Laat honderdduizend bloemen bloeien

WERELD SOIAAL FORUM IV
MUMBAI, 16-21 JANUARI
LAAT HONDERDDUIZEND BLOEMEN BLOEIEN

1. aankomst

Het is bijna middernacht als ik de luchthaven verlaat in mijn prepaid Blue Taxi. Vijftien jar geleden bezocht ik deze stad, die toen nog Bombay heette, voor het eerst. Er lijkt intussen betrekkelijk weinig veranderd: de voetpaden zijn nog altijd bewoond door talloze gezinnen, de wegen zijn nog altijd erg bultig, de geur klopt, het verkeer is hectisch.
Ik heb een reservatie voor een kamer in het Don Bosco centrum van Matunga, een wijk van Mumbai. Op de gronden van deze grote Saleziaanse school gaat ook het jongerenkamp door. Volgens officiële cijfers gaat het om 25.000 jongeren. Ik tel ze niet, maar aan het rumoer te horen lijkt het me niet onmogelijk. De eerste die ik aanspreek om te weten te komenwaar ik moet zijn voor mijn kamer, blijkt een Vlaamse jongen te zijn: Pieter, uit Deinze. Hij heeft de voorbije maanden gespendeerd in Mumbai om dit jongerenkamp mee voor te bereiden en op te zetten. Sire, er zijn nog echte avonturiers!
De kamer is spartaans, maar dat bevalt me wel.

2. enkele uren later

Don Bosco is zo’n 15 km verwijderd van de plek waar het WSF doorgaat. Ik neem, zoals opgeschreven door een van de informatiemensen van het jeugdkamp, eerst een taxi naar het station, dan een trein en tenslotte een motto-rikshaw. In de trein voel ik hoe het voelt om als veel te veel sardienen in een veel te klein doosje geprangd te zitten. De overgrote meerderheid van de mensen is hier gewoon aan het werk, al zijn er enkele wsf-ers te bespeuren op de perrons.

3. wsf

Hoe breng je 100.000 mnsen samen zonder dat de onvermijdelijke chaos ontaardt in onoverzichtelijke en onproductieve toestanden? Laat dat maar aan de Indiërs over, die hebben daar ervaring mee. De grote conferenties, seminaries en debatten gaan door in gigantische loodsen, waar veel meer mensen in kunnen dan er feitelijk opdagen. De zandwegen tussen al die lokalen en loodsen zitten de hele dag vol. Deelnemers die van A naar B (of van C naar D) gaan, een eindeloze stoet demonstraties ook: Bhutanese vluchtelingen, Tibetaanse bannelingen, Bhopal-slachtoffers, vakbonders allerhande, dalits die opkomen voor hun rechten… En bijna altijd begeleid door drums en gezang. Wie na dit forum nog denkt dat alleen Afrikanen drummen en dansen, moet oog- en oorproblemen.

4. Ik had mee voorgenomen

om elke dag een thema te kiezen en dan te zoeken naar workshops en conferenties die daarover gingen. Dat bleek niet zo makkelijk, tenminste niet zonder hopeloos veel interessante zaken te missen. Toch vind ik op het einde van een inspannende dag een thema doorheen mijn nota’s:

