‘Goed onderwijs is de grondvoorwaarde voor ontwikkeling’

Van 3 tot 9 mei 2010 organiseerde Plan België een campagneweek rond kleuteronderwijs. De bedoeling daarvan was om in eigen land de aandacht te vestigen op het belang van kleuteronderwijs in ontwikkelingslanden. MO* sprak met Anthony Vanoverschelde, hoofd van de dienst Noordwerking van Plan België.

Waarom zetten jullie de komende drie jaar in op onderwijs?
Anthony Vanoverschelde: We hebben een missie die erin bestaat om de levensomstandigheden van kinderen structureel te verbeteren. Kwaliteit van onderwijs vormt daarvoor een onmisbare start. Cijfers wijzen uit dat 101 miljoen kinderen, voornamelijk in ontwikkelingslanden, geen toegang krijgen tot kwaliteitsvol onderwijs, terwijl het een basisrecht is.
Bovendien kan onderwijs ingezet worden als een essentieel element in de strijd tegen armoede. Om te beginnen kan het de gezondheidssituatie van mensen verbeteren. Daarnaast stimuleert scholing belangrijke democratische aspecten, zoals sociale cohesie en geletterdheid. Daardoor staat de bevolking sterker in haar schoenen en kan ze de overheid blijvend op haar verantwoordelijkheden wijzen.
Goed onderwijs is in feite de grondvoorwaarde voor alle ontwikkelingsinspanningen, die daardoor ook een duurzamer karakter kunnen krijgen.
Waarom zoveel aandacht voor de situatie van kleuters?
Anthony Vanoverschelde: We wijzen eerst op het belang van kleuteronderwijs en volgen daarmee de chronologie in een onderwijscarrière. We willen er de aandacht op vestigen dat vele inspanningen in het lager, middelbaar en hoger onderwijs niet ten volle benut kunnen worden als je niet start bij kleuters.
Kan je begrijpen dat er in de partnerlanden in het Zuiden meer middelen worden ingezet voor het beroepsvormend en het hoger technisch onderwijs?
Anthony Vanoverschelde: Dat is zeker begrijpelijk, maar daarom valt het nog niet goed te keuren. De noden die zich stellen, liggen vaak op technisch vlak. In een situatie van schaarste is men dan snel verleid om aandacht te besteden aan technische opleidingen. Vorming in die zin zorgt er immers voor dat mensen na een aantal jaren kunnen bijdragen aan oplossingen voor structurele problemen rond bijvoorbeeld infrastructuur.
Het probleem is echter dat je veel meer talent aan bod zou kunnen laten komen, als je een democratisering van onderwijskansen creëert. Dat kan je bijvoorbeeld doen door middelen vrij te maken voor algemeen kleuteronderwijs. Op lange termijn zou dat de ontwikkelingspower van een land versterken, omdat er meer talent boven kan komen drijven. Talent is iets wat zich niet ontwikkelt, als het niet aangesproken wordt.
Hoe vinden jullie dat de middelen voor kleuter- en lager onderwijs zich moeten verhouden ten aanzien van middelen voor (beroepsvormend) middelbaar onderwijs en hoger (technisch) onderwijs?
Anthony Vanoverschelde: Het is moeilijk om daar een exact cijfer op te plakken. Duidelijk is in elk geval dat de verhouding nu helemaal scheef zit en dat ze moet veranderen. Er moet land per land bekeken worden welke percentages realistisch zijn. Het installeren van kleuteronderwijs vraagt geen heel grote investeringen – voor ons een belangrijk argument om het daarom ook te doen – maar  lokale instellingen en mensen moeten natuurlijk ook klaar zijn om aan een dergelijk project te beginnen. Het hangt dus een beetje af van de fundamenten die in een land of een regio aanwezig zijn.
Belangrijk is vooral om te zorgen voor kwaliteit. In het kader van de Millenniumdoelen wordt sterk gefocust op een algemene toegang tot lager onderwijs. Er zijn in dat verband – kwantitatief gesproken – grote realisaties, maar in heel wat landen of delen van landen levert het lager onderwijs mensen af die nauwelijks kunnen lezen of schrijven.
Jan Luyckx, kabinetschef van uittredend minister van Ontwikkelingssamenwerking Charles Michel, geeft aan dat de landen in het Zuiden zelf ook vragende partij moeten zijn.
Anthony Vanoverschelde: Er is lokaal wel vraag naar, maar niet al te veel. De politici zijn niet tegen investeringen in het kleuteronderwijs, maar als er prioriteiten gesteld moeten worden, zijn ze zich te weinig bewust van het grote belang ervan. Ze zitten vaak ook met een kortetermijnperspectief. Voor ons onderstreept dat het belang om op het terrein te werken. De lokale overheden, die beslissen welke ontwikkelingsagenda er in hun land zal worden gevolgd, zullen sterk moeten worden gesensibiliseerd. Anders zullen zij inderdaad die keuze niet maken.
Anderzijds heeft ook de Belgische overheid een belangrijke rol. Zo kan ze tijdens de bilaterale besprekingen met de partnerlanden wijzen op het belang van kleuteronderwijs in België. Daarnaast kan ze partners aanmoedigen, door bijvoorbeeld middelen uit te reiken voor initiatieven.
Welke acties gaan jullie zelf nog ondernemen dit campagnejaar?
Anthony Vanoverschelde: Aan de ene kant zullen we vanuit onze projecten ter plaatse trachten te zorgen voor sensibilisering bij lokale overheden. Daartoe willen we – in maximaal overleg met die overheden – samenwerken aan de organisatie van onderwijs en zullen we, waar nodig, inspringen. Het doel is om daarmee de vraag vanuit het Zuiden zelf te versterken.
Aan de andere kant zullen we onze oproep aan de Belgische overheid voor meer financiële steun blijven herhalen. Aan de hand van heel wat onderzoeken en cijfermateriaal zullen we aantonen dat de ontwikkeling van kinderen in de kleutertijd van groot belang is voor hun ontwikkeling op latere leeftijd. Tot slot hopen we het komende jaar ook een breder draagvlak te creëren voor deze problematiek bij de publieke opinie.