"Brusselse lobbygroep verhindert democratisering investeringsakkoorden"

Bilaterale investeringsakkoorden zorgen ervoor dat de investeringen van private bedrijven in andere landen beschermd worden. Ze kunnen tussen welke landen dan ook afgesloten worden, maar worden het vaakst ondertekend door westerse staten en ontwikkelingslanden. België heeft momenteel zo’n tachtig bilaterale investeringsakkoorden lopen. In de volledige EU-zone bestaan er ongeveer 1200 van dergelijke akkoorden.

Anti-democratisch

De akkoorden bieden investeerders veel meer dan louter bescherming. Grote bedrijven roepen de akkoorden ook in om democratische beslissingen van bepaalde landen aan te vechten. Eén van de bekendste voorbeelden is de zaak waarin de Zweedse energiereus Vattenfall de Duitse staat voor de rechter sleepte omwille van een nieuwe, strengere milieuwetgeving. Duitsland heeft vorig jaar ingestemd met een minnelijke schikking.

Daarnaast is er het beruchte geval van oliegigant Chevron tegen de staat Ecuador. In 2003 klaagden inwoners van het Amazonegebied Chevron aan voor lichamelijke en milieuschade. Chevron maakte daarop gebruik van een bilateraal investeringsakkoord om Ecuador aan te klagen wegens “ongelijke behandeling voor de rechtbank”. Ecuador werd vorig jaar veroordeeld tot een boete van 500 miljoen euro. Omgekeerd legde een rechtbank in Ecuador  Chevron in februari dit jaar wel een monsterboete op voor de milieuschade die Chevron-dochter Texaco in de jaren zeventig in de Ecuadoraanse jungle had aangericht. Daartegen heeft Chevron beroep aangetekend.

Het aanvechten van beslissingen is niet het enige probleem. “Onder een bilateraal investeringsakkoord kunnen enkel staten aangeklaagd worden, bedrijven niet”, zegt Nathalie Bernasconi-Osterwalder, advocate en directeur van het investeringsprogramma bij het Internationaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling in Genève.

“Bovendien is er een gebrek aan transparantie: de beslissingen worden genomen door een ad-hocpanel van advocaten die in deze materie gespecialiseerd zijn”, vertelt Bernasconi-Osterwalder, “deze advocaten zijn in de ene zaak advocaat en in de andere rechter. Een rechter kan geneigd zijn een beslissing te nemen en zo een precedent te scheppen voor een volgende zaak waarin hij of zij advocaat is.” Geschillen tussen staten en bedrijven verlopen daarenboven achter gesloten deuren. Niemand heeft inzage in de documenten van de rechtszaak, zelfs de Europese Commissie niet.

Parlement stemt tegen

Sinds het verdrag van Lissabon in voege is, is investeringsbeleid een Europese bevoegdheid. In het Europees Parlement bekeek de Commissie voor Internationale Handel (INTA) hoe de transitie van het nationale naar het Europese niveau zou kunnen verlopen. Carl Schlyter (Europese Groene Partij) was rapporteur voor dit dossier. Hij stelde in zijn rapport voor dat de bilaterale investeringsakkoorden tussen twee landen ingetrokken zouden kunnen worden als ze in tegenspraak waren met mensenrechten of vooruitgang op sociaal — of milieuvlak tegenhielden. Ook stelde hij voor dat de rechtszaken tussen bedrijven en staten transparanter moesten verlopen.

Schlyter haalde echter geen meerderheid voor zijn voorstellen bij de eerste stemming in de INTA op 13 april. Ook bij de plenaire stemming in het parlement op 10 mei werden zijn voorstellen gekelderd. Carl Schlyter: “het is de schuld van een éénzijdige lobbycampagne: de ingediende amendementen waren identiek aan de kritiek die lobbygroep BusinessEurope op mijn voorstellen had.”

De Brusselse ngo Corporate Europe Observatory verdiepte zich in de zaak en bracht aan het licht dat de meerderheid van de ingediende amendementen gebaseerd waren op open brieven van lobbygroepen, waaronder BusinessEurope.

Brusselse lobbygroep

BusinessEurope is de meest invloedrijke lobbygroep in Brussel. De groep vertegenwoordigt 40 industrie- en werkgeversfederaties in 34 Europese landen. Adrian van den Hoven, directeur Internationale Zaken bij BusinessEurope, was aanwezig op de voorbereidende hoorzittingen van de INTA over de bilaterale investeringsakkoorden. Daar verklaarde hij onder andere dat “het bestaande systeem van geschillen tussen staat en investeerder moet behouden blijven om de akkoorden uitvoerbaar te maken.”

Verder raadde hij de commissie aan sociale of milieumaatregelen uit het voorstel te schrappen wegens het gevaar op onterechte onteigeningen. “De EU zou niet in de kaarten mogen spelen van landen die onze investeringen en technologieën proberen te stelen”, verklaarde hij.

Philippe de Buck is directeur-generaal van BusinessEurope. Op de vraag waarom zijn lobbygroep sociale en milieumaatregelen uit de akkoorden wil schrappen, is zijn antwoord: “Excuseer, daar gaat het niet om. Daar gaat het helemaal niet om. De vraag is: moeten we de investeringen van om het even wie in het buitenland beschermen, gebaseerd op bestaande akkoorden die op democratisch manier gesloten zijn tussen twee landen? Ja, we willen behouden wat nu bestaat. Bent u er voorstander van om de bescherming van investeerders te verminderen?”

Structureel probleem

De invloed van industriële lobbygroepen als BusinessEurope op het Europees Parlement is volgens Schlyter disproportioneel groot. “Het is een structureel probleem. De invloed is zo sterk dat het de ontwikkeling van Europa op lange termijn hindert. Vooraleer belangrijke dossiers gestemd worden, worden de kantoren van de parlementsleden platgelopen door industrielobbyisten. Er is geen andere stem aanwezig: de visie van ngo’s of vakbonden komt bijna niet aan bod omdat ze de middelen niet hebben om even veel te lobbyen als industriële lobbygroepen.”