e-Stewards pakken elektronisch afvalschandaal aan

Vergiftigt je oude tv kinderen in China? Lekken er zware metalen uit je afgedankte pc in een Nigeriaanse rivier? Amerikaanse consumenten konden tot voor kort niet weten wat er met hun elektronisch afval gebeurde. De VS hebben immers geen wet die de uitvoer van uitgediende tv-schermen, mobieltjes en computers verbiedt. Zelfs toestellen van producenten die een milieuvriendelijke recyclage aankondigen, komen vaak in arme landen terecht. Daar worden ze ontmanteld door arbeiders die er zonder veel beschermingsmaatregelen de waardevolle metalen moeten uithalen.

30 miljoen nieuwe tv’s

Het probleem is enorm. De VS produceren per jaar naar schatting drie miljoen ton elektronisch afval. Die berg wordt steeds groter. De Amerikanen hebben dit jaar al 30 miljoen tv-toestellen gekocht, en dat aantal zal nog stijgen omdat alle grote Amerikaanse zenders op 17 februari op digitale televisie overschakelen.
Anders dan in Europa zijn producenten van elektronische toestellen in Amerika niet verplicht oude apparaten terug te nemen en naar behoren te recycleren. Daardoor is er ook nauwelijks toezicht op wat er met het afval gebeurt. Zowat 85 procent van het elektronisch afval in de VS gaat naar Amerikaanse stortplaatsen of wordt verbrand. Dat zorgt voor veel vervuiling. Toestellen die gerecycleerd worden, vertrekken meestal naar ontwikkelinglanden. De meeste bedrijven die de toestellen daar verwerken, trekken zich weinig aan van het milieu en van de gezondheid van hun werknemers.
  
Elk dag arriveren er bijvoorbeeld een honderdtal containers met elektronisch afval uit de VS in Hongkong, zegt Jim Puckett. Hij coördineert het Basel Action Network (BAN), een internationale organisatie die ten strijde trekt tegen het dumpen van giftig afval in arme landen. Vanuit Hongkong gaat het afval naar China. Het verwerken van buitenlands afval is in China grotendeels illegaal, maar omdat er veel geld mee verdiend wordt, knijpen de autoriteiten een oogje dicht. De toestand in Chinese recyclagecentra als Guiyu “is nu nog veel slechter dan enkele jaren geleden”, zegt Puckett.

90 procent liegt

Het e-Stewards-programma brengt verwerkers samen die goede recyclage wel ernstig nemen. Dat is hard nodig. “Ik schat dat 90 procent van de recycleerders hun klanten voor het lapje houdt”, zegt Bob Houghton, de voorzitter van Redemtech, een bedrijf dat elektronisch afval verwerkt en lid is van e-Stewards. Vaak helpen Amerikaanse recycleerders hun klanten gratis van hun oude computers en tv-schermen af. Volgens experts kan dat alleen als dat materiaal naar ontwikkelingslanden worden getransporteerd, daar heel goedkoop uit elkaar wordt gehaald en de onbruikbare delen zonder verdere kosten gedumpt worden.
Onafhankelijke onderzoekers van e-Stewards zullen nagaan na of de aangesloten bedrijven zich aan alle voorwaarden houden. Het certificatieprogramma wordt in 2009 goed uitgetest en zal in 2010 helemaal operationeel zijn.
Intussen proberen Amerikaanse actievoerders ook de producenten van elektronische apparaten tot actie aan te zetten. Wettelijk zijn ze daartoe niet verplicht, maar tv-fabrikanten als Sony, LG en Samsung en PC-makers als Dell, Lenovo en Toshiba nemen hun oude toestellen al gratis terug. De uitdaging is nu meer fabrikanten over de streep te trekken voordat de overige Amerikaanse kijkers die overschakelen op digitale televisie hun oude tv-toestellen van de hand doen.
Maar de producenten van goedkope elektronica in landen als de VS, Japan en Canada blijven zich verzetten tegen een verbod op de uitvoer van elektronisch afval. Ook de schroothandel blijft vierkant tegen.