‘Daar zou onze ontwikkelingssteun vooral moeten naartoe gaan’, vindt Thomas Müller van van het Duitse ontwikkelingssamenwerkingsagentschap GTZ. Müller sprak, samen met Sayeh en andere experts op een middagdebat dat Friends of Europe organiseerde, onder de titel: ‘Africa: sustaining successes in the face of global turmoil.’

Deze crisis mag niet tenietdoen wat in tien jaar is opgebouwd.

Meer belastingsbetalers vinden

Voor Afrika kan deze crisis ook een kans bieden om in eigen borst te kijken, aldus Sayeh. ‘De uitgaven moeten gaan naar de hoogste prioriteiten en regeringen moeten er alles aan doen om meer inkomsten te genereren’. Bijvoorbeeld door meer belastingsbetalers te vinden. Ofschoon het verbreden van de belastbare basis een werk van lange adem is, kan dit alleen maar leiden tot duurzamer economisch beleid én accountability. Want wie taksen betaalt, vraag ook sneller rekenschap aan zijn politieke leiders.

Toch had het IMF in Brussel ook goed nieuws voor sub Sahara Afrika. ‘De regio heeft er sinds tien jaar nooit zo sterk voor gestaan en is beter dan toen gewapend tegen dergelijke crises’, aldus Sayeh. ‘De commodity boom heeft voor reserves gezorgd in de staatskassen, die nu als buffer dienen of gebruikt kunnen worden voor fiscale stimuli’.

Terwijl Westerse landen hun relanceplannen opzetten, is er in Afrika dus enige ruimte voor hetzelfde, tenminste in bepaalde ‘bodemrijke’ Afrikaanse landen. Ook door de voorbije jaren van schuldaflossing, heeft menig land budgettaire ademruimte.

Wensdroom

Voorzitter Robert Zoellick van de Wereldbank had tijdens de top van de Afrikaanse Unie, begin februari, het idee geopperd om 0,7% van de Westerse relanceplannen af te romen en in een fonds te stoppen voor ontwikkelingslanden. Dat blijft wellicht een wensdroom, want de bestaande beloftes van de ontwikkelde landen om hun ontwikkelingshulp te verdubbelen, kunnen nog amper waargemaakt worden.

Gisteren, bijvoorbeeld, maakte de ngo-koepel Concord bekend dat Ierland – traditioneel een belangrijke donor voor Afrika – zijn officiële ontwikkelingssteun (ODA) met 10 % (min 95 miljoen euro) zal terugschroeven. Daarmee volgt het een trend ingezet door andere landen als Italië en Frankrijk. Maciej Popowski, directeur van het Europese DG Development, heeft inzage in de ODA-plannen van de andere lidstaten en bevestigt in deze bedekte termen op het Friends of Europe-debat. ‘We hebben geen enkele reden om optimistisch te zijn’.
Komt daarbij dat lidstaten zich hebben voorgenomen een ‘percentage’ van hun bnp aan ontwikkelingssteun te besteden. Als het bnp door de recessie stagneert of krimpt, zakt ook de steun voor Afrika natuurlijk.

Minder geld voor het thuisfront

Voor de armste landen, komt dit even hard aan als de slabakkende handel. En vermits expats in het buitenland ook minder in het loonzakje krijgen, slinken ook de gelden die ze naar het thuisfront opsturen. Geen onbelangrijk gegeven, want die remittances zijn voor tal van Afrikaanse landen van vitaal belang.

Vraag is tenslotte hoelang de crisis zal aanhouden. Dat er bij private investeerders tot vorig jaar zoveel animo was voor de Afrikaanse markt, wijst op opportuniteiten, die er komende jaren ook nog altijd zullen zijn. Tussen 2000 en 2007 vervijfvoudigde de instroom van zogenaamde private capital.
Zowel Wereldbank als IMF voorspellen een aantrekken van de Afrikaanse economieën in 2010. In haar rapport eind vorig jaar gokte de Wereldbank op een gemiddelde groei van 4,6 in 2009 en van 5,8 in 2010. Het gemiddelde bnp zou daarmee weer op het niveau komen van de jaren 2005 en 2006.