Een 'Obama-plan' voor DR Congo

In een reactie op de aanhouding van Laurent Nkunda in Rwanda, drukte Robert Wood, woordvoerder van het Amerikaanse kabinet van Buitenlandse Zaken, zich met de volgende bewoordingen uit: “Het is een welkome vooruitgang in de richting van vrede. Hij deed niet meer dan de bevolking van Congo destabiliseren, en bij uitbreiding de ganse regio. Te lang heeft hij chaos gezaaid”.

Om beter de reikwijdte van deze reactie te vatten, kan het interessant zijn om terug te gaan naar 2005. Nog als senator van Illinois, heeft Barack Obama toen een wetsontwerp ingediend ter erkenning van het systematische seksuele geweld als een ernstige bedreiging in Afrika, in het bijzonder voor de DRC. De wet werd in 2006 goedgekeurd en omvatte een reeks verregaande doelstellingen, waaronder een wederopbouw van Congo, de oprichting van duurzame politieke structuren, paal en perk stellen aan de politieke corruptie, het professionaliseren van het nationale leger, het bestrijden van seksueel geweld en steunverlening aan de slachtoffers. Door deze wet kon tevens 52 miljoen dollar vrij gemaakt worden voor deze doelstellingen. Bovendien voorzag de wet in de aanstelling van een VS-gezant in DRC, belast met het zoeken van een oplossing van het terugkerende geweld. Tot slot wordt bij het Amerikaans bestuur aangedrongen de MONUC (de VN-missie in DRC) te ondersteunen.

Op 20 januari 2009 is, met de inhuldiging tot president, het Obama-tijdperk eindelijk aangebroken. Reeds op 13 januari 2009 stelde Hillary Clinton – intussen tot buitenlandminister benoemd – aan het Congres het zogenaamde ‘Obama-plan’ voor. Bij aanvang van het onderdeel over Afrika, wees de nieuwe secretary of state op de chaos, met name in de vorm van piraterij, afkomstig van zogenaamde ‘failed states’ zoals Somalië. “Indien men daar”, aldus Clinton, “Zimbabwe aan toevoegt, waar de regering van president Robert Mugabe de bevolking mishandelt, en Oost-Congo, waar anarchie en geweld de overhand hebben, moge het duidelijk zijn dat de chaos de problemen in Afrika ten zuiden van de Sahara blijft voeden”.

“Deze landen bieden”, aldus de buitenlandminister, “niet enkel een geschikte voedingsbodem voor misbruiken, zoals moord, verkrachtingen, gebrek aan belangstelling voor ziekten en andere calamiteiten, maar tevens trekken ze terroristen aan die een onderkomen trachten te vinden in de chaos”. Als oplossing stelt Clinton voor “de Afrikaanse landen bij te staan bij de bescherming van hun natuurlijke hulpbronnen en ervoor te zorgen dat ze er een rechtvaardige vergoeding voor ontvangen, een einde te maken aan de oolog in Congo, een termijn op te leggen voor de autocratie in Zimbabwe en aan de humanitaire ramp van Darfur”. Dit is het ‘Obama-plan’ in grote lijnen.

De Congolese krant Le Potentiel evalueerde het zogenaamde “Obama-plan” en trof er “dynamische concepten” aan die bovendien “ongevaarlijk” zijn, wanneer ze vergeleken worden met de “provocerende plannen” van Herman Cohen en Nicolas Sarkozy. Met name “het onderdeel van de verantwoordelijkheid van de buitenlandse regeringen die de Democratische Republiek Congo destabiliseren, de politieke corruptie en de afwezigheid van een professioneel leger” lijkt de krant te smaken. Even lovend klinkt de reactie op de economische plannen, het beheer van de natuurlijke rijkdommen en het verbreken van de link met de oorlogsindustrie.

De krant lijkt het Afrikabeleid van Obama gunstig gezind. Ze gaat zelfs zo ver te speculeren op een einde van de oorlog en de instabiliteit, alsook de ontwikkeling van de regio. “Hij geeft geen enkel symbool van de onafhankelijkheid prijs, laat de soevereiniteit van elke staat onaangetast, maar wil in tegendeel dat de rijkdommen van een land in eerste instantie ten bate komen aan de zonen van het land”. Het verschil met het zogenaamde ‘Cohen-plan’ is groot, volgens Le Potentiel. Dit plan, genoemd naar Herman J. Cohen, assistent secretary of state for Africa in de periode 1989-1993, voorzag volgens Le Potentiel in een verzwakking van de Congolese economie ten voordele van de Engelstalige landen aan de oostgrens van het land. “Het ‘Obama-plan’ zet zich eveneens af van het ‘Sarkozy-plan’, dat louter zou aansturen op de balkanisering van de DRC door de Rwandese economie te versterken met behulp van de Congolese natuurlijke rijkdommen”.

Waarnemers wijzen er echter op dat het slechts zou gaan om een “verbetering” van Bill Clinton’s Afrikabeleid, indertijd uitgetekend door Suzan Rice, huidige ambassadrice van de Verenigde Staten bij de Verenigde Naties, en toen Amerikaanse adjunct-staatssercretaris voor Afrikaanse zaken. Ze benadrukte toendertijd dat “Congo, toen nog Zaïre, niet zou moeten dienen als ruimte voor politieke experimenten, noch voor terrorisme, noch als voedingsbodem voor ‘paria-staten’”. Onlangs nog heeft Bill Clinton toegegeven dat zijn Afrika-politiek fouten bevatte.