Indonesische nationalisten klaar voor ‘konfrontasi’ met Maleisië

De nieuwe ruzie ontstond half februari, nadat het Maleisische staatsoliebedrijf Petronas Shell een concessie gaf om naar olie te boren in bij het eiland Ambalat in de Sulawesi Zee. Het gebied ten noordoosten van Kalimantan hoort volgens Jakarta tot de Indonesische territoriale wateren.

Beide landen stuurden de afgelopen weken oorlogsschepen naar de regio om hun belangen te verdedigen. Het Indonesische ministerie van Transport heeft ook bouwvakkers naar het Unarang Rif vlakbij het eiland gestuurd om er een vuurtoren te bouwen.

Terwijl de Maleisische media zwijgen over de kwestie, hebben Indonesische kranten door hun berichtgeving de nationalistische sentimenten laten hevig laten oplaaien. Jongeren uit het hele land hebben zich vrijwillig aangemeld voor ‘konfrontasi’, een term die verwijst naar de campagne die de voormalige Indonesische president Soekarno in 1963 tegen Maleisië voerde. Indonesische demonstranten verbrandden de Maleisische vlag.

De regeringen van beide landen hebben aangegeven de zaak vreedzaam te willen oplossen. Tijdens een bezoek aan Jakarta vorige week, gaf de Maleisische minister van Buitenlandse Zaken, Syed Hamid Albar, een reeks interviews om de gemoederen tot bedaren te brengen. Ook deed hij een beroep op de Indonesische media, die al over een mogelijke oorlog spreken, om hun anti-Maleisische retoriek te matigen. Oorlog is volgens Albar wat Maleisië betreft totaal niet aan de orde.

Analisten stellen echter dat er meer aan de hand is dan alleen maar een territoriale ruzie. Kort geleden zorgde Maleisië voor een diplomatieke rel met Indonesië, door duizenden illegale Indonesische arbeiders uit te zetten. Kort daarna doken de Indonesische media massaal op de kwestie Ambalat, waardoor een controversiële verhoging van de brandstofprijzen door de regering van de recent gekozen president Susilo Bamabang Yudhoyono naar de achtergrond verdween.

De Ambalat-zaak laat zien hoe de geest van het nationalisme de protesten tegen de hoge brandstofprijzen de kop in kan drukken, schreef politicoloog Israr Iskandar van de Andalas Universiteit in Pandang afgelopen week in de Jakarta Post. Hij waarschuwde dat door dat nationalisme de werkelijke problemen in Indonesië, zoals de kosten van het levensonderhoud, te veel uit beeld kunnen raken.

Media-analist Wahyutama van het Habibie Centrum in Jakarta benadrukt echter dat de behandeling van de Indonesische migranten in Maleisië waarschijnlijk een grote rol heeft gespeeld in de opleving van de nationalistische sentimenten. Op 1 maart, nadat de deadline voor vrijwillig vertrek verliep, begon Maleisië met de jacht op illegale arbeiders. Migranten die gearresteerd worden, kunnen veroordeeld worden tot een hoge boete, gevangenisstraf of zweepslagen.

De hevige reacties in Indonesië op de kwestie rond Ambalat zijn niet alleen te wijten aan de media, zegt Wahyutama. Ze zijn het gevolg van een opeenstapeling van emoties over de Maleisisch-Indonesische betrekkingen. Er heerst alom het gevoel dat de Indonesiërs vernederd worden door Maleisië.

Door Shell een olieconcessie te verstrekken, geeft Kuala Lumper aan ervan overtuigd te zijn dat de regio Ambalat Maleisisch gebied is. Indonesië meent echter goede argumenten te hebben dat te betwisten. Historisch gezien is Ambalat deel van het sultanaat Bulungan, dat na de onafhankelijkheid van Indonesië in 1945 onderdeel werd van de Indonesische archipel.

De laatste confrontatie tussen de twee buurlanden had betrekking op de Sipadan en Ligitan eilanden, eveneens in de Sulawesi Zee. Dat conflict werd in 2002 door het Internationaal Gerechtshof beslecht in het voordeel van Maleisië. De Maleisische aanspraken op Ambalat en het Unarang Rif zijn gebaseerd op die uitspraak uit 2002. Maar omdat beide gebieden elkaar deels overlappen, gebruikt Indonesië de regels uit het VN-verdrag inzake het Recht van de Zee om de grens twaalf zeemijlen van het eiland Sebatik te trekken. Sebatik ligt buiten de landsgrens, tussen Oost-Kalimantan en de Maleisische staat Sabah.

Analisten verwachten dat Indonesië bij deze nieuwe aanvaring met Maleisië geen internationale arbitrage zal zoeken. De zaak uit 2002 kostte het land handen vol geld, vooral vanwege de inzet van buitenlandse advocaten. Maleisië is ook niet in de stemming voor een juridisch gevecht, liet minister van Buitenlandse Zaken Albar vorige week doorschemeren.

Regeringsvertegenwoordigers van beide landen zullen elkaar deze week opnieuw ontmoeten. Tijdens die ontmoeting zal onder meer gesproken worden over de mogelijkheid van gezamenlijke exploitatie van de olievoorraden. (JS/PD)