Israël: veel kandidaten, maar geen leiders

De verkiezingen in Israël staan bekend om hun heftigheid, hun explosieve debatten, de tegenstelling tussen de religieuze en seculiere wereld en het gevecht tussen links en rechts. En achter dat alles schuilden existentiële vragen waar de Israëlische democratie al van bij haar geboorte in de jaren zestig mee kampt: hoe samenleven met de Palestijnen en hoe zorgen voor vrede zonder de veiligheid van het land in gevaar te brengen?
Vandaag lijkt de linkerzijde van het politieke toneel verdwenen. Onder joodse Israëli’s kreeg de oorlog tegen Hamas in Gaza onvoorwaardelijke steun. Het idee van een “vredespolitiek” lijkt taboe geworden, zelfs binnen traditioneel vredesgezinde partijen zoals Meretz. De slogan van de partij, “Geen compromis”, is veelzeggend. De leuze is niet zozeer gericht op mogelijke vredesplannen, maar probeert de partij staande te houden te midden van het nationalistische discours van de andere partijen.

Geen Obama-effect

“Het is jammer”, zegt Salman Fayyad, eerste minister van de Palestijnse Autoriteit (PA). “Geen enkele van de grote kandidaten om Israël te leiden heeft ook maar iets hoopvols voorgesteld dat kan leiden tot een vredesproces.”
Er is dus absoluut geen Obama-effect in Israël. Woorden als hoop waren tijdens de verkiezingscampagne afwezig, alles lijkt te draaien om angst en “de noodzaak om zich hard op te stellen”. Naar alle waarschijnlijkheid zal Israël zich bij deze verkiezingen dan ook verder naar rechts oriënteren, net zoals de vorige drie verkiezingen sinds het begin van de Palestijnse Intifada in 2000.
Het is ironisch, want Israëli’s krijgen nu niet meer te maken met zelfmoordaanslagen en constante terreuraanvallen. Integendeel. De meeste kiezers geven toe dat het afschrikkingseffect van Israël succesvol is, en dat de kans groot is dat een vredesakkoord in de nabije toekomst een relatieve vrede zal brengen in het zuiden van Israël.

Geen leider

Op de vraag waar de verkiezingen rond draaien, zei Ehud Barak van de Arbeiderspartij: “In één woord: leiderschap”. Zijn probleem, en dat van de twee andere kandidaten voor het premierschap, Benjamin Netanyahu van de rechtse Likud-partij en Tzipi Livni van het centrumrechtse Kadima, is dat ze het vertrouwen van de kiezer moeilijk kunnen winnen.

Geen enkele van de grote kandidaten om Israël te leiden heeft ook maar iets hoopvols voorgesteld dat kan leiden tot een vredesproces.

In de best verkopende krant van het land, Yediot Achnorot, legt de toonaangevende columnist Nahum Barnea de vinger op de wonde. Hij wijst op de voortdurende aanvallen van Likoed op Livni dat “de taak simpelweg te groot is voor haar”. Volgens de columnist kan echter precies hetzelfde gezegd worden van haar tegenstanders Netanyahu en Barak. “Hun portretten op reclamepanelen mogen dan wel gigantisch zijn, ze zijn ook dwergen tegenover de enorme problemen waar Israël tegenaan kijkt: Iran, de economische crisis.”
Opiniepeilingen wezen uit dat ongeveer een vijfde van de kiezers nog geen beslissing genomen had aan de vooravond van de verkiezingen. Sommige politieke analisten vrezen dat het politieke systeem niet meer zal functioneren. Het is goed mogelijk dat Israël binnenkort bestuurd wordt door een eerste minister die minder dan een kwart van de stemmen achter zich heeft.
Zelfs al zou Kadima het winnen van Likoed, dan nog is de vraag hoe Livni een stabiele coalitie moet opbouwen. Zelf lijkt ze zich daar niet veel zorgen om te maken. “De politieke kaart opdelen in links en rechts is oude koek”, zei ze in een radio-interview. “Die verdeling is passé. Als we Likoed verslaan, zullen we gewonnen hebben. Dan moeten we het rechterkamp verenigen in een nieuwe regering, en dat zullen we doen.”
De kans is nog steeds het grootst dat Netanyahu de volgende preimier van Israël wordt. Maar de woorden van Menachem Levi, die een bedrijfje in Jeruzalem runt, zijn sprekend: “Ik ben door en door aanhanger van Likoed, altijd geweest. Maar de laatste keer heb ik niet voor Netanyahu gestemd. Zijn harde kapitalisme toont aan dat hij geen vriend is van de gewone mensen. Wat we missen is een echte leider, en ik zie eerlijk gezegd niemand die aan die beschrijving voldoet.”