Chinezen nemen hulpverlening zelf in handen

De aardbeving die de noordwestelijke provincie Sichuan in mei 2008 trof, kostte aan ongeveer 68.000 mensen het leven en richtte grote schade aan. De dag na de beving waren er al 36 Chinese hulporganisaties ter plekke, zeggen academici die de hulpverlening onder de loep namen. De weken daarop kwamen daar nog eens ruim 170 onafhankelijke burgerorganisaties bij – milieubewegingen, mensenrechtenorganisaties, groepen die het opnemen voor aidslijders en initiatieven die arme Chinezen betere kansen willen bieden in het onderwijs.
De meeste groepen kwamen uit Beijing, maar Sichuan zelf bleek ook al twintig private hulporganisaties te tellen, en uit de naburige provincie Shaanxi en de metropool Sjanghai kwam ook telkens een tiental groepen opdagen. De nood was groot en de officiële instanties waren blij met zoveel helpende handen.

Kantelmoment

De onafhankelijke hulpverleners werkten schouder aan schouder met staatsinstellingen en door de overheid gecontroleerde volksorganisaties. Dat deed wonderen voor het imago van de niet-gouvernementele organisaties bij de Communistische Partij en bij de bevolking, zegt Shawn Shieh, de samensteller van een boek over burgerorganisaties in China. “De aardbeving was een kantelmoment voor de Chinese burgerorganisaties”, zegt Shieh.
Burgerorganisaties die zich op liefdadigheidswerk toeleggen, hebben intussen de wind in de zeilen. De regering gaat ervan uit dat ze kunnen bijdragen tot sociale harmonie en ondersteunt hun ontwikkeling daarom voorzichtig, zegt Xu Yongguang, de vicevoorzitter van de Naradastichting, die het middenveld in China probeert te bevorderen. Nieuwe regels vergemakkelijken vooral stichtingen het werk.

Geldstromen

Er gaat ook steeds meer privaat geld om in de hulpsector in China. Volgens Shieh brachten de Chinezen in 2008 100 miljard yuan (10,7 miljard euro) aan donaties samen. Drie kwart daarvan was bestemd voor de aardbevingsslachtoffers. In 2007 bedroeg het totaal aan donaties dat niet-gouvernementele organisaties in China konden losweken, maar 31 miljard yuan (3,3 miljard euro), in 2007 amper 10 miljard yuan (1.7 miljard euro). Het leeuwendeel van dat geld gaat naar staatsinstellingen en door de staat gecontroleerde volksorganisaties.
Daarnaast zetten steeds meer bedrijven en rijke Chinezen liefdadigheidsorganisaties op. Volgens Xu zijn dat er intussen al ongeveer 850. De in 2009 opgerichte Herenstichting heeft een kapitaal van 4 miljard yuan (430 miljoen euro), de even recente Xinhua Du-stichting kan zelfs over 8.3 miljard yuan (894 miljoen euro) beschikken.

Gevoelige onderwerpen

Groepen van burgers die zich rond maatschappelijke noden of misstanden verenigen, hebben het nog altijd moeilijk om erkend te raken door de Chinese overheid. Zonder die erkenning kunnen ze geen rekening openen en geld inzamelen. De hulpverlening na de aardbeving in Sichuan maakte ook duidelijk dat sommige Chinese hulporganisaties nog veel moeten leren. Ze kwamen in Sichuan aan zonder duidelijke plannen en moesten later het veld ruimen zonder echt iets te hebben gepresteerd.
De meeste Chinese burgerorganisaties en stichtingen maken ook een grote boog rond gevoelige onderwerpen als de uitbuiting van de tweehonderd miljoen Chinese migranten die in de kuststeden en in Beijing werken. Ze kiezen voor de indirecte aanpak van dergelijke problemen – bijvoorbeeld door de kinderen van migranten aan beter onderwijs te helpen.