Chinese migranten maken rechtsomkeert door economische crisis

Al ruim 30 jaar wordt plattelandsvlucht in China gedoogd en bij momenten zelfs gesteund door de overheid. Zeker wanneer het gaat om een tijdelijke, dynamische stroom van migranten. Die kunnen immers naar de landelijke streken terugkeren wanneer daar nood aan is (seizoensarbeid), en de rest van het jaar werk zoeken in de industriële stedelijke gebieden.

Grootste migratie ooit

De economische boom die China al geruime tijd meemaakt zorgde voor een explosieve groei van deze groep migranten. Door een aantal technologische innovaties in de landbouw waren er steeds minder permanente arbeidskrachten nodig op het platteland, terwijl de kuststeden een enorme industriële expansie kenden. Vertegenwoordigers van de overheid werden naar het binnenland gestuurd om van daaruit de lokale bevolking een baan te bezorgen in en rond de grootsteden. In minder dan tien jaar tijd trokken meer dan 200 miljoen Chinezen weg uit hun geboortestreek naar een regio met meer werkgelegenheid. De VN bestempelde dit reeds als de grootste migratiebeweging die de wereld ooit meemaakte.
Zo verkreeg China stilaan, naar Amerikaans model, een erg flexibele arbeidsmarkt met een ‘floating population’ van arbeiders. Nadelen als toenemende vervuiling, ontvolking van het platteland, ontstaan van sloppenwijken en dergelijke wogen voor de regering niet op tegen de enorme economische voordelen.

Vertraagde groei

Aan die groeicijfers is nu een eind gekomen. Voor 2009 voorspelt men een vertraging van de economische groei tot amper 7 procent -wat een miraumeus getal zou zijn in Europa, maar voor China kort bij een virtuele nulgroei komt. Ook lagere cijfers behoren nog te mogelijkheden. Zo zou China voor het eerst in bijna twintig jaar onder de 6 procent groei kunnen duiken. Dat is lang niet voldoende om de miljoenen rondtrekkende arbeiders aan het werk te houden. Premier Wen Jiabao heeft er bij de bedrijven op aangedrongen zich niet tot massale ontslagen te laten verleiden enkel omdat er op dit moment met verlies gedraaid wordt. Vele fabrieken omzeilden deze vraag echter door hun werknemers dan maar met onbetaald verlof te sturen zolang er sprake is van overproductie.
Dat verklaart waarom op dit moment tientallen miljoenen Chinezen al een volle maand voor het Chinese nieuwjaar, wanneer ze normaal pas naar huis terugkeren, op weg zijn naar hun streek van oorsprong. Officieel houdt China de hoop levende dat het om een tijdelijk fenomeen gaat. De vrees is echter reëel dat dit niet het geval is. Economen hebben China namelijk eerder al gewaarschuwd dat het land wel eens extra kwetsbaar zou kunnen blijken voor de huidige crisis. China is voornamelijk een exportland. Chinese producten worden veel te weinig door de eigen bevolking geconsumeerd. De economische groei is dan ook nauwelijks omgezet in welvaart voor de meerderheid, laat staan in een verkleining van de kloof tussen rijk en arm.

Herstelplan

Aan zijn ruime financiële reserves heeft China met andere woorden niet veel als het er op aankomt. Enkele maanden geleden kondigde Peking een plan aan om de economie door de crisis heen te helpen. Naar analogie met het voorstel van toekomstig Amerikaans president Obama ging het vooral om investeringen in infrastructuur. Deskundigen vrezen dat dit voor het specifieke geval van China geen goed idee is. Daar is, uitgezonderd in het door aardbevingen geteisterde Sichuan, geen echte nood aan. Veel dringender is het opdrijven van sociale investeringen. Als China de crisis echt wil bedwingen, “moet China een consumerende staat worden”, meent ook voormalig directeur-generaal van de Wereldhandelsorganisatie Mike Moore.
De Chinese regering heeft intussen een beperkte herziening van het plan aangekondigd. Belangrijk daarbij is het voornemen om werkloze migranten die willen terugkeren naar de rurale gebieden, te stimuleren om een eigen zaak op te starten die voor de lokale markten produceert.