Iran wil met Golfstaten praten over vrijhandel

De GCC, waar Bahrein, Koeweit, Oman, Qatar, Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten deel van uitmaken, overweegt gesprekken aan te gaan over zo’n vrijhandelszone, nu Iran hiertoe een officieel voorstel heeft gedaan.
“Zolang van Iraanse zijde de wens bestaat om handelsbesprekingen aan te gaan, kan de GCC daar alleen maar positief over zijn”, zei secretaris-generaal Abdul-Rahman Al-Attiya begin september na ontvangst van de brief van de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken, Manouchehr Mottaki.
Ideeën over samenwerking bestaan al veel langer. Zo kwam het sjiitische Iran in april met een voorstel, inclusief een plan met tien punten, om een gezamenlijke veiligheids- en samenwerkingsorganisatie op te richten in de Golfregio. Maar deze keer kwam er voor het eerst een officiële brief.
De oproep tot economische samenwerking komt tegen de achtergrond van een aantal ontmoetingen tussen Iraanse leiders en die van de GCC afgelopen jaar. In een poging de kloof tussen soennieten en sjiieten te dichten, vooral met het oog op het stabiliseren van Irak, riep de Arabische Liga op tot dialoog op hoog niveau tussen de Arabieren en Iran.
De breuk tussen soennieten en sjiieten ontstond door een opvolgingsstrijd die losbarstte na de dood van de profeet Mohammed, de stichter van de islam, in 632 na Christus. Tegenwoordig is ongeveer 85 procent van alle moslims soennitisch. Iran bevindt zich echter in een unieke situatie, omdat het het enige moslimland is dat grotendeels sjiitisch is. Het heeft in feite een grondwet die theocratisch-sjiitisch is.
Nadat de Verenigde Staten Saddam Hoessein onttroonden, werd Irak het eerste Arabische land waar de sjiieten de scepter zwaaien. De sjiieten hadden voor het laatst de macht in Irak in 1533. In dat jaar namen de soennitische Ottomanen Bagdad in.
De soennitische Arabische landen zien nu de noodzaak om banden aan te gaan met Iran en de sjiieten. Op 3 maart nodigde koning Abdullah van Saudi-Arabië de Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad uit voor een topontmoeting. De conclusie uit dat gesprek was dat verdeeldheid alleen de belangen van buitenlandse machten dient.
“Iran en Saudi-Arabië zijn zich bewust van de samenzweringen van de vijand. We hebben besloten maatregelen te nemen om die tegen te gaan. Hopelijk worden islamitische landen daardoor sterker in het weerstaan van druk van het imperialistische front”, zei Ahmadinejad bij zijn terugkeer in Teheran. “Het grootste gevaar dat de islamitische natie momenteel bedreigt, is de poging om de strijd tussen soennieten en sjiieten aan te wakkeren”, zei een Saudische woordvoerder.
De Samenwerkingsraad voor de Golf werd in 1981 opgericht, na de uitbraak van de oorlog tussen Iran en Irak. De raad ontwikkelde zich in de loop der tijd tot een politiek en economisch blok. “Gezien de ligging van Iran en de GCC-landen, kan een vrijhandelsakkoord nuttig zijn, hoewel de handelsrelatie momenteel nog niet erg divers is. Iran exporteert voornamelijk oliegerelateerde producten en importeert machines, onderdelen en meer geavanceerde goederen uit handelscentrum Dubai.
Een vrijhandelsakkoord met Iran kan goed zijn voor alle GCC-landen, zegt Mohammed Amerah, een econoom in Abu Dhabi. “Ik denk dat het proces naar vrijhandel geleidelijk zal verlopen. Uiteindelijk kunnen alle handelsbarrières geminimaliseerd worden, zodat er eenvoudig handelsverkeer mogelijk is tussen de landen”, zei hij in de Engelstalige krant Gulf News.
De hoge olieprijzen moedigden de GCC-landen aan de ontwikkeling en diversificatie van hun economieën hoog op de agenda te zetten. De aandacht voor economische integratie leidde in januari 2003 tot een douane-unie met een overgangsperiode die in december 2005 afliep. Daarnaast sloten de GCC-landen zich in januari 2005 aan bij de Arabische Vrijhandelszone.
Het bilaterale handelsvolume tussen de GCC-landen steeg van 6 procent voor de instelling van de douane-unie tot 21 procent erna: van 13 miljard euro in 2002 tot ruim 22 miljard in 2005. Een gezamenlijke munt, gepland voor 2010, lijkt voorlopig echter nog niet haalbaar. Oman gaf vorig jaar aan die deadline niet te kunnen halen.
Samen met de economische expansie ontstonden echter ook zorgen over Irans controversiële nucleaire programma, de mogelijkheid van een militaire confrontatie tussen Iran en de VS en de groeiende sjiitische invloed in Irak en Libanon. Ahmadinejad kondigde vorige week aan dat zijn land een mijlpaal heeft bereikt omdat er nu 3.000 centrifuges in gebruik zijn om uranium te verrijken voor het nucleaire programma.
De GCC-landen hebben publiekelijk gezegd dat ze hun grondgebied niet beschikbaar stellen voor een militaire aanval op Iran. Maar ze hebben weinig manoeuvreerruimte als de VS voor een militair avontuur kiezen, want de VS zijn tegelijk het belangrijkste land dat veiligheid kan garanderen voor de zes landen van het blok.
Hoewel de VS claimen voorstander te zijn van vrijhandel, is het onwaarschijnlijk dat ze de handelsbesprekingen tussen de GCC en Iran aanmoedigen. Die zouden kunnen leiden tot een sterkere Iraanse economie en betere toegang van GCC-landen tot Iran.
De Jebel Ali Vrijhandelszone in Dubai, een van de zeven Emiraten van de VAE, is nu al de grootste leverancier van consumentenproducten aan Iran. Begin september namen de VAE een nieuwe wet aan om de export van militair materiaal beter te controleren. Die wet kwam er op aandringen van de VS, die dreigden met actie als niet meer ondernomen werd om de export van mogelijk schadelijke technologie naar Iran en Syrië te stoppen.