Getuigenissen: seksueel geweld

Getuigenissen

Hawaî, 16 jaar, uit Sierra Leone: ‘De eerste keer werd ik ontvoerd door twintig rebellen. In het begin weigerde ik hun “vrouw” te zijn, maar niemand anders gaf me eten. Na acht maanden kon ik ontsnappen en vond ik na drie dagen stappen mijn familie terug die het niet kon verkroppen dat ik verkracht was.’ Twee jaar later werd Hawaî weer ontvoerd…
Tatiana, 17 jaar, uit Congo, was 8,5 maand zwanger toen haar man en haar tweejarig zoontje werden vermoord in het oorlogsgeweld van 2003. Ze vluchtte met haar moeder en zussen, maar ze konden aan een checkpoint de honderd dollar niet betalen. Haar moeder wordt de keel overgesneden. Haar 14-jarige zus begint te huilen en wordt in het hoofd geschoten. Haar 12-jarig zusje wordt door de hele bende verkracht. Tatiana kan vluchten en bevalt na zes dagen stappen van een meisje.
Een man uit Noord-Oeganda: ‘De rebellen dwongen me seks te hebben met mijn eigen dochter. Ik weigerde. Dan verplichtten ze mijn zoon, met het geweer op hem gericht. Allemaal voor de ogen van mijn vrouw en andere kinderen. Ik moest seks hebben met een put in de grond tot mijn geslachtsorgaan helemaal open lag.’
Judith Mirembe van de Amerikaanse ngo Christian Children’s Fund in Oeganda: ‘Seksueel geweld uit de wereld helpen is onmogelijk. Zeker in Noord-Oeganda, waar de straffeloosheid compleet is met een bijna volledige afwezigheid van staat, ngo’s, gezondheidszorg, gerecht en politie. Verkrachte vrouwen worden sociaal uitgesloten uit schaamte en angst voor hiv. Vrouwen moeten honderd dollar betalen om hun zaak aan te geven en moeten zelfs betalen voor het vervoer van de dader naar het gerecht of gevangenis - en dat terwijl het gemiddeld inkomen 0,75 dollar per dag is. Niet alleen de daders moeten hun mentaliteit en gedrag wijzigen, heel de gemeenschap moet anders leren aankijken tegen seksueel geweld.’

Cijfers

> 74 procent van de vrouwen die vluchtten voor het oorlogsgeweld in Liberia in 2003 zijn seksueel misbruikt tijdens de oorlog of onderweg naar een vluchtelingenkamp in Sierra Leone.
> 39 procent van de vrouwen die de Rwandese genocide hebben overleefd zijn toen verkracht.
> Tijdens de oorlog in Bosnië-Herzegovina in 1993 werden 40.000 oorlogsverkrachtingen gerapporteerd.
> 19 procent van de Burundese vrouwen is verkracht. 40 procent kent een minderjarige die verkracht is.
> 28 procent van de vrouwen tussen 12 en 45 in Darfoer zijn meerdere keren verkracht.

