Europa moet naar Afrika luisteren

De Britse eerste minister Gorden Brown heeft aangekondigd niet naar Portual af te zakken omdat de Zimbabwaanse president Robert Mugabe komt. Mugabe ligt onder vuur wegens mensenrechtenschendingen in zijn land. Mahamet Saleh Annadif, ambassadeur van de AU bij de EU, betreurt Browns demarche:  ‘De AU erkent dat er problemen zijn in Zimbabwe. We zoeken naar oplossingen en onderhandelen met de interne oppositie in Zimbabwe. Dit mag echter deze top niet gijzelen. Ik denk dat het beter is tegenover elkaar te zitten dan met lege stoelen te werken.’

Verschillende auteurs, waaronder Wole soyinka, Vaclav Havel, John Maxwell Coetzee en Gunter Grass hebben een open brief geschreven aan de Europese en Afrikaanse leiders waarin ze hen verwijten Zimbabwe en Darfur niet te bespreken tijdens de top. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch vindt dan weer dat de leiders stappen moeten zetten om burgers in Darfur en Somalië te beschermen, Zimbabwe op te roepen tot democratie, gerechtigheid te brengen in Tsjaad en anti-corruptiemaatregelen te nemen.

Ook de omstreden Economische Partnerschapsakkoorden (EPA’s) zijn een heikel punt. De EPA’s maken deel uit van de strategie maar werden niet echt uitgepraat in de voorbereiding. ‘De Afrikaanse Unie (AU) is niet erg onderlegd inzake handel en dus liet ze dat aan andere Afrikaanse spelers over. Dat kan als een boemerang terugkeren indien sommige Afrikaanse landen de EPA-kwestie ter sprake brengen en zo een bom onder de top leggen’, zegt Geert Laporte van het European Centre for Development Policy Management (ECDPM), dat het onderhandelingsproces over de nieuwe strategie aan beide zijden heeft begeleid.

Meer dan traditionele hulprelatie

De EU-Afrika-strategie, 26 bladzijden lang, raakt alle mogelijke terreinen aan waarop de twee continenten beter willen samenwerken: veiligheid en vrede, bestuur en mensenrechten, handel en regionale integratie, ontwikkeling, energie, klimaat, kennis en wetenschap, cultuur… De strategie overstijgt duidelijk de traditionele hulprelatie.

Commissaris Louis Michel heeft er volgens Laporte alvast moeite mee om de oude relatie achter zich te laten. Hij preekt gemakkelijk over wat hij goed vindt voor de Afrikanen – zoals de EPA’s– en luistert niet steeds naar hun bekommernissen. De stap naar minder paternalisme vergt een cultuuromslag. De Afrikaanse elites van hun kant moeten afleren altijd eerst hulp te vragen die dikwijls noodzakelijke hervormingen afremt’, zegt Laporte.

Hete adem

Het is zes jaar geleden dat de twee contintenten elkaar nog op dat niveau ontmoet hebben. Los van de mooie woorden over de gezamenlijke geschiedenis, het goede nabuurschap en de gedeelde waarden - die niet helemaal onjuist zijn - speelt vooral de groeiende competitie van andere machtsblokken. China en Latijns-Amerika organiseren geregeld hun Afrika-toppen, en ook India zit niet stil.
Europa werd nerveus van al die diplomatieke actie en vond dat het dringend iets moest aan doen om de bevoorrechte relatie met wat het als zijn achtertuin beschouwt, veilig te stellen. Indien de EU er effectief in slaagt posities in internationale instellingen te coördineren met de 54 Afrikaanse landen, ontstaat bovendien een blok van op zijn minst 81 landen, dat zwaar kan wegen op elk internationaal proces.

Ontevreden

De Afrikanen van hun kant waren ontevreden over de eenzijdigheid van de Afrika-strategie die de EU onder impuls van Louis Michel in 2005 had vastgelegd. Geert Laporte: ‘De Afrikanen zeiden dat het allemaal goed en wel was, maar vroegen zich af of zij als Afrikanen daarin ook iets te zeggen hebben.’  

Daarom begonnen de Europese en de Afrikaanse Commissie begin 2007 over de tekst van de strategie te onderhandelen. Laporte: ‘De Afrikanen hadden zich goed voorbereid voor de eerste ontmoetingen én ze waren gemotiveerd.  Dat verraste de Europese Commissie die evenwel snel de effectieven aanpaste. Bij de laatste expertenmeeting waren de Afrikanen met 18 en de EU met meer dan 100.’

Lees het artikel ‘Stoppen met preken, beginnen met luisteren’ in MO*magazine 49.