Klein is mooi

Zij zullen in dit boekje enkele sleutels vinden om het oeuvre te ontsluiten, al vonden ze daartoe zeker ook al heel wat aanzetten in Istanbul, de beschrijving van de stad en de jeugd van de auteur. Overigens blijft Pamuk karig met het blootleggen van zijn motieven, thema’s en werkwijzen. De drie lezingen zijn dus geen gesneden brood voor wie een werkje over Pamuk moet maken, het zijn wel lekkere tussengerechten voor wie zijn ambitieuze romans aan het lezen is.
Orhan Pamuk noemt de roman een van de meest indrukwekkende verworvenheden van de westerse beschaving, omdat hij een radicaal onderzoek is naar het wezen van de anderen, meer bepaald: het is een artistieke poging om in de huid van die andere te kruipen en de wereld te bekijken door de ogen en vanuit de geschiedenis van die andere. Daarvoor, zegt Pamuk, is onderzoek naar de motieven en menselijkheid van die andere “niet overbodig”. Terloops raakt hij daarbij ook de politieke dimensie aan van de romankunst –naar aanleiding van een proces dat door Turks-nationalistische tegen hem gevoerd werd.
De politieke betrokkenheid van een romanschrijver heeft niets te maken met zijn toewijding aan politieke idealen en lidmaatschap van gemeenschappen, partijen of groeperingen. Het engagement van de romanschrijver komt voort uit zijn verbeeldingskracht, zijn vermogen zichzelf in een ander te verplaatsen. Dit vermogen maakt hem tot spreekbuis van degenen die nooit hun stem verheffen, van degenen van wie de boosheid niet wordt opgemerkt, van woorden die zijn ingeslikt en niet eerder werden uitgesproken.’
Tijdens zijn Nobellezing specifieert hij dat nog: ‘Wat literatuur heden ten dage vooral moet vertellen en onderzoeken, het fundamentele probleem van de mensheid, is het fundamentele gevoel aan de kant te staan en de angst onbelangrijk te zijn, het daarmee samenhangende gevoel niet mee te tellen, de gemeenschappelijk beleefde gekwetsdheid, gekrenkte trots, de vrees gekleineerd te worden, woede in soorten en maten, gevoeligheden, allerlei voorstellingen over vernedering en, daarmee nauw verwant, nationaal gepoch en zelfingenomenheid…’ (gg)
Het valies van mijn vader door Orhan Pamuk is uitgegeven door Arbeiderspers. 80 blzn. ISBN 978-90-295-6554-7