“Crisis is uitdaging voor aidsprogramma”

Centraal in het debat over anti-retrovirale behandelingen (ARV’s) is de poging van sommige ontwikkelingslanden om goedkope varianten van dure, gepatenteerde geneesmiddelen te produceren. Die mogelijkheid wordt erkend door de Wereldhandelsorganisatie (WTO), maar veel landen durven geen gebruik maken van de zogenaamde “verplichte licenties” uit angst voor represailles van grote economieën zoals de Verenigde Staten, die aan de kant van de farmaceutische industrie staan.

Thailand heeft zich opgeworpen als voorvechter voor die verplichte licenties. Het land heeft al verschillende van de speciale licenties uitgeschreven waardoor het 200.000 hiv-patiënten een ARV-behandeling kan geven. Mede dankzij die goedkope varianten staat Thailand, samen met het armere buurland Cambodja, in de lijst met twintig landen waar 50 tot 70 procent van de hiv-patiënten een behandeling krijgen.

IPS: U start in uw nieuwe functie als hoofd van UNAIDS  op een moment dat er zoveel slecht nieuws is door de financiële crisis. Heeft u schrik dat die crisis ook de hiv-programma’s in Azië zal aantasten?

Michel Sidibe: Ja, omdat ook voor de crisis Azië al met een jaarlijkse financieel tekort van twee miljard dollar zat om de hiv-programma’s uit te breiden. Het minimale jaarlijkse investering in Azië zou ongeveer 3,1 miljard dollar moeten zijn, maar het is momenteel amper 1,2 miljard.

De financiële crisis kan ook leiden tot het ineenklappen van de zorgmaatschappij in de regio. Ze zal een grote last leggen op hiv-patiënten, omdat de zorg voor hen tijd en geld kost van hun omgeving. Het is ook precies dat sociale vangnet dat belangrijk is voor de zorg van aids-wezen in landen als Cambodja en Laos.

Zijn er bepaalde thema’s die speciale aandacht vragen?

De focus ligt nog te weinig op de wortels van de infectie: kwetsbare groepen zoals druggebruikers, homoseksuelen en prostituees. Dat is het gevolg van het feit dat er te weinig aandacht gaat naar het vastleggen van de prioriteiten.

Als hiv-patiënten hun werk verliezen door de crisis, zullen ze het moeilijk krijgen om medicatie te betalen. Denkt u dat de crisis ervoor kan zorgen dat landen nu sneller verplichte licenties  uitschrijven zodat ze goedkopere geneesmiddelen kunnen garanderen?

De crisis is een goed moment om het debat te openen. Er zal immers al snel nood zijn aan geneesmiddelen voor de tweede en derde lijnsbehandeling, omdat de meeste mensen voorlopig alleen eerstelijnshulp krijgen. Er zou de mogelijkheid moeten zijn om ook de prijs van die tweede- en derdelijnsgeneesmiddelen te verminderen zoals we dat met de eerstelijn hebben gedaan. Maar we moeten tegelijk zorgen dat we een mechanisme hebben dat innovatie, onderzoek en de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen blijft belonen.

Maar u geeft toe dat de crisis hiv-patiënten voor moeilijke keuzes kan stellen?

We moeten natuurlijk vermijden dat een moeder de keuze moet maken tussen geneesmiddelen of voedsel voor haar kind. Aids draait niet alleen om gezondheid, maar ook om mensenrechten.

Dat geldt niet voor Birma, het land met de derde grootste verspreiding van aids in Zuid-Oost Azië. De militaire junta heeft er beperkingen ingevoerd voor de programma’s voor hiv-patiënten. Hebben die beperkingen invloed op het werk van uw organisatie?

We hebben een kantoor in Birma en werken met de regering een nationale strategie uit om een systeem op te zetten dat gegevens verzamelt. We zijn ook opnieuw onderhandelingen opgestart met het Global Fund (het humanitaire agentschap dat zich terugtrok uit Birma in 2005). Birma als geïsoleerd geval behandelen helpt niet. Enkel een geïntegreerde, grensoverschrijdende aanpak kan dat doen.