Globalisering bedreigt Japanse middenklasse

Zijn eerste twee kinderen kon Masaru Nishimura moeiteloos naar de universiteit sturen. Maar hoewel de 57-jarige man nog steeds hoofdober is van een drukbezocht restaurant in Tokio, heeft hij een lening van ruim 25.000 euro moeten afsluiten om het inschrijvingsgeld voor zijn jongste dochter te betalen. Hij zag zijn loon de voorbije twee jaar verschillende malen dalen. Volgens Nishimura’s baas is dat omdat de winsten teruglopen. Maar hij maakt zich grote zorgen over de toekomst.

Nishimura’s situatie is tekenend voor een nieuwe trend, zeggen Japanse sociologen. Japan stond bekend als een egalitaire maatschappij van witteboordenwerkers met een goed loon en jobzekerheid, maar dat is een nu verleden tijd, knikt Takeshi Miyajima, een socioloog verbonden aan de universiteit van Rikkyo. De Japanse middenklasse is in gevaar.

De Japanse maatschappij, die traditioneel de groep boven individueel voordeel stelde, wordt meer zoals de Verenigde Staten, vult socioloog Makoto Matsudaira aan. Globalisering heeft de concurrentie versterkt en een einde gemaakt aan levenslange werkzekerheid en een belastingssysteem dat de ontwikkeling van een middenklasse bevorderde.

De grootste vakbond van Japan, Rengo, signaleert dat de Japanse lonen gemiddeld met 1,7 procent per jaar dalen en dat het loonverschil tussen deeltijdse en voltijdse banen toeneemt. Het is ook een feit dat de Japanse bevolking vergrijst en de werkloosheid stijgt. Volgens de recentste overheidsstatistieken zijn nu al meer dan 1,4 miljoen mensen afhankelijk van staatstoelagen. Tien jaar geleden ging het nog maar om 88.000 mensen. Het ministerie verwacht dat het aantal de komende jaren nog sterk zal stijgen.

De tegenpool van de ober uit Tokio is iemand als Takafumi Horie, de 34-jarige zakenman die beroemd werd toen zijn internetbedrijf ‘Livedoor’ een overnamebod deed op de rijkste Japanse televisiebedrijf, Nippon Broadcasting System. Horie slaagde uiteindelijk niet in de overname, maar bezit wel bijna de helft van de aandelen van het televisiebedrijf. De man, die zijn opleiding aan de prestigieuze universiteit van Tokio liet schieten uit verveling, is extreem populair bij de jongere generatie. Die bewondert zijn durf om het oude Japan uit te dagen. In Japan verschijnt een nieuwe klasse superrijken zoals hij, die jaarlijks meer dan 250.000 euro verdienen en in appartementen wonen waar de maandelijkse huur meer dan 16.000 euro bedraagt.

Experts vrezen dat hervormingen de nieuwe sociale kloof in Japan nog zullen vergroten. De Japanse premier Junichiro Koizumi vindt dat Japan moet veranderen om aan de nieuwe internationale eisen te voldoen. De Japanse regering buigt zich momenteel over een aanpassing van de gezondheidssector waardoor patiënten meer uit eigen zak zullen moeten betalen.

Veel Japanners maken zich zorgen. Opiniepeilingen tonen dat meer dan 90 procent van de Japanners ongerust is over de toekomst, vooral over de sociale zekerheid op hun oude dag. Meer en meer mensen plegen zelfmoord: het cijfer staat nu op 30.000 gevallen per jaar. Onder hen ook de nieuwe groep van mannen van middelbare leeftijd die hun job verloren.

Nishimura bleef 35 jaar onder dezelfde baas werken omdat hij geleidelijk opklom naar betere posities en zijn loon mee zag stijgen. Maar nu zit ik in een totaal andere situatie. Ik veronderstel dat ik blij moet zijn dat ik niet ontslagen ben om plaats te maken voor jongere en goedkopere werknemers, zegt hij. (ADR/MM)