De Macht.
Het begon al meteen met de conferentie over Media, Cultuur en Kennis. De lokale journalist Nikhil Wagle weigerde om zijn toespraak in het Engels te doen, omdat het de taal van de overheersing is. Bovendien spreken niet alle Indiase boeren en arbeiders die aan het forum deelnemen voldoende Engels om te kunnen volgen. ‘Als alternatieve media een rol willen spelen in het opbouwen van een andere wereld, moeten ze de taal van de mensen spreken, en niet het Engels van de nationale en internationale elite’, fulmineerde hij in een van de weinige zinnen die toch in het Engels gebracht werden. Aan het einde van de dag herhaalde Nawal el Sadawi dezelfde idee: ‘Ons taalgebruik sluit te veel mensen uit. Ik weet dat het een moeilijk op te lossen probleem is, maar we moeten er iets op vinden’, aldus de eeuwig strijdbare El Sadawi. Het geeft meteen een van de pijnpunten aan waarmee het WSF worstelt: het wil een ontmoetingsplek zijn voor allen die zich verzetten tegen de neoliberale globalisering, maar de facto gaat het meestal over hoger geschoolde mensen uit Noord en Zuid. Dit vierde forum doorbreekt dat blijkbaar meer dan de Braziliaanse voorgangers, waardoor de thematiek van informele en/of onzichtbare macht meteen een stuk dringerder wordt. Volgens de voormalige minister van Toerisme in Mali, Aminata Traoré, bestaat die macht maar in zoverre wij de ideeën van de machthebbers toelaten in ons hoofd. ‘Een duidelijk en positief zelfbeeld is het begin van en de voor een wereld waarin andere verhoudingen gelden dan vandaag’, zegt ze.
Later op de dag, tijdens een sessie onder de titel Can globization be fixed?, gaf IAO-secretaris-generaal Juan Somavia Traoré gelijk. ‘Wij hebben in Chili 17 jaar onder de dictatuur van Pinochet geleefd’, zei hij. ‘Niet enkel omdat Pinochet zo sterk was, maar vooral omdat wij zo verdeeld waren. We kunnen daar lessen uit trekken voor de strijd die we tegen de globalisering moeten voeren.’
Somavia pleitte dan ook voor het samenbrengen van de vele verschillende agenda’s die op het WSF de revue passeren tot enkele cruciale punten waarvor iedereen samen zou kunnen vechten. Volgens hem zouden het recht op waardige arbeid, recht op sociale zekerheid, recht op organisatie en recht op vrije meningsuiting zulke paraplu-eisen kunnen zijn, die ook realiseerbaar zijn ‘op voorwaarde dat we erin slagen de nodige kacht en macht te verzamelen om onze dromen waar te maken’.
CIDSE, de koepel van katholieke ontwikkelingsorganisaties waarvan Broederlijk Delen lid is, organiseerde een sessie onder de titel Hoe kunnen we macht en welvaart wereldwijd herverdelen? De alomtegenwoordige Vandana Shiva begon haar inbreng met de stelling: ‘De hervedeling van macht is niet alleen mogelijk, ze vind daadwerkelijk plaats vandaag. Alleen, er wordt niet herverdeeld ten voordele van de zwaksten, maar van arm naar rijk en van vrouwen naar internationale instellingen en multinationals.’ Om de trend te kunnen omkeren pleitte ook zij voor het verder opbouwen van tegenmacht, bijvoorbeeld door ervoor te vechten dat de voedselproductie opnieuw in de handen van kleine boeren zou komen én onder de democratische controle van nationale, verkozen regeringen.
De dag werd afgesloten door een grote openluchtconferentie over Oorlog tegen vrouwen, vrouwen tegen oorlog. Het valt overigens op hoeveel sessies er doorgaan over genderthema’s. De uitgestrekte open vlakte voor het hoofdpodium zat vol mensen die kwamen luisteren naar Nawal el Sadawi, Arundhati Roy, Amnesty International secretaris-generaal Irene Khanen Zaher Saba van de Afghaanse vrouwenrganisatie RAWA. Zowel Arundhati Roy als Irene Khan benadrukten het feit dat geweld tegen vrouwen niet alleen bestreden moet worden door de staat, de mannen of andere externe fatoren aan te pakken. ‘Het geweld tegen moslimvrouwen in Gujurat in maart 2002 werd ook mee gepleegd door vrouwen. De man die voor de hele pogrom verantwoordelijk was, M. Modi, kreeg enkele maanden later een klinkende verkiezingsoverwinning, onder andere door stemmen die vrouwen uitgebracht hadden’, zei Roy.
De opbouw van een eigen macht, die de realisatie van die andere wereld mogelijk moet maken, is een centraal thema in zowat alle verhalen die ik vandaag gehoord heb. In Terraviva -de Forumkrant die door een ploeg van IPS gemaakt wordt- waarschuwt Vandana Shiva voor de terugkeer van “oude politiek” die verdeeldheid brengt. Met name het initiatief Mumnai Resistance 2004 krijgt een veeg uit de pan (PS uit België participeert oa Intal -denk dat dat de juiste naam is- aan dit “tegenforum van radicale bewegingen”). Anoter world is possible. LET’S BUILD IT! roept een foldertje. Daarvoor hebben we meer macht nodig, zegt Somavia.

