Bioveiligheidsprotocol blijft dode letter

De conferentie van 9 en 20 februari in het Maleisische Kuala Lumpur moet een antwoord bieden op enkele belangrijke vragen: hoe hou je de risico’s van transgene producten in de hand en hoe verdeel je de opbrengsten uit de natuur op een rechtvaardige wijze? En – evenmin onbelangrijk – hoe stop je het uitsterven van plant- en diersoorten?

Een recente studie heeft aangetoond dat, mede als gevolg van de verwachte klimaatverandering en door toedoen van de mens, een derde van de planten en dieren tegen 2050 kunnen verdwijnen. Om die trend te keren zijn duidelijk geformuleerde doelen nodig, meetmethoden en fondsen om ontwikkelingslanden te helpen die doelen te halen. In 1994 riep de internationale gemeenschap de Conventie voor Biodiversiteit (CBD) in het leven. Doel ervan was om biodiversiteit (gevarieerde natuur) in stand te houden, duurzame ontwikkeling te bevorderen en tegelijk rekening te houden met ieders belangen.

Tien jaar na de oprichting van de CBD blijkt dat er van regulering nog niet veel terechtgekomen is. Het Bioveiligheidsprotocol (Cartagena Protocol) – een protocol dat de transport en de handel in levende gemodificeerde organismen (LMO’s) reguleert – dateert van 2000 maar is nog niet geldig. Van de 82 landen die ermee instemden, hebben er nog maar een paar de hele goedkeuringsprocedure hebben doorlopen. Sommige landen, zoals de Verenigde Staten en Australië, willen zich niet binden aan wetgeving.

De 187 landen (en de Europese Unie) die in Kuala Lumpur bijeenkomen, moeten beslissen over een werkgroep die regulerend moet gaan optreden bij de aanvraag van patenten op natuurlijke rijkdommen. Die controle kan bijvoorbeeld betrekking hebben op farmaceutische bedrijven die in het Amazonegebied onderzoek doen naar een medicijn voor kanker. Als dat medicijn daadwerkelijk ontwikkeld wordt, zou ook de plaatselijke bevolking daar baat bij moeten hebben.

Naar verwachting worden de besprekingen over patenten een moeizame onderneming, want concrete afspraken worden belemmerd door patenten en al bestaande handelsakkoorden tussen landen. Tijdens de besprekingen over patenten die afgelopen november in Montreal werden gehouden, konden rijke en arme landen weinig overeenstemming bereiken. Het Noord-Zuid conflict kenmerkt zich door starheid. Dat komt vooral door de vele patenten die Amerikaanse en ook Europese bedrijven hebben, zegt Chee Yoke Ling van het Third World Network in Maleisië. De conventie is er nog steeds niet in geslaagd om regels op te stellen voor een rechtvaardige verdeling van de bronnen.

Volgens milieugroeperingen ondermijnt het handelsakkoord tussen Canada, Mexico en de VS werd gesloten, het Bioveiligheidsprotocol. In het trilaterale NAFTA-akkoord is vastgelegd dat transport van graan dat voor minder dan 5 procent genetisch gemodificeerd is, niet gelabeld hoeft te worden. Het gaat dan alleen om graan dat bedoeld is voor verdere bewerking of voor gebruik als voedsel. Voor zaaigoed gelden strengere regels. Critici zeggen echter dat de overeenkomst het risico vergroot dat genetisch gemanipuleerd graan toch op akkers terechtkomt en zich mengt met andere soorten.

Volgens Canadese belanghebbenden valt het in de praktijk wel mee met de genetische vervuiling. Vijf procent is een richtlijn die in de industrie wel meer wordt gehanteerd. Het is een marge waarbinnen onbedoelde verontreiniging nog wordt geaccepteerd, zegt Blair Coomber van Agriculture en Agrifood Canada. Hij vindt dat de in de overeenkomst met alle partijen rekening is gehouden. Importerende landen worden geïnformeerd dat het product mogelijk ggo’s bevat. Tegelijkertijd garanderen we importeurs en exporteurs dat die transporten niet tegengehouden worden en voorkomen we dat de handel stagneert.

Greenpeace-adviseur Eric Darier vreest dat landen als Amerika, Canada en Argentinië kleinere landen onder druk zullen zetten om soortgelijke handelsovereenkomsten te tekenen. Onderhandelingen over een multilaterale overeenkomst worden dan belemmerd, want zijn ze al gebonden aan eerdere overeenkomsten.

Volgens Chee Yoke Ling van het Derde Wereld Netwerk maken ook ontwikkelingslanden zich zorgen over de trilaterale overeenkomst. Er gebeurt nu precies waar we vijf jaar geleden bang voor waren. Namelijk dat dit soort akkoorden de regels van het Bioveiligheidsprotocol ondermijnen.