De Gucht vraagt hervorming Veiligheidsraad

‘Het valt te betreuren dat wij in de loop der jaren geen vooruitgang hebben kunnen boeken inzake de noodzakelijke hervorming van de Veiligheidsraad’, besloot De Gucht zijn speech. ‘Een nieuwe werkwijze dringt zich zonder twijfel op. Deze methode moet ons in staat stellen om het vastgelopen debat uit de technische werkgroepen in New York te halen en de hoofdsteden en het politieke niveau meer bij de discussie te betrekken. Ik stel dan ook voor dat er een Speciale Gezant voor de hervorming van de Veiligheidsraad wordt aangesteld, die consultaties voert en ons een voorstel bezorgt.’
De Gucht sprak zijn voorkeur uit voor een formule die in een eerste fase in een uitbreiding met semi-permanente zetels bestaat, zonder aan het bestaande evenwicht tussen de permanente en niet-permanente leden te raken. De Gucht: ‘Op termijn zouden de permanente leden ermee moeten instemmen afstand te doen van hun veto. De Verenigde Naties moeten het algemeen belang van de lidstaten dienen, maar ook de bevolkingen die zij vertegenwoordigen. Zij kunnen hier niet in slagen tenzij de landen hun eigen belangen overstijgen.’

Nog één generatie

Op een persbriefing lichtte De Gucht zijn voorstel verder toe: ‘We vragen dat er iemand zou aangeduid worden om te trachten een consensusvoorstel uit te werken en op tafel van de Algemene Vergadering te leggen. Persoonlijk denk ik dat de manier erin bestaat te zeggen dat de landen die nu een vetorecht hebben dat veto blijven behouden voor nog een generatie. Je kan dan discussiëren over hoelang een generatie duurt, 20, 25 of 30 jaar bijvoorbeeld. Daarnaast zouden we moeten gaan naar een systeem met nieuwe semi-permanente leden, waarbij de verschillende continenten op een redelijke manier vertegenwoordigd worden.’
Momenteel heeft geen enkel land uit Zuid-Amerika of Afrika een permanent zitje in de Veiligheidsraad. De Gucht: ‘Uit Azië heeft alleen China een vaste stek. Enkel Europa is op een redelijke manier vertegenwoordigd, maar gezien de beperktheid van de Veiligheidsraad kan je - in vergelijking met de andere continenten – spreken van een zware oververtegenwoordiging. Ik denk dat het logisch zou zijn dat er binnen een generatie twee zetels komen voor Europa, telkens een voor een klein en een voor een groot land. Maar dat zal pas na een overgangsperiode van een generatie mogelijk zijn.’
De hervorming van de Veiligheidsraad staat al een hele tijd op de internationale politieke agenda. In 1993 werd een speciale Werkgroep voor de Hervorming van de Veiligheidsraad met het thema belast, al is er na meer dan een decennium onderhandelingen nog geen consensus over het te volgen pad. In de Millenniumverklaring van 8 september 2000 beloofde de internationale gemeenschap de inspanningen op te drijven om een omvattende hervorming van de Veiligheidsraad door te voeren. Ook op de Algemene Vergadering van afgelopen week kwam het thema voortdurend ter sprake. Ondermeer China, Frankrijk en VS spraken over een opening voor nieuwe leden.

 

Hete hangijzers

In zijn speech voor de Algemene Vergadering in New York ging De Gucht verder in op een aantal actuele hete hangijzers zoals Congo, Kosovo, Iran en Birma.  
Met betrekking tot Congo waarschuwde De Gucht er opnieuw voor dat de kwetsbare situatie in het oosten van het land en het opflakkerende geweld in Noord-Kivu aanzienlijke risico’s vormen voor de stabilisatie. ‘De humanitaire gevolgen zijn dramatisch. De plaag van de rekrutering van kindsoldaten neemt nieuwe proporties aan’, aldus De Gucht. ‘België zal de aandacht van de internationale gemeenschap op dit belangrijke dossier blijven vestigen.’
De Gucht riep Servië en Kosovo op om ‘gebruik te maken van de gelegenheid die hen geboden wordt om tot een compromis te komen. De tijd dringt. Het status quo is geen optie. Indien de partijen geen akkoord kunnen bereiken, is het aan Europa om op zijn beurt zijn verantwoordelijkheid op te nemen.’
In het Iraanse nucleaire dossier verdedigde De Gucht een multilaterale aanpak: ‘Wij moeten resoluut gebruik maken van de multilaterale mechanismen die het Internationaal Atoomenergie Agentschap en de Veiligheidsraad zijn, met het oog op het bereiken van concrete resultaten.’ De minister riep Iran op om de Veiligheidsraadresoluties ‘onmiddellijk en volledig’ te respecteren.
Over de situatie in Birma zei De Gucht: ‘De recente manifestaties tonen de vastberadenheid van de bevolking. Zij moeten de regering aansporen om een constructieve dialoog aan te vatten met het oog op een herstel van de democratie in Myanmar. Gebruik van geweld is ontoelaatbaar.’

‘Multilateralisme maakt comeback’

Ten slotte kwam ook de actualiteit van Soedan, Libanon, Israël, Palestina, Irak, Burundi en Sierra-Leone aan bod in de toespraak van De Gucht. ‘De rode draad van mijn speech is dat het multilateralisme opnieuw aan invloed wint’, aldus De Gucht op een persbriefing in New York. ‘De glorieperiode van het unilateralisme ligt achter ons. Het multilateralisme neemt duidelijk aan impact toe.’
‘Kijk bijvoorbeeld naar de oplossing die men nu op poten zet voor Darfoer: je ziet dat er én vanuit de VN, én vanuit de EU een uitgesproken multilaterale aanpak is. Maar er zijn natuurlijk ook caveats. Kosovo bijvoorbeeld, waar de Veiligheidsraad niet is uitgeraakt. En dat legt onmiddellijk ook de zwaktes bloot van de Veiligheidsraad. Als één van de 5 permanente leden een veto uitspreekt en handhaaft, dan is de rol van de VN voor een stuk uitgespeeld. Maar je ziet toch ook in andere dossiers – Iran bijvoorbeeld – dat daar met horten en stoten het multilateralisme wordt doorgezet.’
Kristof Clerix, New York