5. De nacht

duurt in Mumbai net lang genoeg om het stof de kans te geven te gaan liggen, om de opruimploegen al het weggegooide papier van de dag bij elkaar te vegen, om de rust te vinden om weer een nieuwe dag aan te kunnen.
‘Dit is de ware wereld’, zegt ACV-er Kris Van Elsen tijdens de middagpauze. Die ware wereld ziet er weer net zo wervelend uit als gisteren: dansende en drummende deelnemers uit India en andere Aziatische landen vullen de straten, de lucht en de frequenties. ‘In de realiteit zijn Europeanen ook een kleine minderheid, en hier word je daar op een vrolijke manier mee geconfronteerd’, verklaart Van Elsen zich. Buiten die kleurrijke kant, heeft de ware wereld ook heel wat schaduwkanten. En daarvoor is traditioneel veel andacht op een Wereld Sociaal Forum.
Tijdens de ochtendconferentie over Economic Globalisation and Social Security legt ex-Wereldbankier Joseph Stiglitz meteen het verband tussen globalisering en sociale onzekerheid. ‘Het neoliberale dogma heeft er de afgelopen vijfentwintig jaar geen oog voor gehad dat mensen voldoende zekerheid nodig hebben om economisch te functioneren’, stelde hij. ‘Het gevolg van die eenzijdige en verengde aanpak is dat men er op de meeste plaatsen niet eens in geslaagd is om economische groei te realiseren -nochtans de enige zorg van de neoliberale ideologen.’ Stiglitz overliep in zeer kort bestek de analyse die hij eerst in Globalization and its discontents geformuleerd had, en die hij recent uitgewerkt heeft in The roaring nineties. Daarin stelt hij telkens dat de sociale zekerheid en veiligheid ondergraven werden door de bijna maniakale strijd voor het liberaliseren van de kapitaalmarkten. Dat marktfundamentalisme heeft geen oog voor de behoeften van de gewone mensen, maar gelooft dat er één antwoord is voor alle vragen, en dat antwoord moet noodzakelijk rijmen op liberaliseren en privatiseren, aldus Stiglitz.
Stiglitz haakte wonderwel aan bij de standpunten die Somavia van de IAO gisteren verkondigde. Stglitz: ‘Dé peiler waarop een hernieuwde sociale zekerheid moet dragen, is de creatie van waardige en stabiele tewerkstelling. Die zorg zou ook centraal moeten staan in de Doha-onderhandelingsronde van de WTO, anders verdient hij nooit de titel “ontwikkelingsronde”, waarmee die besprekingen nu door het leven gaan.’
In een uitgebreider geeft Stiglitz aan dat hij een groot voorstander is van de Wereldhandelsorganisatie, omdat een beetje multilaterale regelgeving altijd beter is dan helemaal niets. Al geeft hij wel aan hoe diepgaand de instellingen wel moeten gewijzigd worden om te voldoen aan de echte behoeften van de mensen. Een andere spreker, de Britse publicist George Monbiot, heeft veel meer voorbehoud tegenover de financiële instellingen die de wereld regeren: IMF, Wereldbank en Wreldhandelsorganisatie.
‘Zij doen momenteel exact wat ze moeten doen’, zegt Monbiot. ‘De constitutie van het IMF, bijvoorbeeld, stelt heel duidelijk dat de hele last van een schuld op de schouders komt van het land dat geleend heeft, terwijl de bank of het land dat de lening verstrekt, heeft zonder meer van alle verantwoordelijkheid ontheven wordt.’ Tot overmaat van ramp, stelt Monbiot, vormen de opgetelde constituties van IMF, WB en WTO een soort wereldgrondwet. Dat moet veranderen, vindt hij, en de ware macht moet opnieuw verschuiven naar de VN, maar daarbinnen moet de voorbijgestreeefde Veiligheidsraad afgeschaft worden, ten voordele van een veel democratischer Algemene Vergadering, waarin de bevokingsaantallen mee in rtekening genomen worden voor het gewicht bij de stemmingen.’
Tot slot heeft Monbiot nog een woordje voor Vandana Shiva, die de gigantische omvang van het WSF bedreigend noemde voor de toekomst van dat Forum: ‘Big kan wel degelijk beautifull zijn’, zegt hij, ‘kijk maar eens om je heen. Trouwens, de echte grote problemen zoals werkloosheid en sociale zekerheid kan je alleen ten gronde oplossen op wereldschaal. Anders wordt het ene land tegen het andere uitgespeeld. Zonder een democratisch systeem op wereldschaal is een nationale democratie in toenemende mate ondenkbaar. Kijk maar naar Lula: hij is wel verkozen door de Brazilianen, maar het IMF is hem komen vertellen welke economische koers hij kon varen.’

