'Guantanamo sluiten verschuift probleem'

Guantanamo moet zo snel mogelijk dicht omdat het detentiecentrum een aanfluiting is van de mensenrechten en het internationaal recht. Dat zegt een ontwerprapport van de VN-Mensenrechtencommissie dat deze week uitlekte in de Amerikaanse pers.

De mensenrechtengroep Human Rights First (HRF) is geen voorstander van een snelle sluiting. Als een sluiting van Guantanamo zou betekenen dat de gevangenen eenvoudig verscheept worden naar andere en minder zichtbare plaatsen, waar hun rechten geschonden blijven worden, dan is dat zeker geen stap vooruit, zegt Gabor Rona, het hoofd van de juridische dienst van HRF. Zolang de VS de andere illegale detentiecentra in de wereld niet sluiten, blijft het dweilen met de kraan open.

Professor Erwin Chemerinsky van de faculteit rechten van de Duke universiteit in de VS, heeft dezelfde vrees. Het gevaar is reëel dat Guantanamo wordt vervangen door iets erger als het dicht gaat. Men kan de gedetineerden overbrengen naar gevangenissen in landen buiten de Amerikaanse jurisdictie.

Het uitgelekte ontwerprapport stelt dat de gevangenschap van de 750 gevangenen in Guantanamo (zonder vorm van proces of juridische bijstand) in tegenstrijd is met het internationale recht. De Amerikaanse argumentatie voor dat uitzonderingsregime (‘het zijn vijandelijke strijders’) houdt volgens het rapport geen steek, omdat onvoldoende is onderzocht of dat statuut van toepassing is op elk van de gevangenen.

Een heel sterk argument, vindt professor Jonathan Turley van Georgetown University, een autoriteit inzake internationaal recht en de Amerikaanse grondwet. De kern van de zaak is dat de juridische claims van de regering geen grond hebben. Noch in het internationale recht, noch in het Amerikaanse. Het rapport roept de VS op de gevangenen naar het Amerikaanse vasteland over te brengen en hen daar een proces te geven. Turley hoopt dat Washington die aanbeveling ter harte neemt.

Waarnemers verwachten dat de Amerikaanse regering de legitimiteit van het rapport - het resultaat van anderhalf jaar onderzoekswerk - zal aanvechten. We hebben alle argumenten van de Amerikaanse regering erg, erg nauwkeurig onderzocht. Over geen enkele conclusie zijn we licht overgegaan, verzekert Manfred Nowak, de speciale gezant van de VN voor marteling en één van de auteurs van het rapport.

De VN-Mensenrechtencommissie wordt bestuurd door 53 landen, die niet allemaal even veel respect opbrengen voor de mensenrechten. Die landen verdienen zeker niet altijd tien op tien inzake mensenrechten, geeft Barbara J. Olshansky van de campagne Guantanamo Global Justice Initiative toe. Maar de integriteit van dit rapport staat buiten kijf. (MM/ADR)