Vrouwen als enveloppe met boodschap voor vijand

Seksueel geweld is vaak een bewuste oorlogsstrategie met een specifiek doel voor ogen. In Oost-Timor, Noord-Oeganda en Soedan gebeur(d)en verkrachtingen vaak bewust in het openbaar met zoveel mogelijk getuigen, om de vernedering en schaamte te maximaliseren en zo families en gemeenschappen uit elkaar te rukken. Door seksueel geweld probeert men angst te zaaien onder de bevolking en de tegenpartij. Vrouwenlichamen dienen dan als enveloppe om een boodschap naar de vijand te sturen. Verkrachtingen, verminking van geslachtorganen en opzettelijke hiv-besmetting vormen ook “efficiënte” middelen bij etnische zuivering. In Bosnië verwekten Serviërs doelbewust onder dwang kinderen bij moslimvrouwen en hielden ze gevangen om abortussen te vermijden.
Meisjes en jonge vrouwen worden in Liberia, Oeganda, Sierra Leone en Colombia ontvoerd om in tijden van oorlog dienst te doen als kindsoldaten of als seksslaven voor andere kindsoldaten en superieuren. Veertig procent van de kindsoldaten zijn meisjes.
Vrouwen op de vlucht lopen extra risico om in aanraking te komen met seksueel geweld. In ruil voor seks krijgen ze doorgang aan checkpoints, voedsel of onderdak. En eens “veilig” aangekomen in een vluchtelingenkamp stoppen verkrachtingen nog niet, dit keer door bendes buiten het kamp, medevluchtelingen of bewakers. Want in tijden van oorlog en vervallen sociale en morele normen zijn het niet alleen soldaten en rebellen, maar ook mannen van de eigen gemeenschap of burgers die profiteren van de chaos en straffeloosheid. Als het gewapende conflict voorbij is, stopt het seksueel geweld niet. Integendeel, volgens de Verenigde Naties stijgt de kans op verkrachting, gedwongen prostitutie en mensenhandel zelfs. (sf)
>> www.unfpa.org/emergencies/symposium06/

Minder hout, minder verkrachtingen

De humanitaire organisaties voorzien in een vluchtelingenkamp meestal geen brandstof omdat dit veel te duur is en de vluchtelingen te afhankelijk maakt. Daardoor moeten miljoenen vrouwen en meisjes in vluchtelingenkampen elke dag op zoek naar hout om te koken. Een “ideaal” moment om verkracht, ontvoerd of bestolen te worden. In het Keniaanse vluchtelingenkamp Dadaab gebeurt negentig procent van de aangegeven verkrachtingen tijdens de zoektocht naar hout.
Women’s Commission for Refugee Women and Children leert daarom vrouwen brandstofbesparend voedsel en zuinige kooktechnieken te gebruiken. Enkele voorbeelden: bonen eerst weken of granen malen voor het koken, voedsel in kleine stukjes snijden, vuur tegen de wind beschermen, een deksel en droog hout gebruiken, een tweede pot bovenop de eerste zetten… De Commissie pleit ook voor brandstofbesparende kookvuren, die tot tachtig procent minder hout verbruiken, en promoot alternatieve brandstoffen. Al blijkt elke alternatieve brandstof naast heel wat voordelen ook nadelen te hebben.
Biomassa briketten kunnen bijvoorbeeld goedkoop geproduceerd worden uit landbouwafval en geven geen rook, maar de productie ervan vraagt meer energie dan dat ze zelf opleveren. Kerosine is snel en proper, maar is duur en explosief. Biogas kan geproduceerd worden uit dierlijke of menselijke uitwerpselen, maar de installatie vraagt een flinke investering. Zonne-energie is veilig, milieuvriendelijk en kan goedkoop zijn, maar het is traag: rijst koken duurt anderhalf uur. En dan is er nog de parabool met in het midden een kookpot. Snel, maar ook heel duur zodat families hem moeten delen, wat veel georganiseer en spanningen geeft. Bovendien stuit elke brandstof die geen vuur geeft op culturele barrières. De wetenschap werkt ook aan een brandstofgel, ethylalcohol gemaakt van gefermenteerde rietsuiker of sorghum.
Goedkoop en lokaal geproduceerd, duurzaam en gemakkelijk te transporteren.
’s Commission pleit ervoor om bij de aanleg van een vluchtelingenkamp rekening te houden met de veiligheid van vrouwen: genoeg houtzones voorzien in of vlakbij het kamp, overbevolking vermijden, nachtverlichting, toiletten voor mannen en vrouwen niet vlak naast elkaar… Meer dekens en warme kleren beperkt ook de nood aan hout voor verwarming en is goedkoper dan bijvoorbeeld patrouilleren of beveiligd transport voorzien voor de vrouwen op zoek naar hout. (sf)
>> www.womenscommission.org