6. De mensen die hier al van vrijdag zijn, worden moe.

En iedereen weet dat dinsdag de laatste echte dag van het WSF is. Morgen is er nog een grote demonstratie doorheen Mumbai, en een marathonmanifestatie met oa een optreden van de Braziliaanse minister van Cultuur: Gilberto Gil. Voor de optocht is vandaag nog veelvuldiger en overtuigder gerepeteerd dan de vorige dagen. Een vaak weerkerende opmerking van deelnemers is dat ze versteld staan van de hoeveelheid, de diversiteit en de intensiteit van de Indiase bewegingen. Het is niet alleen een groot land, maar het leeft, vibreert, danst, en beweegt -zowel letterlijk als figuurlijk.
‘Het forum is een grote, open ruimte’, zegt de Braziliaanse mede-oprichter Chico Withaker, die in zijn eigen land werkt voor de bisschoppelijke commissie Rechtvaardigheid en Vrede. Dinsdag 20 januari was dat alweer heel duidelijk. De honderden thema’s die aangesneden, werden varieerden van bijna abstracte wereldthema’s tot heel concrete discussies over de situatie van vuilnisrapers in Mumbai.
Aan grote wereldthema’s geen gebrek, natuurlijk. Ik volgde onder andere de conferentie over Verzet tegen multilateralisme en de hervorming van de Verenigde Naties. Vooral Marco Aurélio Marco, raadgever voor buitenlandse zaken voor de Braziliaanse president Lula, maakte daar indruk. Een van de fundamentele vaststellingen die hij deed, was: een nationale regering heeft in deze geglobaliseerde wereld zéér weinig manoevreerruimte voor een echt sociaal programma, tenzij ze er ook in slaagt om de internationale krachtverhoudingen fundamenteel te wijzigen. Dat is de rationaliteit achter de voluntaristische buitenlandpolitiek van Brazilië, en godweet is dat ook het inzicht dat onze eigen Louis Michel drijft.
Aan de andere kant van het thematische spectrum bevond zich bijvoorbeeld de workshop Moving towards peace in Kashmir -een bijzonder gevoelig thema in India. Toch daagden hier zeker tweehonderd mensen op om te luisteren naar gepassioneerde speeches van o.a. Yasin Malik (een van de voorvechters van onafhankelijkheid voor Kashmir), Pervez Hoodboy (een Pakistaanse journalist) en Balraj Puri (uit het Indiase Jammu).
De bereidheid om naar elkaar te luisteren en de neiging om het met elkaar eens te zijn, zelfs over Kashmir, is bijna ontroerend. Maar het doet me terugdenken aan de Indiase die gisterenavond bij in mijn autorikshaw sprong. Ze woonde en werkte in het binnenland van Maharashtra, de staat waarvan Mumbai de hoofdstad is, maar ze logeerde bij haar zus. ‘Niemand in Mumbai weet dat dit Forum doorgaat, of waarover het eigenlijk gaat’, zei ze. ‘De activisten leven in een ander India, en de kloof tussen de twee landen is diep.’ Tijdens een persconferentie deze namiddag werd duidelijk dat niet alles koek en ei is. Irfam Mufti van het Pakistaans Sociaal Forum bekloeg er zich over het feit dat de Indiase regering teruggekomen was op haar belofte om iedereen toe te laten. Het PSF had fel gemobiliseerd en daardoor schreven 1200 mensen zich in voor het WSF. Uiteindelijk kregen slechts 502 Pakistani een visum, en wie geweigerd werd, kreeg ook geen uitleg. ‘Allebei onze landen openen hun grenzen voor handel en voor kapitaal, maar blijven er alles aan doen om mensen tegen te houden. Dat is niet houdbaar’, zei Mufti.
Toch signaleerde Chaudry Mansoor, Pakistaans volksvertegenwoordiger, positieve ervaringen. Het feit dat er een delegatie van 20 Pakistaanse parlementairen deelnam aan het Parlementair Forum, bijvoorbeeld. Sinds de opdeling van Brits India is dat niet meer gebeurd. Ze hebben met de dertig Indiase parlementairen die deelnamen aan het Parlementair Forum uitgebreid van gedachten gewisseld, en aan de minister-president van Maharashtra deden ze het voorstel om van Mumbai en Karachi zustersteden te maken. Bovendien willen Pakistaanse en Indiase parlementairen samen een initiatief uitwerken voor Kashmir dat vergelijkbaar zou zijn met het Initiatief van Genève voor Israël en Palestina.
Chico Withaker voegde aan zijn vaststelling (dat het WSF een open ruimte is) toe: ‘En als het aan mij ligt, zal dat ook zo blijven.’ Daarover is natuurlijk niet iedereen het eens. Een hele voormiddag debateerde een ruim panel over de vraag welke rol het WSF kan spelen in de strijd tegen het neoliberalisme. Al ging het debat eigenlijk vooral over de vorm die het WSF moet krijgen en de mechanismen die gehanteerd moeten worden om het Forum nog in kracht te doen toenemen. Christophe Aguiton, van Attac-France, preciseerde: ‘De ruimte die het Forum biedt, is niet neutraal.’ Wat Aguiton, en andere sprekers met hem, mist, is meer geconcerteerde actie en gezamenlijke campagnes. Hij verwijst naar de grootse anti-oorlogsmanifestatie van 15 februari vorig jaar, een gevolg van overleg en debat op het WSF in Porto Alegre. En naar Cancun, waar de bewegingen en organisaties opnieuw afspraak gegeven hadden, en er ook in slaagden om de machine van de globalisering te laten stokken.
Withaker, in een apart interview, blijft herhalen dat het niet de bedoeling van het Forum is om zelf een actor te worden. ‘Dat zijn alle deelnemers hier al’, zegt hij. ‘Vorig jaar deden we een poging om voorstellen voor gezamenlijke acties en campagnes op te vragen. Er kwamen er 172 binnen. Dat is straks om de twee dagen een grote internationale campagne, het is duidelijk dat zoiets niet kan. En wij gaan niet bepalen wat doorgang vindt en wat niet, dat moet de realiteit zelf bepalen.’ Toch vroegen zowel Sohi Jeon (uit Zuid-Korea), Simon Boshielo (en Cosatu-vertegenwoordiger uit Zuid-Afrika), Michel Warshowski (Israël) als Roverto Savio (Brazilië, IPS) naar meer concrete actie vanuit het WSF. De vrees bestaat namelijk dat het Forum vooral gaat draaien om de ervaring en de deelnemers, en niet om de noodzakelijke veranderingen, om de Andere Wereld die nodig, mogelijk en maakbaar is.
De bijeenkomst van het Internationaal Comité later deze week zal misschien uitsluitsel geven over dit debat. Al is de kans groter dat er geen definitieve knoop doorgehakt zal worden. De voorstanders van ‘open spaces’ hebben immers tot nu toe altijd hun visie kunnen doordrukken. En met het succes van deze editie in Mumbai -ondanks de enorme logistieke problemen en de verdeeldheid van de Indiase civil society- geeft hen bovendien een sterke start in het interne debat.

