Afrikaanse leiders zetten president Sudan opnieuw buitenspel

De Sudanese leider al Bashir kon eigenlijk vorig jaar al aanspraak maken op het roterende voorzitterschap van de Afrikaanse Unie. Ook toen gaven de Afrikaanse leiders de voorkeur aan een andere kandidaat, in casu de president van de Congolese Republiek, Dennis Nguesso. Bashir kreeg de verzekering mee dat hij in 2007 voorzitter mocht zijn, wanneer hij erin zou slagen de situatie in Darfour te doen verbeteren.

De rol van Bashir in de door hongersnood en etnische zuiveringen geteisterde westelijke provincie van Sudan is erg omstreden. De burgerbevolking is er massaal op de vlucht geslagen voor een gewapend conflict dat in 2003 ontbrandde tussen naar autonomie strevende Afrikaanse rebellen en het leger en Janjaweedmilities. De Janjaweed zijn door Khartoem gesteunde milities van rondtrekkende woestijnnomaden die beschuldigd worden van zware mensenrechtenschendingen.

Volgens cijfers van Human Rights Watch kostte het conflict al meer dan 200.000 mensenlevens. President Bashir heeft bij herhaling de omvang van de mensenrechtenschendingen in Darfour geminimaliseerd. Op 27 november 2006 zei hij op een persconferentie in Khartoem dat “het totale aantal doden in gevechten tussen het leger, de rebellen en de nomadenstammen onder de 9000 ligt”.

Bashir weigert bovendien 20.000 VN-blauwhelmen het land binnen te laten om de taak over te nemen van de 7000 man sterke, slecht uitgeruste en ondergefinancierde waarnemersmissie van de Afrikaanse Unie. Volgens insiders vreest de Sudanese president dat de VN-troepen hem en 51 andere verdachten van genocide zullen arresteren en voor het Internationaal Strafhof in Den Haag brengen.

De leiders van de Afrikaanse Unie hebben nu blijkbaar gehoor gegeven aan de oproep van mensenrechtenorganisaties om Bashir aan de kant te laten staan. Een eventueel Sudanees voorzitterschap zou volgens Amnesty Inteternational de geloofwaardigheid van de Afrikaanse Unie hebben ondermijnd, alsook haar engagement voor de mensenrechten in Afrika. Tsjaad, dat aan de kant staat van de rebellen in Darfour, had ermee gedreigd uit de AU te stappen wanneer Bashir verkozen zou worden.

Somalië is de andere brandhaard op de agenda van de Afrikaanse leiders. Het land werd in december 2006 onder de voet gelopen door het Ethiopische leger, dat de Unie van Islamitische Rechtbanken van de macht verdreef ten voordele van een door de VS gesteunde overgangsregering in Baidoa, 250 kilometer ten noordwesten van Mogadishu.

Ethiopië is zijn troepen aan het terugtrekken en de AU heeft een 8000 mans sterke vredesmacht beloofd. Alleen blijkt het erg moeilijk om die manschappen bij elkaar te krijgen. Tot nu toe heeft enkel Uganda 1500 soldaten toegezegd en zouden ook Malawi en Nigeria een inspanning willen doen.

Zuid-Afrika heeft al laten verstaan dat het geen manschappen naar Somalië zal sturen. De regionale grootmacht heeft al 3000 troepen in Sudan, Burundi, de Democratische Republiek Congo, Ivoorkust, Ethiopië en Eritrea. “Zuid-Afrika begint moe te worden en het enthousiasme om vredeshandhavers te sturen neemt af”, zegt Claude Kabemba van de in Johannesburg gebaseerde ngo Southern Africa Resources Watch.