Al Chávez wat de klok slaat

Posters, graffiti en ballonnen: alles in het Venezolaanse straatbeeld schreeuwt ‘No’ tegen de vraag die zondag wordt voorgelegd aan de bevolking: moet president Chávez zijn mandaat, dat tot begin 2007 loopt, neerleggen? De oppositie, die de voorbije jaren massademonstraties op de been wist te brengen, is daarentegen muisstil. De beweging gokt op de verborgen stemmen - tegenstanders van de president die daar enkel in de anonimiteit van het stemhokje voor uitkomen.

Als de voorspelling van de peilingbureaus uitkomt, dan zal Chávez zijn overwinning te danken hebben aan de verzengende campagne die hij voerde. Op 3 juni, enkele uren nadat bekend werd dat het referendum er zou komen, nam de president het roer van de campagne in handen. Sindsdien is hij met geen stokken weg te houden uit kranten, televisie en het straatbeeld. De jongste weken houdt hij onophoudelijk ronkende toespraken gericht aan de verpauperde meerderheid van de bevolking. De president heft ook liederen aan, strooit kwistig met anekdotes uit zijn jeugd en zijn legertijd en is niet te beroerd om grappen te vertellen, poëzie te reciteren en zelfs te dansen. Hij is beter als kandidaat dan als president, grapt Luis León, de directeur van het peilingbureau Datanálisis en lid van de oppositie. Het is ongelofelijk hoe hij erin slaagt het te laten klikken met het publiek.

Het leek er nochtans lang op dat Chávez de confrontatie met de brede oppositiebeweging uit de weg wilde gaan. Om hem af te zetten heeft de oppositie meer dan 3,7 miljoen stemmen nodig - het aantal waarmee de president werd herverkozen in 2000. Maar Chávez koos voor de confrontatie. Hijzelf heeft het referendum omgedoopt tot de nieuwe veldslag van Santa Inés - en verwijzing naar de historische overwinning van de revolutionaire leider Ezequiel Zamora op de conservatieve krachten tijdens de Venezolaanse burgeroorlog van 1859-1864. Zamora, één van de centrale figuren in Chávez’ spiegelgalerij van volkshelden, wist zijn vijand in de pan te hakken door zich eerst terug te trekken en vervolgens toe te slaan.

De peilingen geven aan dat er zondag 10 miljoen stemmers zullen opdagen, wat erg veel is op een totaal van 14 miljoen geregistreerde kiezers. Het Venezolaanse samenleving is erg gepolariseerd geraakt door de verbeten strijd tussen Chávez en zijn tegenstanders - de traditionele partijen, de zakenwereld en de vakbonden. Drie jaar politieke strijd hebben geleid tot een kortstondige coup in april 2002 en een twee maanden lange algemene staking eind 2002 en begin 2003.

Nu het eindspel wordt gespeeld, klinken op straat luide echo’s van de propaganda die beide kampen elk via hun kanalen verspreid hebben. We willen ons leven geven voor Chávez. Het is de eerste keer in 200 jaar dat we een president hebben die zich bekommert om de armen, zegt Arnoldo Ríos, een 64-jarige leraar op pensioen. Naast hem wil Rosa Centeno, secretaresse in een telecombedrijf, de president liefst eigenhandig wurgen. De slechtste president die we ooit hebben gehad. Hij heeft de Venezolanen verdeeld en is verantwoordelijk voor de sluiting van vele bedrijven. We moeten af van hem, met of zonder referendum.

Ook al wint hij, Chávez zal nooit meer de president van alle Venezolanen, zijn, zoals hij ooit beweerde. Hij beschouwt de politiek als een strijd tussen vrienden en vijanden eerder dan tussen bondgenoten en tegenstanders. Ik ben Florentino! We zijn allemaal Florentino’s! roept Chávez dezer dagen tot zijn duizenden toehoorders, die allemaal het folklorelied kennen waarin de zanger Florentino een improvisatieconcours aangaat met de duivel - en wint. De duivel, in Chávez ogen, is de oppositie, president George W. Bush, het imperialisme en de neoliberale vrije markt.

De regering-Bush van haar kant, lijkt zich te zullen neerleggen bij een overwinning van Chávez. In april 2002 toonde Washington zich maar wat blij met de coup in Venezuela. De Amerikaanse regering erkende de nieuwe (ongrondwettelijke) interim-regering maar werd in verlegenheid gebracht door de triomfantelijke terugkeer van Chávez. Er bestaan echt geen goede redenen meer om politieke druk op Chávez op te voeren als hij wint, meent William LeoGrande een Latijns-Amerikakenner van de American University in Washington. Het laatste wat Washington nu wil doen, is nóg een olieproducent van zich vervreemden. De hoge olieprijs versterkt de positie van Chávez ook in eigen land. Volgens de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en de Cariben (ECLAC) zal de Venezolaanse economie dit jaar groeien met 12 procent - een behoorlijke trendbreuk na de negatieve groei van de twee voorbije jaren. (MM/ADR)