7. Globaal verzet, lokale strijd, glokaal WSF

Het Wereld Sociaal Forum in Mumbai zit er bijna op. Deze namiddag moet nog een grote apotheose worden met een optocht door de stad -dan weet die meteen ook echt dat er iets groots heeft plaatsgevonden- en daarnA een lange afsluiting op een centraal plein in Mumbai. De grote twijfels die bestonden voordien, zijn voor de deelnemers alvast grotendeels wegggenomen. De organisatie was niet perfect, maar as good as can be, gegeven het enorme aantal delnemers.
De afzijdigheid, en gewien de extreem-nationalistische achtergrond van de Shiv Seena, van de overheid heeft niet gewogen op de organisatie. Het belangrijste is wellicht de ervaring dat het Wereld Sociaal Forum een echt glokaal gebeuren is: globaal in zijn doelstellingen, proces, thema’s en geschiedenis, maar zonder meer getekend door de lokatie waar het plaatsvindt. En die lokale invloed gaat veel verder dan het simpele gegeven dat je in Mumbai Indiase snelkeuken had en met de rikshaw naar de plek moest komen en er voortdurend Aziatische muziek te horen was. De thema’s van de grote conferenties zaren enigszins beinvloed door de verhuis: in Porto Alegre was er uiteraard (?) geen sprake van verzet tegen communalism en casteism. Al is het gegeven van de communautaire spanningen op basis van de explosieve mengeling van etnisciteit en religie niet alleen in India een dagelijks probleem.
Hoe dieper je graaft in de zelf-georganiseerde workshops, zoveel te meer krijgt dit WSF een lokaal karakter. Is dat erg? Neen, want daarmee wordt duidelijk dat de globalisering mensen tot in hun dagelijkse bestaan raakt, en dat het verzet tegen die neoliberale globalisering ook moet zorgen voor oplossingen op het zeer lokale vlak. Als de strijd van de andersglobalisten het leven van mensen niet verbetert, dient hij immers nergens toe.
De opvallend grote inbreng van vrouwen en van genderthema’s in het WSF in Mumbai zal er wel voor iets tussengezeten hebben dat dit Forum in de breedte en de diepte opengetrokken werd. Opvallend groot, dat wil zeggen: er waren zelfs panels waar meer vrouwen dan mannen aan deelnamen, al bleven er natuurlijk ook veel waarin dat andersom was.
Wat mij ook erg getroffen heeft, is de voortdurend weerkerende nadruk op waardigheid gekoppeld aan het recht op diversiteit en eigenheid. Voor sommigen is het echt een strijd om te overleven ( het Naga-volk, bijvoorbeeld, dat op de grens Birma, India en Bangladesh leeft), voor anderen is het een ideologische kwestie. Het belang van diversiteit werd ook benadrukt in een groot forum over waarigheid, nog zo’n term die al snel als wazig afgedaan wordt door westers gevormde activisten.
Toch trof het mij hoe de vuilnisrapers en fietsrikshaw-rijders en dalits (onaanrakbaren) en al die ha=onderden andere groepen telkens meer vroegen dan een eerlijker inkomen, zij willen op de eerste plaats erkenning van hun mens-zijn en ze willen die erkenning op basis van de manier waarop ze zelf verkiezen mens te zijn. Die ondertoon van waardigheid is voor mij een nieuwe klemtoon, een focus die het WSF van nu af aan moet meenemen in de otnwikkeling van een echt alternatief voor de neoliberale globalisering. Met deze bijstelling van het discours stapt men -gelukkig- ook nog eens een flink stuk weg van het klassiek linkse taalgebruik, dat enkel in termen van BNP en netto-inkomens redeneert. De inbedding van een globaal politiek bewustzijn in de vele vormen van lokale strijd is in Mumbai zonder schroom op de agenda gezet. De vorm die een geconcerteerde globale strijd kan krijgen vanuit de diversiteit aan lokale processen van bewustwording, is nog niet zo duidelijk. Misschien kan het Forum volgend jaar in Porto Alegre daaraan wat meer, verdiepende aandacht geven.
Intussen wordt op 20 maart een nieuwe internationale mobilisatie opgezet tegen de Amerikaans-Britse bezetting van Irak, wordt er internationale steun georganiseerd voor het Israelisch-Palestijns Initiatief van Geneve, en komen er weer tal vqn nieuwe netwerken en dwarsverbindingen uit dit Forum. Alleen de ongeduldigen vinden dat er nu maar eens dringend een duidelijk programma moet komen.

8. The morning after

Op de Nesco-grounds, waar het WSF de voorbije dagen in alle intensiteit plaatsvond, is het stil op woensdagochtend. Er wordt volop afgebroken, ingepakt, opgeruimd. Een paar honderd wsf’ers lopen rond, schrijven adressen over en -veronderstel ik, aan de ambience te meten- beloven contact te houden met elkaar. De enorme loodsen, die ooit nog de lokale industrie naat grotere hoogten moesten stuwen, krijgen hun volle omvang nu de duizenden plastic stoelen opgestapeld worden, de podia verwijderd, de stalletjes verdwijnen. Een enkel voedselkraampje heeft nog een ketel kip-biryani, er zijn nog een paar straatverkopes die me een Indiase trom proberen te slijten. Maar de actie verplaatst zich onherroepelijk en onmeedogenloos van deze plek naar het centrum van Mumbai, waar straks de optocht gehouden wordt, en van daar naar alle hoeken en uithoeken van de wereld. Het WSF zal de wereld niet veranderen, de deelnemers zullen dat doen. En als het WSF daarbij een inspiratie en een stimulans kan zijn, dan doet het Forum wat het moet of kan doen.

