Investeerders laten Bolivia links liggen

De voorbije tien jaar groeide de Boliviaanse economie met gemiddeld 4 procent per jaar. Maar het armste land van Zuid-Amerika kan nog wat extra groei goed gebruiken. Met zijn 9,2 miljoen inwoners komt het amper aan een bruto binnenlands product (bbp) van 7 miljard euro. Ter vergelijking: met slechts 800.000 inwoners meer haalde België in 2006 een bbp van 314 miljard euro.
Volgens studies van de VN en de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank (IDB) moet Bolivia mikken op een gemiddelde groei van 7 procent om de massale armoede in het land te doen wegsmelten. Maar daarvoor is dan wel elk jaar voor 2 miljard dollar buitenlandse investeringen nodig, concluderen de onderzoekers.
In de jaren 90 stroomde er heel wat buitenlands geld binnen in Bolivia. President Gonzalo Sánchez de Lozada (1993-1997 en 2002-2003) lokte grote multinationals aan met een beleid van privatiseringen en gunstige investeringsvoorwaarden. In 1996 pompten buitenlandse bedrijven een kleine 300 miljoen euro in voormalige overheidsbedrijven en in de ontwikkeling van de grote Boliviaanse aardgasvelden. Het jaar daarop steeg dat bedrag tot 600 miljoen, en in 1998 en 1999 schoot het bedrag door tot 740 miljoen euro.
Die forse investeringen veranderden echter weinig aan de armoede in het land. De onvrede daarover werd steeds sterker. Sinds 2003 leidden opstanden en massale protesten tot het vertrek van twee presidenten. De betogers eisten vooral dat de staat de exploitatie van de rijke aardgasvoorraden weer in handen zou nemen en de buitenlandse ondernemingen die in de sector actief zijn veel zwaarder zou belasten.
De linkse president Evo Morales, die begin 2006 aan de macht kwam, beantwoordde die verzuchtingen. Op 1 mei 2006 kondigde hij de nationalisering aan van de olie- en gasvoorraden. Met de buitenlandse oliemaatschappijen die in Bolivia actief zijn, werden nieuwe voorwaarden onderhandeld. Die zouden ertoe moeten leiden dat Bolivia in de sector per jaar 888 miljoen euro aan belastingen en royalty’s opstrijkt in plaats van de 185 miljoen euro van vroeger. Intussen probeert de Boliviaanse regering ook opnieuw de controle te verwerven over geprivatiseerde staatsbedrijven als de telecomonderneming Entel, de luchtvaartmaatschappij Lloyd Aéreo Boliviano, de stroomleverancier ENE en de nationale spoorwegen.
Volgens sommige economen brengt Morales op die manier de Boliviaanse economie nog verder in de problemen. Door de politieke chaos in het land doken de buitenlandse investeringen in 2005 al onder de 148 miljoen euro. In 2006 was er nauwelijks verbetering. Dat is onrustwekkend, vooral omdat de meeste Zuid-Amerikaanse landen in 2005 en 2006 juist meer investeringen aantrokken.
De staat kan volgens experts niet in de bres springen. “Alle arme landen hebben privé-investeringen nodig om te ontwikkelen”, zegt professor Armando Méndez Morales, een voormalige voorzitter van de Nationale Bank van Bolivia. “Bolivia spaart zelf nauwelijks, het geld moet van buitenaf komen.”
Critici zeggen dat het beleid van Morales buitenlandse investeerders afschrikt. Maar andere experts geloven dat ze enkel de kat uit de boom kijken. De Boliviaanse regering heeft wel degelijk oog voor de rol van de privé-sector, zegt Javier Gómez Aguilar van het Onderzoekscentrum voor Ontwikkeling in Landbouw en Arbeid (CEDLA). Dat blijkt volgens hem uit de zorg die de overheid besteedde aan de onderhandelingen met de twaalf buitenlandse oliemaatschappijen in het land, die nu onder nieuwe voorwaarden werken.. Gómez Aguilar verwacht dat andere private investeerders zich volgende jaar weer actiever zullen tonen in Bolivia.