Ivoriaanse boeren ontdekken soja dankzij oorlog

In september 2002 raakte Ivoorkust door een burgeroorlog in tweeën gedeeld en moesten de boeren in het noorden het plots zonder meststoffen stellen. Vrij snel schakelden ze over op een systeem waarbij akkers afwisselend worden bezaaid met soja, met een positief resultaat.
“Mijn oudste zoon studeert landbouw en hij raadde me in 2003 aan soja te planten. De oorlog was toen volop bezig en we konden niet aan mest raken voor onze traditionele gewassen, maïs en yams”, zegt Aminata Doumbia, een boerin uit Odiénné in het noordwesten van het land. Omdat de kwaliteit van de bodem en de daaropvolgende oogsten er zichtbaar op vooruitging, wisselt Aminata de andere gewassen nu systematisch af met soja.
Yacouba Coulibaly, een katoenkweker uit dezelfde streek, paste hetzelfde systeem toe en zag zijn opbrengst met een tiende vermeerderen: “Wanneer je soja en andere gewassen afwisselt op eenzelfde stuk grond, heb je geen mest nodig. De soja voegt iets extra toe aan de grond, ik weet niet wat.”
Het geheim van de soja zit hem in de wortels van de plant. Die onderhouden een symbiotische relatie met stikstoffixerende bacteriën. De bacteriën halen de stikstof uit de atmosfeer en verrijken zo de bodem, ook voor de planten die later komen.
“Biologische stikstoffixatie is een goedkoop alternatief voor industriële stikstofbemesting”, bevestigt Eric Küneman van de FAO, de Landbouw- en Voedselorganisatie van de Verenigde Naties. “Soja of andere peulvruchten telen heeft als bijkomende voordeel dat het de uitstoot van broeikasgassen en watervervuiling tegengaat, de biodiversiteit beschermt en een meer duurzame omgang met landbouwgrond mogelijk maakt.”
Het succes van soja in het noorden van Ivoorkust is des te opmerkelijker omdat een poging om het gewas in de jaren zeventig te introduceren op een flop uitdraaide. Het ministerie van Landbouw wilde soja toen promoten als een bijkomend voedingsmiddel, maar slaagde er niet in de voedingsgewoonten te veranderen.
“Voor de Ivorianen was soja typisch een voedingsmiddel voor tijden van hongersnood”, zegt Namogo Tuo, een voormalige beheerder van het sojaproject in Dikodougou. Omdat er in Ivoorkust toen genoeg te eten was, sloeg soja niet echt aan.
Toch denkt Tuo dat de tijd rijp is om soja opnieuw te gaan promoten, deze keer niet als voedingsmiddel maar als meststof. Heel wat landbouwgronden, vooral in het noorden en het westen van het land, zijn zo uitgeput dat ze zo goed als onvruchtbaar zijn geworden.
“Als je niet wil dat de boeren in het noorden wegtrekken naar de meer vruchtbare gebieden in het zuiden, moet je ze leren hoe ze hun land vruchtbaar kunnen houden”, zegt landbouwingenieur Tiébena Soro. “Landbouwgewassen afwisselen met soja, of met andere peulvruchten als bonen of pindanoten, is een simpele en goedkope oplossing.”
De rebellen in het noorden van Ivoorkust ondertekenden op 4 maart van dit jaar een vredesakkoord met president Laurent Gbagbo. Rebellenleider Guillaume Soro werd eerste minister en Gbagbo heeft nog voor het einde van het jaar verkiezingen beloofd.