9. De voorbije dagen werd geregeld naar het Initiatief van Genève verwezen

als een initiatief dat wellicht uitgebreid steun zou krijgen vanuit het WSF. Als het aan Hassan Barghouti van het Democracy and Workers Rights Center in Palestine, Ramallah, ligt, hoeft dat alvast niet. Voor hem is het Genève-Initiatief het jongste uit een lange lijst initiatieven die genomen werden om de conflictsituatie in het Midden-Oosten te deblokkeren en, zegt hij: ‘Waar staan we vandaag, ondanks of dankzij al die initiatieven?’ Op de vraag wat hij dan wel verwacht van het WSF, is hij duidelijk: ‘Onvoorwaardelijke steun voor alle VN-resoluties die betrekking hebben op Palestina. Zeker na de oorlog om Irak kunnen we ons geen verdere verzwakking van de Verenigde Naties meer permitteren, en dus moeten we terugkeren naar de besluiten die daar door de wereldgemeenschap genomen zijn.’
Als ik aandring op meer concrete actiepunten, somt hij er drie op: ‘Er moet volgehouden internationaal verzet zijn tegen de kolonisatie van Palestijns gebied -stop de nederzettingen, dus. Er moet onmiddellijk eeneinde komen aan de confiscatie van Palestijnse grond door de Israëlische staat. En de Apartheidsmuur moet weer afgebroken worden. Dat zijn drie punten die cruciaal zullen zijn om de mogelijkheid van overleven voor de Palestijnen en een Palestijnse staat overeind te houden.’

10. De optocht in de namiddag is een beetje een anticlimax.

Om te beginnen worden we op de plaats van verzamelen verwelkomd met een stel grote doeken waarop staat: Let’s all work together to make a communist world possible. Hoezo, een communistische wereld? Ik besluit de hele naliddag geen enkel pamflet meer aan te nemen waarop een hamer en sikkel prijkt. Mijn ‘andere wereld’ draagt dat logo niet, danku. Ik loop even weg om eindelijk een telefoonkaart te gaan kopen, en dan blijkt de voorhoede haar spreekwoordelijke ongeduld ook in uren om te zetten: ze vertrekken voordat de rest van de delegaties gearriveerd zijn.
Ik heb de indruk dat er op de Nesco Grounds dagelijks veel meer demonstranten waren dan vandaag, maar nu zijn alle Europeanen en Amerikanen wel van de partij. De eindbestemming is een eindeloze vlakte midden in oud Mumbai, tegenover Victoria Terminal, een schitterend koloniaal bouwwerk dat zindert en wriemelt van de duizenden mensen die er op elk ogenblik van de dag rondlopen. Het wordt niet echt Werchter op verplaatsing, maar Werchter is dan ook geen WSF op lokatie.
Ik stap mee in de optocht van het WSF, samen met Nikhil Wagle, de hoofdredacteur van Mahanagar, een krant die in Mumbai gepublieerd wordt in Marathi en in Hindi, telkens op 125.000 exemplaren. Yves Desmet, eat your heart out!
We praten wat door op zijn stelling van zondag [link] dat Engels de taal van de overheersing is. Het is gek hoe groot de overeenkomsten tussen Mumbai en Vlaanderen soms zijn, zou Jeanne Devos daar voor iets tussen zitten? ‘Ik ben niet tegen het Engels’, zegt Wagle, ‘maar ik ben voor het Marathi, de taal van deze regio, de taal van de mensen die hier wonen. Alleen ben je in de ogen van links Mumbai al meteen verdacht als je opkomt voor de lokale taal en cultur. Alsof je dan ook zonder meer een aanhanger bent van Shiv Seena -de lokale hindoenationalisten die in de jaren tachtig opgang maalkten met slogans als Maharshtra voor de Mahartshrans of Ik ben hindoe en daar ben ik fier op. Door in Marathi en Hindi te publiceren raken we de gewone bevolking veel meer dan de Engelssprekende publicisten.’ Bedoelt hij daarmee Arundhati Roy, vraag ik. Maar over Arundhati wil hij geen kwaad woord zeggen, al kopt het wel dat zij met haar Engelstalige essays zelden tot bij de lagere klassen geraakt. Daarom publiceert Wagle geregeld vertaalde stukken van haar in Mahanagar.
Nihkil Wagle heeft twee zorgen, naast de grootste, de financiële. ‘Door in de Indiase talen te publiceren maak je natuurlijk veel minder kans om intenationaal gehoord te worden en te wegen. En daarnaast vind ik het wel spijtig dat er in India zo weinig overleg is om te werken aan een alternatieve pers. De uitgevers willen commerciële kranten, en de sociale bewegingen en ngo’s zijn vooral geïnteresseerd in megafoonjournalistiek. Op die manier ontstaat er een groot gat in de informatie die mensen krijgen, en alleenstaande initiatieven zoals het onze zijn natuurlijk veel te klein om dat gat op te vullen.’

11. Ik sluit het WSF af met een grote pint Indiaas bier,

samen met enkele Vlaamse ACV-ers. Toch sterk, die syndicale aanwezigheid op dit WSF. En pinten pakken met vakbonders, dat is altijd leuk, ver van huis of dichtbij.

