Dump chemische wapens hindert aanleg pijpleiding

In de Baltische Zee werd na de Tweede Wereldoorlog 40.000 ton overtollig militaire materieel en chemische wapens gedumpt. In dit gebied is ook Noordstroom, een gasleiding tussen Rusland en Duitsland, gepland.  

Vaidotas Verba, de Litouwse ambassadeur in Nederland en bij de Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW), wil meer aandacht voor de gevaren van het chemisch afval en pleit voor een ontwerpresolutie die volgend jaar gepresenteerd zou moeten worden bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (VN). “We zullen de omvang van het probleem nooit helemaal kunnen vaststellen, omdat de gegevens over het dumpen onvolledig of vernietigd zijn”, zei Verba begin deze week.

Chemische wapens zijn niet alleen gedumpt in de Baltische Zee. Schadelijk materiaal belandde ook in de Atlantische en Grote Oceaan, de Noordzee, Middellandse Zee en voor de kust van Australië en het Hawaïaanse eiland Oahu, zei hij.

Op 24 september zag een strandganger bij Swansea in Wales militaire apparatuur op het strand liggen. Drie dagen later kregen de leden van het team dat het aangespoelde materiaal moest opruimen, symptomen die leken op die van blootstelling aan mosterdgas - een gas dat tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog en in andere conflicten gebruikt werd.

Bommen

Het Nordstroom-project heeft opnieuw de aandacht op het chemisch afval gevestigd. De Helsinki Commissie, belast met het beschermen van de relatief ondiepe en stilstaande Baltische Zee tegen vervuiling, zag in 1994 geen grote dreiging van het chemisch afval voor het zeeleven. Volgens de commissie was de beste oplossing het afval te identificeren en op de zeebodem te laten liggen.

De aanleg van twee parallelle pijpleidingen zou echter op z’n minst een paar dumpgebieden ontwrichten, ondanks het feit dat het constructiebedrijf een route probeert te volgen die bekende dumpplaatsen omzeilt. Bovendien zijn er ook objecten op drift.

In 1995 spoelden 4.500 brandbommen aan op de westkust van Schotland. Dat gebeurde een paar dagen nadat een geul gegraven was voor een pijpleiding van Schotland naar Ierland. Baggeren, zand- en grindwinning brengen risico’s met zich mee, zei Verba, net als het aanleggen van pijpleidingen en kabels.

Strategisch belang

Het Noordstroom-project moet nog goedgekeurd worden door Finland en Zweden. Dinsdag stemde Denemarken in met de pijpleiding.

Markus Binder, non-proliferatie-expert en voormalig plaatsvervangend directeur van het Chemical and Biological Weapons Nonproliferation Programme van het James Martin Centre in Monterey (Californië), vraagt zich af wat de intentie van Litouwen is om de kwestie rond de chemische wapens nu zo hoog op de agenda te zetten.

Litouwen heeft aangegeven zich zorgen te maken over een pijpleiding naar West-Europa die zijn grondgebied omzeilt, en zo Rusland de mogelijkheid biedt Litouwen van gas af te sluiten.

Wijzen op de gevaren van het gedumpte chemisch afval kan het project vertragen. Maar de chemische wapens zijn volgens Binder vermoedelijk niet de belangrijkste zorg van Litouwen. “Hier spelen waarschijnlijk strategische kwesties.”  

Volgens Binder is de dreiging gezondheids- en milieudreiging van het chemisch afval niet groter dan die van industrieel afval uit oude fabrieken in de voormalige Sovjet Unie. “Het is beheersbaar.”