Klimaatverandering vreet werelderfgoed aan

Het sloopwerk is al aan de gang, zegt Kirstin Dow, een milieuexpert van de Universiteit van South Carolina. “Het favoriete koraalrif van Charles Darwin in Belize verbleekt, en sneeuw en ijs op de Mount Everest zijn vijf mijl teruggetrokken in vergelijking met 1953, toen Edmund Hilary voor het eerst de top bereikte.” Ook Europa kan de eerste schade al opmeten. De grote overstromingen van 2002 beschadigden concertgebouwen, bibliotheken, theaters en musea. In Duitsland ging een half miljoen boeken verloren.

Samen met Tom Downing, een directeur van het Milieu-Instituut van Stockholm, publiceerde Dow vorige week een “Atlas van de Klimaatverandering”, een boek dat de eerste gevolgen van de klimaatverandering in kaart brengt en waarschuwt voor toekomstige gevaren.

De basisgegevens zijn bekend. Tegenwoordig bevat elke ademteug 380 deeltjes koolstofdioxide per miljoen. Onze grootouders en al hun voorouders ademden nog lucht in met maar 290 deeltjes koolstofdioxide per miljoen. Binnen afzienbare tijd stijgt de concentratie waarschijnlijk tot 450 of 500 deeltjes per miljoen. We gaan er niet van dood, maar onze omgeving zal wel ingrijpend veranderen. De gemiddelde temperatuur op aarde zal de komende decennia met twee en misschien wel met vijf graden Celsius oplopen. Dat zal in de eerste plaats tot meer rampen als overstromingen en zware stormen lijden. Maar hogere temperaturen doen ook planten en dieren uitsterven of wegtrekken.

“We weten niet of ecosystemen een verhoging van de gemiddelde temperatuur met drie graden Celsius aankunnen”, zegt Andreas Hamann, een bosbouwkundige van de Universiteit van het Canadese Alberta. “Maar vanaf vier graden komen we zeker in de problemen.” Ook een geringere stijging kan al grote gevolgen hebben. De directeur-generaal van de Unesco, Koichiro Matsuura, maakt zich evenveel zorgen over de toekomst van de culturele erfenis van de mensheid als over kwetsbare natuurgebieden met een bijzondere waarde.

Door de wegspoelende kust en het risico op zwaardere overstromingen dreigt Egypte belangrijke gebouwen in Alexandrië te verliezen, waaronder de citadel van Qait Bey uit de 15de eeuw. In Schotland kan de erosie van de kustlijn en de stijging van het zeepeil maar liefst 12.000 archeologische sites verloren doen gaan. Daaronder bevinden zich een middeleeuwse zoutwinning in Brora, een nederzetting uit de IJzertijd bij Sandwich Bay en een Vikingsite bij Baileshire. In Peru wordt de kans almaar groter dat de natuurlijke dammen van gletsjermeren in het reservaat van Huasacaran barsten, waardoor een site zou overstromen waar 3000 jaar oude tempels staan.

Sluipender maar even vernietigend zijn veranderingen in de luchtvochtigheid of de chemische samenstelling en de stabiliteit van grondlagen waarop oude gebouwen staan. Moskeeën, tempels, kathedralen en andere wonderen van antieke bouwkunst lossen langzaam op in het niets of gaan verzakken.

Ook in natuurgebieden zijn regen of droogte uiteindelijk vaak de grootste boosdoeners. De ruim een half miljoen hectaren grote Cape Floral Region aan de zuidwestkust van Zuid-Afrika, een gebied met een ongemene plantenrijkdom, dreigt te verkommeren als gevolg van winterse regenval en een verandering van de bodemvochtigheid. Een bijkomend gevaar vormen nieuwe plagen die zich kunnen uitbreiden door de verandering van het klimaat.

“We hebben de technologie om onze uitstoot aan broeikasgassen te verminderen”, zegt Dow, “Vaak helpen die maatregelen zelfs geld te sparen. We moeten er gewoon mee beginnen.”