12. Het Wereld Sociaal Forum vond vorige week plaats in het Indiase Mumbai.

Meer dan 100.000 deelnemers genoten van deze succeseditie en maakten plannen voor alweer een jaar van verzet. Ziet de toekomst van het WSF er rooskleurig uit?
‘Dit is de ware wereld’, zegt ACV-er Kris Van Elsen in Mumbai, temidden van het tumult van duizenden voorbijtrekkende en musicerende deelnemers aan het WSF. ‘In de realiteit zijn Europeanen ook een kleine minderheid, en hier word je daar op een vrolijke manier mee geconfronteerd.’ De grote conferenties, seminaries en debatten van het vierde Wereld Sociaal Forum vonden van 16 tot 21 januari plaats in gigantische loodsen, die vroeger gebruikt werden voor industriële productie. Volgens Greenpeace was de site zelfs zwaar vervuild met asbest en zware metalen. Het stof dat opgegooid werd door de tienduizenden deelnemers bevatte dus niet alleen positieve energie, al zal die wel blijven hangen bij iedereen die erbij was. In dit kader werd het WSF echt mondiaal, en werd meteen duidelijk dat een wereldwijd initiatief best een sterk lokale kleur kan hebben. Mumbai 2004 was een glokaal gebeuren, waarin die verwevenheid van globale en lokale thema’s en uitingsvormen resulteerden in een positieve diversiteit.
De taal van het verzet
Naderhand werd het Wereld Sociaal Forum door het Internationaal Comité (IC) aan een grondige evaluatie onderworpen. Een van de positieve conclusies was dat de Mumbai-editie van het WSF erin geslaagd was in het debat over de kenmerken en de gevolgen van de globalisering het thema van de uitsluiting centraal te plaatsen. Bovendien was dit Forum, veel meer dan de drie voorgaande edities in Porto Alegre, inclusief: vrouwen, etnische en religieuze minderheden, informele arbeiders, inheemse volkeren en lagere kasten waren veel zichtbaarder dan ooit tevoren.
Er vonden in Mumbai eigenlijk twee Fora plaats, zo stelden heel wat IC-leden vast. Ze hadden ze het dan niet over Mumbai Resistance 2004, het radicale anti-Forum waar bijzonder weinig volk opdaagde en dat zijn doel dus zeker gemist heeft. Wél over één Forum dat plaatsvond in de loodsen en tenten, en draaide rond sprekers, thema’s, ideeën en analyses, en een ander Forum dat zichtbaar was in de straten tussen die lokalen en dat bestond uit een constante stroom dansende deelnemers en met drummende demonstraties van Bhutanese vluchtelingen, Tibetaanse bannelingen, Bhopal-slachtoffers, vakbonden allerhande, Dalits of kastelozen, Adivasis of inheemsen, ieder met zijn deuntje, ieder met zijn vlag. Een van de leden van het IC wierp op dat het niet om twee Fora ging, maar om twee talen: de taal van de analyse en de taal van de feestelijke actie. De uitdaging is die dichter bij elkaar te brengen.
Kijk ma: zonder cola!
Behoorlijk grote eensgezindheid lijkt er binnen het IC ook te bestaan over de stelling dat het WSF af moet van de overdreven aandacht voor de Grote Namen, die ook dit jaar weer talrijk aanwezig waren: Shirin Ebadi, Juan Somavia, Joseph Stiglitz, Vandana Shiva, José Bové, Arundhati Roy en anderen. De nadruk moet verschoven worden, zo klinkt het telkens weer, naar de seminaries en workshops waar bewegingen die met verwante thema’s of acties bezig zijn elkaar kunnen ontmoeten, ervaringen kunnen uitwisselen en gezamenlijke strategieën kunnen uitdenken. Minder mediatiek werken, en meer efficiënt worden in het bereiken van de eigenlijke doelstelling: een andere wereld opbouwen, en dus de macht van de neoliberale consensus breken.
De Indiase organisatoren presenteerden de vrienden uit Porto Alegre, die de editie 2005 opnieuw mogen organiseren, alvast enkele interessante uitdagingen. Mumbai 2004 heeft, in tegenstelling tot de voorgaande edities geweigerd sponsoring te aanvaarden van de Ford Foundation of andere grote Amerikaanse geldschieters. Toch bleek alles in Mumbai op wieltjes te lopen. Het kan dus met minder middelen, en onafhankelijker. Een hele week lang werd er op de terreinen van het WSF geen enkel flesje Coca of Pepsi verkocht en geen enkele hamburger of hotdog aangeboden. ‘We kunnen blijkbaar leven zonder commerciële fastfood’, stelde een lid van het Indiase Organiserende Comité. Waar Mumbai niet in geslaagd was, gaf dezelfde vrouw toe, was in het betrekken van de stad bij het Forum. Misschien kan Porto Alegre dat volgend jaar wel?
Open ruimte of zwart gat?
De laatste voormiddag van het WSF debatteerde een ruim panel over de vraag welke rol het WSF in de toekomst moet spelen. Christophe Aguiton van Attac-France mist meer geconcerteerde actie en gezamenlijke campagnes. Hij verwijst naar de grootse anti-oorlogsmanifestatie van 15 februari vorig jaar, een gevolg van overleg en debat op het WSF in Porto Alegre. En naar de WTO-top in Cancun, waar de bewegingen en organisaties opnieuw afspraak gegeven hadden, en er ook in slaagden om de machine van de globalisering te laten stokken. Aguiton is dus gelukkig dat er dit jaar opnieuw zo’n wereldwijde actiedag tegen de oorlog meer bepaald tegen de bezetting van Irak komt op 20 maart, ook al is die niet georganiseerd door het WSF.
De Braziliaanse medeoprichter van het WSF, Chico Withaker, twijfelt eraan of het wel wenselijk is dat het Forum zelf een actor wordt. ‘Dat zijn alle deelnemers hier al. Het Forum is een grote, open ruimte. Een plein waarop iedereen die de neoliberale globalisering bestrijdt welkom is. Zo’n plein heeft geen leiders en geen eigenaar, daardoor is het juist in staat zijn rol van ontmoetingsplaats te spelen. We moeten van die ruimte gebruik maken om dwarsverbanden te leggen en om nieuwe ideeën te laten groeien, maar het Forum mag zich niet in de plaats stellen van de sociale bewegingen en ngo’s die nu al aan de kar trekken.’
Twee dagen later, tijdens de bijeenkomst van het Internationaal Comité blijkt dit debat - zelf oproepen tot actie of alleen een open ruimte bieden -behoorlijk passioneel. Vooral de Brazilianen roeren zich, waarbij de ene fel argumenteert dat het weinig aarde aan de dijk brengt om elk jaar een gigantische uitwisselingssessie te organiseren die dan niet opgevolgd wordt door concrete actie, terwijl een andere even fel beklemtoont dat er wel degelijk opvolging is, maar dat die niet moet gebeuren door het WSF. ‘De diversiteit waar we zo hoog van opgeven, is geen kwestie van folklore, klederdracht en gerechten, maar is essentieel een zaak van de verscheidenheid aan acties en thema’s, waarin het WSF niet mag kiezen. Dat doen de deelnemers of organisaties en bewegingen zelf wel’, zegt Withaker nogmaals. Bernard Cassen van Attac-France vindt dat allemaal wel juist, maar ziet niet in waarom de zaken waarover iedereen het klaarblijkelijk eens is, niet omgezet kunnen worden in een “Porto Alegre Consensus”, naar analogie met de “Washington Consensus” die het neoliberale denken definieerde.
François Houtart, van het Centre Tricontinental in Louvain-la-Neuve, stelt vast dat het WSF inderdaad een fase afrondt: de fase waarin bewustwording centraal stond. ‘We moeten nu doorgroeien naar een fase waarin gerichte actie tegen het neoliberale wereldsysteem prioritair wordt, maar we mogen dat niet te snel doen en we moeten ervoor zorgen dat iedereen mee is’, waarschuwt Houtart.
IAO-secretaris-generaal Juan Somavia pleitte tijdens het Forum in Mumbai in elk geval voor meer gezamenlijkheid in actie. Volgens hem zouden het recht op waardige arbeid, op sociale zekerheid, op organisatie en op vrije meningsuiting zulke paraplu-eisen kunnen zijn. Dat zijn volgens Somavia ook realiseerbare eisen ‘op voorwaarde dat we erin slagen de nodige macht te verzamelen om onze dromen waar te maken’.

Hieronder vindt u de andere bijdragen van Gie Goris, die voor MO* op het Wereld Sociaal Forum te Mumbai aanwezig was

WSF: BEPROEFDE FORMULE OOK WERKBAAR IN INDIA
MUMBAI, 21 januari (MO*) (IPS) - Van Kasjmir, over armoede tot de situatie van vuilnismannen: al die zaken komen aan bod op het Wereld Sociaal Forum. De Indiase versie van het WSF is duidelijk nog steeds een ‘grote, open ruimte’. Het succes van deze vierde editie is een opsteker voor de voorstanders om dat zo te houden.
Lees hier het volledige artikel.

WSF - ‘NOOD AAN HERNIEUWDE SOCIALE ZEKERHEID’
MUMBAI, 20 januari (MO*) (IPS)  De bijna maniakale strijd voor het liberaliseren van de kapitaalmarkten heeft wereldwijd de sociale zekerheid en de veiligheid ondergraven. We moeten nu dringend werken aan waardige en stabiele tewerkstelling als basis voor een hernieuwde sociale zekerheid. Anders zal de armoede en daarmee het geweld blijven toenemen, zo waarschuwt Nobelprijswinnaar en ex-Wereldbankier Joseph Stiglitz op het Wereld Sociaal Forum.
Lees hier het volledige artikel.

WSF - ‘MINDER VERDEELDHEID, MEER MACHT’
MUMBAI, 19 januari (MO*) (IPS) - We moeten onze uiteenlopende agenda’s samenbrengen tot enkele overkoepelende eisen, zoals het recht op waardige arbeid, op sociale zekerheid, op organisatie en op vrije meningsuiting. Die stelling verdedigde secretaris-generaal van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) Juan Somavia tijdens een sessie op het Wereld Sociaal Forum. Ook andere sprekers pleitten tegen interne verdeeldheid en voor de opbouw van een echte tegenmacht.
Lees hier het volledige artikel.